საუბრები ბიბლიაზე - სპილენძის გველის საიდუმლო: წყევლისა თუ ცხონების სიმბოლო? - აპოკალიფსისი

ეგვიპტის მონობიდან გამოსვლის შემდეგ იუდეველთა რელიგიური ცხოვრება ჯერაც წარმართულ შეხედულებათა გავლენის ქვეშ იმყოფებოდა. შემდეგში იესუ ნავე თავის თანატომელებს მოუწოდებდა: "...უარყავით ღმერთები, რომელთაც ემსახურებოდა თქვენი მამა-პაპა იორდანეს გაღმა და ეგვიპტეში" (ნავ. 24:14).

ყველაზე მკაფიო ფაქტი იმისა, რომ იუდეველთა ცნობიერება ჯერაც დატყვევებული იყო კერპთაყვანისმცემლობით, გახლავთ ოქროს ხბოსადმი თაყვანისცემა (ეს იყო იმ მომენტში, როდესაც მოსე სინას მთაზე ასული ღმერთს ესაუბრებოდა). მიუხედავად ღმერთთან საზეიმო აღთქმის დადებისა, ისრაელი ხშირად განუდგებოდა მას და ეგვიპტიდან გამოსვლასაც კი ნანობდა (უდაბნოში მსვლელობის დროს).

ამის შესახებ მოგვითხრობს რიცხვთა წიგნი: "სულმოკლეობა გამოიჩინა ხალხმა გზაში. საყვედურით დაუწყო ხალხმა ლაპარაკი უფალს და მოსეს: რისთვის ამოგვიყვანე ეგვიპტიდან მოსაკლავად ამ უდაბნოში. რადგან არ არის პური და არც წყალი, შეგვაღონა უყუათო საჭმელმა. მიუსია უფალმა ხალხს შხამიანი გველები და მათ დაკბინეს ხალხი. ბევრი გაწყდა ისრაელში. მივიდა ხალხი მოსესთან და თქვეს: ვცოდეთ, რომ გისაყვედურეთ უფალს და შენ. ილოცე უფლისადმი, რომ მოგცილდეს გველი. ილოცა მოსემ ხალხისათვის" (რიცხვ. 21:4-7).

სიკვდილის შიშით შეძრწუნებული იუდეველები, ნებით თუ უნებლიედ იძულებულნი გახდნენ შეენანათ თავიანთი საქციელი. მაშინ, ზეციერმა მამამ მოწყალე პასუხის მიცემა არ დააყოვნა: "უთხრა უფალმა მოსეს: გააკეთე უნასი და დაამაგრე კეტზე. შეხედავს თუ არა მას ნაკბენი, განიკურნება. გააკეთა მოსემ სპილენძის გველი და დაამაგრა იგი კეტზე. როცა კი უკბენდა გველი ვინმეს, შეხედავდა კაცი ამ სპილენძის გველს და იკურნებოდა" (რიცხვ. 21:8-9).

მომაკვდინებელი ნაკბენისგან განკურნება პირდაპირ იყო დაკავშირებული იუდეველთა მოქმედებასთან, რომელთაც განკურნება სურდათ. ამგვარად, რწმენა შეერთებული გველის ყურებასთან მის მომზირალთ სიკვდილისგან ათავისუფლებდა.

ღირ. მაკარი დიდის განმარტებით, "მაშინ ეს განსაკუთრებული მიზნით მოეწყო: რადგან, მიწიერი ინტერესებით, კერპთაყვანისმცემლობით, სატანური სიამტკბილობით და ყოველგვარი უკეთურობით შეპყრობილი იუდეველნი, კეტზე დროშასავით აღმართულ გველს რომ შეხედავდნენ, ნაწილობრივ მაინც სწევდნენ მაღლა თავიანთ დახრილ თავებს, და აღმართულ საგანს უმზერდნენ, მის მიერ კი თავიანთ მზერას კიდევ უფრო ამაღლებულ რასმეს მიაპყრობდნენ (კერძოდ - ზეცას). და ამგვარად, უყურებდნენ რა უფრო ამაღლებულს, თანდათანობით უმეტესად ამაღლებული ცნობიერებისკენ მიიწევდნენ: ასეთი რამ კი არის ღმერთი, რომელიც ამაღლებულია ყოველგვარ ქმნილებაზე".

რატომ იქნა გამოყენებული შხამიანი ნაკბენის განსაკურნავად სპილენძის გველი, და არა რომელიმე სხვა გამოსახულება? სავარაუდოდ, ეს გამოწვეული იყო ისრაელი ხალხის სულიერი მდგომარეობით, რომელიც იმ მომენტისთვის ჯერაც წარმართული რწმენების ტყვეობაში იმყოფებოდა. ეგვიპტური მონობის პერიოდში, იუდეველები ხედავდნენ, როგორც თაყვანსცემდნენ ეგვიპტელები მხოხავ ქვეწარმავლებს, რომელთაც ფარაონთა თავებზეც კი გამოსახავდნენ. ასე გაჩნდა სამეფო მორთულობა - ურეა: ის წარმოადგენდა შუბლზე ვერტიკალურად დამაგრებული ქალღმერთ-კობრას უაჯიტის გამოსახულებას, რომელიც ძალაუფლების მფარველად მიაჩნდათ ეგვიპტელებს (იხ. ფოტო).

ამას ადასტურებს არქეოლოგიური გამოკვლევები: 1919 წ-ს საკარაში წარმოებული გათხრებისას აღმოაჩინეს ფარაონ სენუსერტ II-ის ურეა, რომელიც ცხოვრობდა ჯერ კიდევ XIX ს-ში ქრისტეს შობამდე (ანუ ეგვიპტიდან ებრაელთა გამოსვლამდე დიდი ხნით ადრე).

სპილენძის გველი ებრაელ ხალხში მეფე ეზეკიას დრომდე შემორჩა. მაგრამ, როდესაც მეფემ შეამჩნია, რომ ებრაელები მიდრეკილები იყვნენ გველის (ნეხუშტანის) წარმართული გაღმერთებისკენ, მისი განადგურება ბრძანა: "მან გააუქმა გორაკები, დალეწა სვეტები, აჩეხა აშერა და დაამტვრია სპილენძის გველი, მოსეს გაკეთებული, რადგან იმ დრომდე საკმეველს უკმევდნენ მას ისრაელიანები და ნეხუშთანს უწოდებდნენ" (4 მეფ. 18:4).

იმის შესახებ, რომ სპილენძის გველი ჯვრის წინასახე იყო, უთითებს თვით უფალი: "როგორც მოსემ აღმართა გველი უდაბნოში, ასევე უნდა აღიმართოს ძეც კაცისა" (იოანე 3:14). როგორც სპილენძის გველი არ ექვემდებარებოდა დაჟანგვას, ასევე ქრისტე არ იყო დაქვემდებარებული ცოდვის ჟანგს და ხრწნილებას.

რატომ პირდაპირ არ თქვა მაცხოვარმა თავისი ჯვარცმის შეასხებ, არამედ მსმენელის ყურადღება ძველ წინასახეს მიაპყრო? წმიდა მამათა განმარტებით, უფალმა წინასწარმეტყველურად მიუთითა: ძველაღთქმისეული მოვლენები განუყრელ კავშირში იმყოფებიან ახალაღთქმისეულთან. ის წავიდა დროებით სატანჯველზე, რათა ჩვენთვის მოენიჭებინა ცხონება და მარადიული ნეტარება.

წმ. იოანე ოქროპირი ბრძანებს: "მართლაც, ვინმეს რომ არ ეთქვა: როგორ ცხონდებიან ჯვარცმულისადმი მორწმუნენი, როდესაც ის თვითონაც მოწყლული იყო სიკვდილით? - ამიტომ მოჰყავს მას ძველი ისტორია. თუკი იუდეველები, როგორც კი შეხედავდნენ სპილენძის გველს თავს იხსნიდნენ სიკვდილისგან, მაშინ, მითუმეტეს, აღმატებულ სიკეთეს მიიღებენ ჯვარცმულისადმი მორწმუნენი".

თავისი ჯვარცმის წინ, უფალმა იწინასწარმეტყველა, რომ მას მოუწევდა არა დაკიდება, არამედ ამაღლება ჯვარზე. მან ასეთი გამოთქმა გამოიყენა იმისთვის, რათა მსმენელისთვის უფრო გასაგები და ადვილად დასაკავშირებელი ყოფილიყო უფლის ჯვარცმა ძველ წინასახესთან.

წმ. იოანე ოქროპირი წერს: "ხედავ ჯვრისა და მისგან წარმომდგარი ცხონების მიზეზს? ხედავ შესაბამისობას წინასახესა და ჭეშმარიტებას შორის? იქ იუდეველები მხოლოდ დროებითი სიკვდილისგან იხსნიდნენ თავს, აქ კი მორწმუნენი - მარადიული სიკვდილისგან თავისუფლდებიან. იქ დაკიდული გველი გველის ნაკბენისგან კურნავს, აქ კი ჯვარცმული ქრისტე სულიერი გველის ნაკბენებს მკურნალობს. იქ ხორციელი თვალებით მზირალი იღებს კურნებას, აქ კი სულიერი თვალებით მჭვრეტელი თავისუფლდება ყოველგვარი ცოდვისგან. იქ დაკიდულია სპილენძი, რომელიც გამოსახავდა გველის მსგავსებას, აქ კი - მეუფის სხეული, გამოსახული სულიწმიდის მიერ. იქ გველი კბენდა ადამიანებს და გველი კურნავდა. ასეა აქაც: სიკვდილმა წარწყმიდა, სიკვდილმავე იხსნა".

მეუფის სიკვდილი თავისუფალი იყო ყოველგვარი ცოდვისგან, როგორც სპილენძის გველი - შხამისგან. როგორც მამაცი მებრძოლი, მოწინააღმდეგეს ჰაერში აწევს, მიწაზე დაანარცხებს და ბრწყინვალე გამარჯვებას მოიპოვებს, ასევე ქრისტემაც მთელი სამყაროს თვალწინ მიწას დაანარცხა ბნელეთის ძალნი, და, უდაბნოში დაკბენილთა მკურნალი, დამოკიდულ იქნა ჯვარზე, რათა ყველა ეხსნა ყოველგვარ მხეცთა ძალმომრეობისგან.

როგორც ძველაღთქმისეული იუდეველი თავის მზერას მიაპყრობდა სპილენძის გველს, ასევე ახალაღთქმისეული ქრისტიანი მოწოდებულია უმზერდეს მაცხოვნებელ ჯვარს. ცხოვრება, მიძღვნილი უფლისადმი, ცოდვისთვის უნდა მოკვდეს და ჯვარს ეცვას. მორწმუნე უძრავი უნდა იყოს ცოდვის მიმართ, და თავისი ხორცი შიშს შეამშჭვალოს. ლურსმანი, რომელიც ცოდვისგან გვიცავს, არის ხორციელი თავშეკავება.

წმ. კირილე ალექსანდრიელი განგვიმარტავს: "ჩვენ დავინახავთ ქრისტეს, თუკი სწორად გულისხმავყოფთ მის საიდუმლოს და მტკიცედ ვირწმუნებთ, რომ ღმერთი ჭეშმარიტად განკაცდა. მაგრამ თუკი ის იმყოფებოდა ბოროტების (ცოდვის) მსგავსებაში, მით უფრო სახიერი იყო იგი, რადგან ჩვენ გვემსგავსა არა იმისთვის, რათა ჩვენთან ერთად გაბოროტებულიყო, არამედ იმისთვის, რომ გავეკეთილშობილეთ, და სულიწმიდის მიერ ყოველგვარ სათნოებასთან მივსულიყავით. გველი ნიშნად იყო დაკიდებული. ქრისტე კი ამაღლდა პატიოსან ჯვარზე, და ამის შესახებ მან თვითონ ამცნო იუდეველთ, როდესაც უთხრა: "როცა კაცის ძეს აამაღლებთ, მაშინ გაიგებთ, რომ მე ვარ" (ინ. 8:28).

წმიდა მამათა სწავლებით, ადამიანი ცოდვისგან თავისუფლდება საკუთარ თავზე ცოდვის მსგავსების მიმღების წყალობით. ქრისტე მოვიდა ჩვენთან, დემონებისგან დაკბენილებთან. ამიტომაც, ჩვენც როდესაც საკუთარ მზერას ძელზე ამაღლებულს მივაპყრობთ, საკუთარი თავისგან ვნებებსა და სატანური შხამის ძალას განვაგდებთ.

ვინც გონისმიერად უმზერს ქრისტეს, მას შხამიანი მხეცები არ აშინებს. რადგან თვით უფალმა გვითხრა: "აჰა, მოგცემთ თქვენ ხელმწიფებას გველთა და მორიელთა დათრგუნვისა და მტრის ყოველი ძალისა; და ვერაფერი გავნებთ თქვენ" (ლკ. 10:19). როდესაც ჩვენს ვნებებს ვთრგუნავთ, ამით ვთრგუნავთ ასპიდს, ბასილისკოსსა და ურჩხულს. რადგან ხორციელი სიამტკბილობანი და უკეთურებანი სამართლიანად არიან შედარებულნი გველებს, რომლებიც მიწაზე დახოხავენ.

1. გველი როგორც ეშმაკი. სამყაროს შექმნიდან (დაბ. 3:1) წმიდა წერილი ეშმაკს გველის სახით წარმოაჩენს. ჩვენი პირველმშობლების ცდუნებისთვის გველი დაიწყევლა. ღმერთმა ჯერ კიდევ სამოთხეში ჩამოაგდო მტრობა დაცემულ ანგელოზსა და დედაკაცის თესლს შორის (ეს სულიერი ბრძოლა დღემდე გრძელდება).

მაცდური გველი გაიგივებულია სატანასთან, რომელიც საღმრთო სამსჯავროზე დამსახურებულად მიიღებს სასჯელს თავის მსახურებთან ერთად: "და გადმოვარდა დიდი ურჩხული, დასაბამიერი გველი, რომელსაც ჰქვია ეშმაკი და სატანა, მთელი საწუთროს მაცდური; გადმოვარდა ქვეყნად და თან გადმოჰყვნენ მისი ანგელოზები" (გამოცხ. 12:9).

2. გველი, როგორც მომხიბლავი და მზაკვარი ქმნილება. გამანადგურებელ ხასიათს გველებზე ბიბლიის ყველა გამონათქვამი როდი ატარებს. უსაფრთხო მანძილიდან მათი მოხდენილი კლაკნილები აღფრთოვანებასაც კი იწვევენ (ეს. 21:1; იერ. 46:22) ან შიშსა და ძრწოლას გვიან ადამიანს (იობი 26:13). გველი გამოიხატება, როგორც მზაკვარი (დაბ. 3:1). მორწმუნეები უნდა ფლობდნენ გველის გონიერებას, რათა აჯობონ თავიანთ მოწინააღმდეგეს და ამავდროულად დარჩნენ "უმანკონი, როგორც მტრედები" (მთ. 10:16).

3. გველი, როგორც საშიშროება და სასჯელი. ისინი ხშირად უსაფრთდებიან თავიანთ მსხვერპლს და თავს მოულოდნელად ესხმიან (დაბ. 49:17). ეს საშიშროება სამსჯავროს მოულოდნელობის მეტაფორად გამოიყენება (ეს. 14:29; ამოს. 5:19). ასოციატიური კავშირი გველის ნაკბენსა და ღმრთის სამსჯავროს შორის ფართოდ გავრცელებული რწმენა იყო (საქმე 28:3; 1 კორ. 10:9). გველს რომ არ ეკბინა, პალესტინის ძველი მცხოვრებლები მათ შეჰფუცავდნენ (ეკლ. 10:11).

4. გველი, როგორც ბოროტების განსახიერება. ისინი ბუდობდნენ უდაბურ ნანგრევებში, სადაც სახლობდნენ დემონები და სხვა მძვინვარე მხეცები (მორიელები, ტურები, ყვავ-ყორნები), და ეს აძლიერებდა ასოციაციურ კავშირს გველისა ბოროტებასთან (ეს. 34:14-15; მთ. 12:43; მკ. 1:13).

5. გველი, როგორც ქაოსისა და მზაკვარების სიმბოლო. იმათ, ვინც სხვა იესუს იქადაგებდა მოციქულები მზაკვარ გველს უწოდებდნენ: "ვშიშობ, როგორც გველმა თავისი ზაკვით აცთუნა ევა, ვაითუ თქვენი გონებაც ასევე შეირყვნას და განეშოროს ქრისტესმიერ სიწმიდეს" (2 კორ. 11:3). მათი შხამი ნელ-ნელა, მაგრამ ძლიერ რყვნის ქრისტესგან გადმოცემულ მსახურებას.

გველის სხვადასხვა სახელწოდება, რომლებიც გამოყენებულია ბიბლიაში, წარმოადგენს იმათ სახეს, ვინც დაცემულ ანგელოზებს ემსახურება (მთ. 3, 7, 12, 34, 23, 33; ლკ. 3, 7), ან იმათისას, ვისი სიტყვაც შხამიანია (ფსალმ. 139:4).

უკეთურ ადამიანთა ზრახვები უნასთა კვერცხებს ემსგავსება: ისინი გარდაუვალად წარმოშობენ დიდ უბედურებებს (ეს. 59:5).