აპოკალიფსისი > განმარტება
რაში გამოიხატება იოანეს სახარებისა და აპოკალიფსისის ერთობა?
მეოთხე სახარების განსაკუთრებულ ასპექტთა შორის, რომლებიც პირდაპირ არიან დაკავშირებულნი გამოცხადების წიგნთან, უნდა აღვნიშნოთ ის ფაქტი, რომ მოციქული იოანე, სინოპტიკოსთაგან განსხვავებით, მკითხველს არ წარუდგენს ისტორიულ-ქრონოლოგიურ აღწერას, რომელიც ამა თუ იმ მიწიერი მოვლენიდან იწყება და თავისი აზრობრივი კულმინაციით მთავრდება (ჯვარცმა, აღდგომა და მაცხოვრის ამაღლება).
იოანეს სახარება ავტორის მიერ ყოველმხრივ გააზრებულია სამახარობლო არსით, - ანუ ის თავიდანვე ეფუძნება იმას, რისკენაც მათეს, მარკოზის და ლუკას სახარებები თავიანთი თხრობის დასასრულისთვის მიდიან.
ამ კონტექსტში ის ვითარებაც კი, რომ იოანეს სახარება გაჩნდა არა სამ სინოპტიკურ სახარებებთან ერთად, არამედ საკმაოდ ხანგრძლივი დროის შემდეგ, განსაკუთრებულ აზრს იძენს.
ის დროითი შუალედი, რაც არსებობს სინოპტიკურ სახარებებსა და იოანეს სახარებას შორის, ეკლესიას სჭირდებოდა იმისთვის, რათა, შინაგანად აღზრდილიყო და აღესრულებინა გადასვლა კერძოდან საზოგადომდე; მას უნდა შეემეცნებინა თავისი მსოფლიო მასშტაბი, თავისი კრებითი და ზეციური ბუნება, რათა დაეწყო მისთვის მინდობილი გლობალური მსოფლიო მისია, რომელსაც კაცობრიობისა და სამყაროს მთელი შემდგომდროინდელი ხვედრი უნდა განესაზღვრა.
თანაც მზერას მოფარებულ ამ პროცესებს თან ახლდა ყველა ქრისტიანისთვის სრულიად ცხადი გარეგანი ცვლილებები. უკვე I საუკუნის მეშვიდე-მერვე ათწლეულისთვის ქრისტეს ეკლესიის "ფიზიკური" საზღვრები ბუკვალურად თვალუწვდენელი გახდა: ჩრდილოეთით - კავკასიამდე და დასავლეთ შავისღვიპირეთამდე, სამხრეთით - ეგვიპტემდე და ეთიოპიამდე, აღმოსავლეთით - მესოპოტამიამდე და ინდოეთამდე, და დასავლეთით - გალიამდე და ესპანეთამდე. ხოლო პირველი საუკუნის მიწურულისთვის ეკლესიის მიწიერი საზღვრები აღწევდა დედამიწის ისეთ კუთხეებს, რომ ალბათ არ მოიპოვება ადამიანი, რომელიც თავდაჯერებით შეძლებდა ეკლესიის საზღვრების შემოწერას.
ამავდროულად, მორწმუნეთა ფიზიკური ურთიერთობა, მიწიერი ეკლესიის სისავსის ფარგლებში, დროთა განმავლობაში სულ უფრო და უფრო რთულდებოდა. რადგან სახარებისეული ქადაგების გაფართოვებისდა კვალად ამგვარ ურთიერთობას ხელს უშლიდა არა მარტო მანძილი, არამედ ყოველმხრივი სიშორეც (ანუ ენობრივი, პოლიტიკური, კულტურული და ა. შ.) არა მარტო ქვეყნებისა და ხალხებისა, არამედ კულტურებისაც, კონტინენტებისაც და ყველაზე გლობალური აზრით - მთელი ცივილიზაციებისაც.
ამგვარად, ის პირველდაწყებითი ერთობა, რომელიც ბუკვალური ურთიერთობით იქმნებოდა ყველა ხალხისგან მოქცეულ მორწმუნეთა შორის იერუსალიმში, სულ უფრო და უფრო პირობითი ხდებოდა და ადრე თუ გვიან მას უნდა მიეღო სხვა, უფრო სრულყოფილი ფორმა.
ამასთან, იწურებოდა მოციქულთა, სახარებისეულ მოვლენათა ცოცხალ მოწმეთა ამქვეყნიური ცხოვრების ჟამიც, რომელთაც ქრისტიანულ გარემოში შეუვალი ავტორიტეტი ჰქონდათ.
ქრისტიანობის "დეცენტრალიზაციის" მიწიერი პროცესისა და ეკლესიის კრებითობის საბოლოო ჩამოყალიბებაში განსაკუთრებული როლი შეასრულა მოვლენებმა, რომლებიც დაკავშირებული იყო რომაელთა მიერ ქალაქ იერუსალიმისა და იერუსალიმის მეორე ტაძრის დანგრევასთან (70 წ. ქრ. შ.-დან).
რა თქმა უნდა, ქალაქის დაცემით, რომლის ქუჩებში ქადაგებდა მაცხოვარი, სადაც აღესრულა მისი ღვაწლი, სადაც ორმოცდამეათე დღეს მოინათლა ეკლესია, როგორც ქრისტეს სხეული (საქმე 2:14-21; 1 კორინთ. 12:13), სადაც შედგა მოციქულთა პირველი კრება (საქმე 15:6-29) და ა. შ., მსოფლიო ქრისტიანობამ დაკარგა თაყვანისცემის სრულიად განსაკუთრებული ადგილი, რომელსაც მორწმუნეთა თვალში საკრალურობის ბეჭედი ერტყა და "მსოფლიოს ცენტრად" აღიქმებოდა.
მაგრამ ამ ტრაგიკული მოვლენების გავლით, ეკლესია საბოლოოდ გათავისუფლდა ძველაღთქმისეული იუდაიზმის აშკარა გეოგრაფიული და არააშკარა "მემკვიდრეობითი" დამოკიდებულებისგან (მისი ნეგატიური გაგებით), - იერუსალიმის ტაძარი ხომ ახალაღთქმისეული ქადაგების წლებში არა მარტო ქრისტეს მტრების მთავარ "საყრდენად" რჩებოდა, არამედ დიდ საცთურადაც, როგორც ახალმოქცეულ იუდეველთათვის, ასევე წარმართობიდან ახალმოქცეულ ქრისტიანთათვისაც (რადგან იქ ადრინდელივით ითხოვდნენ ხორცის წინადაცვეთას და რიტუალურ განწმენდებს, ასევე იწირებოდა ცხოველთა მსხვერპლი, გრძელდებოდა "მემკვიდრეობითი" ლევიტური მსახურება და სხვა).
მაგრამ, როგორც კი ქალაქი და ტაძარი დაინგრა, - ქრისტეს მორწმუნე ისრაელიტები საბოლოოდ ჩამოშორდნენ ურწმუნოებს და გაიფანტნენ, როგორც იუდეაში, ასევე მთელ მსოფლიოშიც, რითაც ნაზარეთიდან სულ უფრო და უფრო შორს გაავრცელეს იესუსადმი რწმენა და მისი სრულყოფილი აღთქმა.
ასეა თუ ისე, იერუსალიმისა და ხელთქმნილი ტაძრის დანგრევის შემდეგ დადგა დრო, როდესაც ეკლესიის შიგნით უნდა გაჩენილიყო ერთობის ახალი პრინციპი, რომელიც შეძლებდა არა მარტო ფიზიკურად გადაულახავი პირობებისა და ვითარებების დაძლევას, არამედ ნებისმიერი პროცესისადმი წინააღმდეგობასაც, რომელსაც შეეძლო დაეზიანებინა სახარებისეული ჭეშმარიტების სიწმიდე და დაერღვია ქრისტიანთა შინაგანი ერთობა.
სწორედ ამ დროს, ქრისტეს ეკლესიას, რომელმაც უკვე იგემა სასტიკი დევნულება და საბოლოოდ დაემკვიდრა არა მარტო მოციქულთა მიერ დაფუძნებულ რწმენასა და აზრზე, არამედ მოციქულთა მოწამეობრივ მოწმობაზეც (შეად. - მარკ. 10:39; გამოცხ. 12:11). მას უკვე ეპყრა ის მსოფლიო სულიერი მდგომარეობა, რომელიც სრულყოფილმა საღმრთო განგებულებამ განუსაზღვრა; ანუ ეკლესია იზრდებოდა და ნელ-ნელა აღწევდა თავისი სისრულის მისიას მსოფლიოში, - ვიდრე უნიკალურ კრებით ერთობამდე, რომლის წყალობითაც შეურყეველ კლდედ გადაიქცა. ეკლესიამ მთელ კონტინენტებზე დათესა რწმენის მარცვლები, რომლებიც ათასწლეულებია ხარობს და უკანასკნელ დღემდე დარჩება სვეტად და სიმტკიცედ ჭეშმარიტებისა (შეად. 1 ტიმ. 3:15).
რაც შეეხება თვით მოციქულ იოანეს, - ის, უეჭველად, არა მარტო შეიგრძნობდა, არამედ მთელი სისრულით ხედავდა ამ დროების განსაკუთრებულობას, ამიტომაც მან თავისი სახარება დაწერა არა როგორც ჟამთაღწერითი მოწმობა, არამედ, როგორც ქრისტიანული რწმენის სრულყოფილების საყოველთაო, მსოფლიო ქადაგება (რომელიც არ იფარგლება სახარებისეული ისტორიების განმეორებით, - არამედ შეუძლია მიწვდეს თვით წყაროს სიცოცხლისა და გააერთიანოს ყველა, ვინც მისგან თავს დაირწყულებს (შეად. იოანე 10:16)).
ამიტომაც მაცხოვარის მიწიერი ქადაგების დროინდელი მოვლენები, რომლებიც მათი ლოკალური ისტორიული აზრით აღიქმება, მეოთხე სახარებაში გადაწეულია მეორე პლანზე, - მოციქულის სიტყვის ძირითადი მიზანი ხდება შედეგები, რომელსაც ახალაღთქმისეულ ჭეშმარიტებებთან მორწმუნე ადამიანის გულისა და გონების შეხება იწვევს (თანაც გამომდინარე იმისგან, თუ რომელ ერს, რომელ კულტურას და რომელ ეპოქას მიეკუთვნება ეს ადამიანი).
სწორედ ამ მიზეზით უკვე თავისი სახარების პროლოგშივე იოანე მსმენელს გლობალური აზრებისა და საზოგადო ჭეშმარიტებების სიმაღლიდან მიმართავს (რაშიც იგულისხმება ღმრთის განკაცება, კაცობრიობის მიშვილება ქრისტეში და სხვა), რაც თავის სახარებას პირველი სტროფებიდანვე აღამაღლებს ნებისმიერ დროზე, ქვეყანასა და ხალხზე.
მეტიც, მეოთხე სახარების პირველი მტკიცებულება "დასაბამიდან იყო სიტყვა, და სიტყვა იყო ღმერთთან და ღმერთი იყო სიტყვა" (იოანე 1:1) წარმოადგენს იმგვარ ხედვას, რომელიც სცილდება დაბადების წიგნის პირველი სიტყვების ფიზიკურ და დროით საზღვრებს: "თავდაპირველაღ ღმერთმა შექმნა ცა და მიწა" (დაბ. 1:1).
შემდგომში ასეთი ამაღლებული და განმაზოგადებელი ხედვა სრულყოფილ და ყოველმხრივ განვითარებას იძენს. სათვალსაჩინო ნიმუშად, თუ როგორ გამოყოფს და ხაზს უსვამს თავის სახარებაში იოანე აღწერილი მოვლენების დროის მიღმიერ, დროზე აღმატებულ საღვთისმეტყველო აზრებს, შეგვიძლია აღვნიშნოთ:
ავტორის განმარტებანი, რომელიც მისდევს მაცხოვრის მოქმედებებს (მაგალითად, "მაგრამ თვით იესუს კი არ სწამდა მათი, ვინაიდან კარგად იცნობდა ყველას. და არ სჭირდებოდა ვისიმე მოწმობა ადამიანზე, ვინაიდან თვითონ იცოდა, რა იყო ადამიანში" (იოანე 2:24-25).
მაცხოვრის ზოგიერთი სიტყვის საყოველთაო, დროის ფარგლებს მიღმიერი "წაკითხვა" (მაგალითად, აი როგორ კომენტარს აძლევს იოანე თავის სახარებაში მაცხოვრის წინასწარმეტყველებას ტაძრის აღშენებაზე: "ხოლო იესუმ პასუხად თქვა: დაანგრიეთ ეს ტაძარი და სამ დღეში აღვადგენ მას. იუდეველებმა უთხრეს: ეს ტაძარი ორმოცდაექვს წელს შენდებოდა და შენ სამ დღეში აღადგენ მას? მაგრამ ის გულისხმობდა თავისი სხეულის ტაძარს" (იოანე 2:19-21), ან კიდევ: "ესა თქვა სულზე, მის მორწმუნეებს რომ უნდა მიეღოთ, ვინაიდან ჯერ კიდევ არ იყო მათზე სული, რადგან ჯერ კიდევ არ განდიდებულიყო იესუ" (იოანე 7:39)).
ახალაღთქმისეული აზრების სისრულე, რომელიც ერთგვარად "დროზე ადრე" გვეხსნება მაცხოვრის სიტყვებში, ანუ ჯერ კიდევ იმ მოვლენათა აღწერამდე, რომლებსაც შეეძლოთ ნათქვამის ნათელყოფა (მაგ.: საუბარი ნიკოდიმესთან იოანე 3:3-7, ან მაცხოვრის წინასწარმეტყველება სულიწმიდის აღმშენებლობის დროზე იოანე 14:16-17 და სხვა).
სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, მოციქულ იოანეს საავტორი მიზანი არ იზღუდება თვით მოვლენებით (ბუკვალური აზრით), - არამედ უფრო შორს მიდის და ამ მოვლენების მიერ საყოველთაო ამაღლებულ შინაარსამდე მივყავართ, რომელსაც ეკუთვნის, მაგალითად, სწავლება სულიერ შობაზე და სამყაროს განსჯაზე (საუბარი ნიკოდიმესთან, იოანე 3:1-21), ქადაგება სიცოცხლის პურზე (იოანე 6:27-58), სახარების, როგორც სიყვარულის მცნების აღსრულების განმარტება (იოანე 13:34-35), და სხვა.
ასე რომ, იოანეს სახარებაში ჟღერს არა იმდენად ისტორიული მოწმობები, არამედ გლობალური სახარებისეული ქადაგება და ქრისტიანული რწმენის საყოველთაო მანიფესტი.
(ამ აზრით შეგვიძლია შევნიშნოთ, რომ არსებითად მეოთხე სახარება წარმოადგენს სრულყოფილ საღვთისმეტყველო შრომას, რომელშიც ავტორმა თანმიმდევრული თხრობა ახალი აღთქმის ჭეშმარიტებათა კრებითი და განმაზოგადებელი აზრების დასამყარებლად გამოიყენა, რომელ ჭეშმარიტებებსაც საყოველთაო მასშტაბი გააჩნიათ.
რადგან მრავალი მწვალებლობა ამ დროისთვის არა თუ გამოჩნდა, არამედ ჩამოყალიბდა და მნიშვნელოვანი რაოდენობის მიმდევრებიც გაიჩინა, - მეოთხე სახარების ზოგიერთ ასპექტში ნათლად იკითხება სრულფასოვანი დოგმატური აზრები).
თავისი შინაარსობრივი სიღრმით და მასშტაბით ასეთივე უპრეცედენტოა მოციქულ იოანეს სამივე კათოლიკე ეპისტოლე, რომლებშიც, სხვათა შორის, ნათქვამია:
"რომელიც იყო დასაბამიდან, რომელიც ვისმინეთ და ჩვენი თვალით ვიხილეთ, რომელსაც ვჭვრეტდით და ჩვენი ხელით ვეხებოდით სიცოცხლის სიტყვას; (რადგან სიცოცხლე ცხად იქმნა, რაც ვიხილეთ და ვმოწმობთ, და გაუწყებთ საუკუნო სიცოცხლეს, რომელიც იყო მამასთან და გამოგვეცხადა ჩვენ)" (1 იოანე 1:1-2).
"ღმერთი არის ნათელი და არ არის მასში არავითარი ბნელი" (1 იოანე 1:5).
"მიტომაც მოგვევლინა ძე ღვთისა, რომ დაერღვია ეშმაკის საქმენი" (1 იოანე 3:8).
"ისიც ვიცით, რომ მოვიდა ძე ღვთისა და მოგვცა გონება, რათა შევიცნოთ ჭეშმარიტება და ვიყოთ ჭეშმარიტში, რომელიც არის ძე ღვთისა იესო ქრისტე: ჭეშმარიტი ღმერთი და საუკუნო სიცოცხლე" (1 იოანე 5:20).
რაც შეეხება იოანე ღვთისმეტყველის გამოცხადებას, რის გამოც განვიხილავთ იოანეს სახარების თავისებურებებს, - ცნობილია და საყოველთაოდ აღიარებულია, რომ გამოცხადების წიგნს მეოთხე სახარებისგან დროის მცირე მონაკვეთი აშორებს. ამიტომაც საკმაოდ უცნაური იქნებოდა, ერთსა და იმავე სულიერ რეალიებსა და ისტორიულ ვითარებებში მყოფ იოანეს შეეცვალა ის მიზანი, რომელსაც ხედავდა და, რომელიც ქრისტეს მთელი ეკლესიისთვის ყველაზე მნიშვნელოვან და აქტუალურ საკითხად მიაჩნდა.
ეს კი ნიშნავს, რომ გამოცხადების ავტორი უარს ვერ იტყოდა გლობალურ სახარებისეულ მოწმობებსა და კრებით ზოგადსაღვთისმეტყველო აზრებზე (რათა, მეოთხე სახარებისგან განსხვავებით, გამოცხადების სიმბოლოებში არ დაგვენახა ან მხოლოდ უახლოესი დროის მოვლენები; ან მხოლოდ მისი დროებიდან ათასწლეულებით დაშორებული "ესქატოლოგიური" კატაკლიზმები; ან კიდევ, საერთოდ, მისი წინასწარმეტყველებები შემოგვეფარგლა რომელიმე მოკლევადიანი ლოკალური მოვლენით, რომლებიც მოხდება ზოგიერთი ქალაქისა და ტერიტორიის ირგვლივ).
პირიქით, შეგვიძლია ვამტკიცოთ, რომ მოციქული იოანე გამოცხადების სიმბოლოებს აღიქვამს და წარმოგვიდგენს იმ პრინციპების სრულ შესაბამისობაში, რომლებიც ახასიათებენ მეოთხე სახარებას, - და თავის საკუთარ გააზრებაში ყოველ მოვლენას დროისმიღმა საყოველთაო აზრით აღიქვამს (ანუ საღმრთო ჩანაფიქრის სიმაღლიდან და საყოველთაო ქრისტიანული ჭეშმარიტებების შუქზე განიხილავს).
რა თქმა უნდა, ასეთი "საყოველთაო" შეხედულება არ უარყოფს გამოცხადების წიგნის ცალკეულ სიუჟეტთა და სიმბოლოთა უფრო ვიწრო განმარტებათა შესაძლებლობას და მიზანშეწონილობას. პირიქით, მისი საყოველთაო აზრების ზოგიერთი მონახაზი უბრალოდ ვალდებულია გამოვლინდეს რომელიმე კონკრეტულ მიწიერ მოვლენაში და ყოველ ცალკე აღებულ ისტორიულ დროებაში.
ასე რომ, გამოცხადების სიმბოლოთა ყველა შესაძლო "ლოკალური" და "კერძო" განხორციელებანი მსოფლიოში არა თუ არ ეწინააღმდეგება მის საყოველთაო საღვთისმეტყველო აზრებს, - არამედ, პირიქით, ადასტურებს და ამტკიცებს მათ ყოვლისმომცველ არსს.
მაგრამ, რადგან ამგვარი კერძო გამოვლინებებიდან არ იკრიბება გამოცხადების წიგნის მთელი სისრულე, - არც ერთი ლოკალური ისტორიული მოვლენა, ცალკე აღებული, არ შეიძლება და არ უნდა აღიქმებოდეს როგორც იდუმალთმხილველისთვის გამოცხადებულ სიმბოლოთა და წინასწარმეტყველებათა ერთადერთი და საბოლოო აღსრულება.
მსგავსი გამოვლინების სანიმუშოდ, როდესაც სამართლიანია სიტყვიერი ფორმულა "ნაწილობრივ "დიახ", მაგრამ სისრულეში "არა"", შეიძლება დავიმოწმოთ მაცხოვრის ერთ-ერთი ყველაზე ციტირებადი მტკიცებულება:
"ნუ გგონიათ, თითქოს მოვედი რჯულის, გინდა წინასწარმეტყველთა გასაუქმებლად. გასაუქმებლაღ კი არ მოვედი, არამედ აღსასრულებლად. რადგანაც ჭეშმარიტად გეუბნებით თქვენ: სანამ არ გადავა ცა და მიწა, ერთი იოტიც ან ერთი წერტილიც არ გადავა რჯულისაგან, ვიდრე ყოველივე არ აღსრულდება" (მათე 5:17-18).
სრულიად ცხადია, რომ მაცხოვარი აქ ლაპარაკობს "სჯულსა და წინასწარმეტყველებებზე", როგორც აზრზე, რომლებსაც ჯერაც არ დაუკარგავთ აქტუალობა, - და ამასთან არა მარტო ძალაში რჩებიან, არამედ აგრძელებენ აღსრულებას ყოველდღიურად და ყოველწუთიერად. მაგრამ ყოველივეს აღსრულება სრულყოფილი აზრით, - როდესაც თვით სიტყვა "აღსრულება" მიაღწევს თავისი "სისრულის საზომს", - "იოტამდე", "უკანასკნელ საზღვრამდე", ჯერაც არ მოღწეულა, და ის ძველი სამყაროს უკანასკნელ დღემდე არ დადგება (ანუ იმ მომენტამდე, როდესაც ყველაფერი ის, რაც ადრევე ნაუწყები იყო, მიაღწევს მდგომარეობას, რომელიც შეესაბამება ცნებას "აღსრულდა" (შეად. გამოცხ. 16:17; გამოცხ. 21:6).
მსგავს "ნაწილობრივ აღსრულებას", რომელიც მოვლენათა თანმიმდევრობაა და აუცილებლად უნდა აღსრულდეს შემდგომაც, წარმოადგენს მსოფლიოში სახარების ქადაგების პროცესი.
ლოკალური აზრით, რომელიღაც გარკვეულ ადგილას და დროის საკმაოდ ვიწრო არეალში სახარებამ ყოველი ადამიანის გულამდე მიაღწია. და ჩვენ, დიდება ღმერთს, დღემდე შეგვიძლია დავაკვირდეთ, თუ როგორ აღესრულება იგივე პროცესი სხვადასხვა ადამიანებში, სხვადასხვა გარემოებებსა და სხვადასხვა მიზეზით, თანაც უკვე უკან კი არ იხევს, არამედ ადამიანთან რჩება მთელი მისი მიწიერი ცხოვრების განმავლობაში და მას მარადისობაშიც მიჰყვება (შეად. 2 კორინთ. 5:10; გამოცხ. 14:13).
უფრო ზოგადი აზრით სახარებისეული ქადაგებისთვის არ არსებობს არც დროითი და არც გეოგრაფიული საზღვრები. ასე რომ, ჭეშმარიტების სიტყვის ნაყოფი, მთელი ახალაღთქმისეული პერიოდის განმავლობაში, განუწყვეტლივ ვლინდებოდა და დღემდე ვლინდება ნებისმიერ ქალაქსა და ნებისმიერი კონტინენტზე.
მაგრამ, ყოველივე ამასთან ერთად, სანამ დასასრულს არ მიუახლოვდა ამ წუთისოფლის უკანასკნელი დღე, - "მთელი მსოფლიოსთვის" სახარების ქადაგებაც (მათე 24:14) და ეკლესიის სისრულის მიღწევაც ესქატოლოგიურ ცნებებად რჩებიან (ეს კი შესაძლებლობას არ გვაძლევს ვამტკიცოთ, რომ ეს ყველაფერი სადღაც ან ოდესღაც საბოლოოდ აღსრულებულიყოს და დამთავრებლიყოს).
მიუხედავად ამისა, ერც ერთ ადამიანს არ შეუძლია "ინდივიდუალურად" მიიღოს სახარება, თუ არ მიიღებს და არ შეიგნებს მისი საყოველთაო აზრის სისრულეს. ამიტომაც გამოცხადების წინასწარმეტყველებათა "კერძო", "ლოკალური", "ვიწრო-ისტორიული" გამოვლინებები ხილულ სამყაროში, რომლებიც შეზღუდულია რომელიღაც დროითი ჩარჩოებით და მიწიერი გეოგრაფიით, შეიძლება განვიხილოთ მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუკი ქრისტიანის მზერა შეესაბამება მეოთხე სახარებისა და გამოცხადების წიგნის სულიერ მასშტაბს, ანუ განწყობილია საღმრთო განგებულების მისტიური პროცესის საყოველთაო და განმაზოგადებელ აზრებზე, რომლებიც მთელი სისრულით მომდინარეობენ ახალათქმისეული დროებიდან, რომელიც მაცხოვრის განკაცებიდან აითვლება და მის მეორედ მოსვლამდე გაგრძელდება.