საუბრები ბიბლიაზე - "ექსტრემიზმი ბიბლიაში"? - ექსპერტის კომენტარი - აპოკალიფსისი

ბიბლიის ტექსტის შინაარსი ხშირად ხდება სპეკულაციის საგანი, რადგან კონტექსტიდან ამოგლეჯილ ნაწყვეტებში შეიძლება ვიპოვოთ მრავალი ისეთი მომენტი, რომლებიც ეწინააღმდეგება თანამედროვე მორალს და კანონმდებლობასაც კი. ამასთან დაკავშირებით 2015 წლიდან რუსეთში მოქმედებს კანონი, რომლის თანახმადაც ბიბლიის, ყურანის და სხვა ძველი რელიგიური ტექსტების შინაარსის, ასევე მათგან ამოკრეფილი ციტატების ექსტრემისტულად გამოცხადება აკრძალულია.

მიუხედავად ამისა, ამ კანონმა ვერ გამორიცხა ახალი რეზონანსული შემთხვევები. ასე, მაგალითად, 2019 წლის 13 აგვისტოს ვიატსკის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ლინგვისტებმა განაცხადეს, რომ იპოვეს ექსტრემიზმის ნიშნები 36-ე ფსალმუნის 29-ე მუხლში: "ხოლო მართალთა დაიმკჳდრონ ქუეყანა და დაემკჳდრნენ უკუნითი უკუნისამდე მას ზედა" (ახ. ქართ.: "მართალნი დაიმკვიდრებენ ქვეყანას და იარსებებენ მასზე უკუნისამდე") (ფსალმ. 36:29).

"მიდის მუქარის ობიექტის - "არამართალთა" - ინფორმირება მათ მიმართ შესაძლო ძალადობრივ მოქმედებათა გამოყენებასთან დაკავშირებით, რაც შეიძლება იყოს სიკვდილი; ასევე მკაფიოდ შეიმჩნევა აგდებული (ზიზღნარევი, აგრესიული) დამოკიდებულების დემონსტრირება გარკვეული რელიგიური მრწამსის მქონე ადამიანთა ჯგუფისადმი", - ციტირებენ საექსპერტო დასკვნას ჟურნალისტები.

აღსანიშნავია, რომ ბიბლიური ტექსტის ექსპერტიზა ჩატარდა "იეჰოვას მოწმეთა" სექტის წევრთა წინააღმდეგ აღძრული სისხლის სამართლის საქმის ჩარჩოებში, რომელიც 2017 წელს აღიარებულ იქნა ექსტრემისტულ დაჯგუფებად. მასმედიაში და სოციალურ ქსელებში გაჩაღდა დისკუსია: შეიძლება თუ არა წმიდა ტექსტი ატარებდეს ექსტრემისტულ ხასიათს, თუკი მას მსგავსი ორგანიზაციები იყენებენ?

რელიგიათმცოდნე პავლე კოსტილევის აზრით, თვით ბიბლია არ ექვემდებარება შემოწმებას ექსტრემიზმზე, ხოლო მისი ციტატებისა და ქვეტექსტის გამოყენება, რომელშიც ეს ხდება, აუცილებელია გათვალისწინებულ იქნას, - აცხადებს "РИА Новости".

როგორც ეს საინფორმაციო სააგენტო იუწყება, - თავის მხრივ, ადვოკატი ვლადიმერ პოსტანიუკი მიიჩნევს, რომ ექსპერტებს შეეძლოთ ბიბლიის ერთ-ერთი ფსალმუნი ექსტრემიზმზე შეემოწმებინათ უცოდინრობით ან შეცდომით.

ჩვენ გავესაუბრეთ მღვდელ სერგი სმაგლოს იმის შესახებ, რათა გაგვერკვია შეიცავს თუ არა სინამდვილეში ბიბლია ექსტრემისტულ მოწოდებებს. ასევე იმის შესახებ, თუ ვინ დაიმკვიდრებს "ქვეყანას", ეკლესიის ეგზეგეტური ტრადიციის მნიშვნელობაზე და სწორად გადანაწილებულ აქცენტებზე. ეს ყველაფერი მოცემულია ჩვენს წინამდებარე პუბლიკაციაში.

ამ ცნობასთან დაკავშირებით შეიძლება აღვნიშნოთ რამოდენიმე მომენტი.

ჯერ-ერთი, გვაკვირვებს ის, რომ ძველი აღთქმის სწორედ ამ მონაკვეთში გამოვლინდა ექსტრემიზმის ნიშნები, მაშინ როდესაც ბიბლია შეიცავს ამაზე უფრო კატეგორიულ გამოთქმებს, რომლებიც იუწყებიან გადალახვას იმისა, რაც არ შეესაბამება წმიდა წერილში მოცემულ ღვთიურ სიმართლეს. ექსტრემიზმი ამ ტექსტში ან განსაზღვრულია შერჩევითად, ან ექსპერტიზის ავტორებს ადრე ბიბლია არასოდეს წაუკითხავთ და მათ მიერ აღმოჩენილმა ფრაზებმა ისინი გააოგნა თავისი რადიკალურობით.

მეორეც, ჩვენ აქ ვეხებით უფრო რთულ საკითხს: სინამდვილეში როგორ განვმარტოთ ასეთი ხასიათის ტექსტები? რადგან არ არსებობს წმიდა წერილის რთულ ადგილთა არანაირი ზოგადი გადაწყვეტა, ავიღოთ 36-ე ფსალმუნის უკვე ხსენებული მუხლი, რომელიც ექსპერტების მიერ ექსტრემისტულად მიჩნეულ ტექსტშია მოცემული: "მართალნი დაიმკვიდრებენ ქვეყანას და იარსებებენ მასზე უკუნისამდე".

ვინ არიან "მართალნი" და რა "ქვეყანაზეა" ლაპარაკი, რომელიც მათ სამემკვიდრეოდ გადაეცემათ? ხომ არ იგულისხმება, რომ მართლებს, ანუ - ჩვენი გაგებით - წესიერ, მორწმუნე ადამიანებს წილად ერგებათ მთელი დედამიწა მუდმივ მფლობელობაში? როგორც ჩანს, ვიღაც სწორედ ასე აღიქვამს ამ ტექსტს. ახლა შეუძლებელია განვსაჯოთ, როგორ მოიაზრებენ ამ სიტყვებს ამა თუ იმ რელიგიური ორგანიზაციის წარმომადგენლები. თვით ერთი და იგივე ტრადიციაშიც კი შეიძლება არსებობდეს განსხვავებული განმარტებანი. ამიტომ, უმჯობესია ვნახოთ რას ნიშნავს თავისთავად ეს მონაკვეთი. რადგან დაუშვებელია ტექსტი გამოცხადებულ იქნას ექსტრემისტულად მხოლოდ იმის საფუძველზე, რომ ვიღაცას ის ასეთად მოეჩვენა. ასეთ შემთხვევაში იმავე კატეგორიაში მოექცეოდა ბიბლიის მრავალი სხვა ნაწილიც.

ამრიგად, ამ ფსალმუნში "მართალნი" - არიან ადამიანები, რომლებიც ღვთის სჯულის თანხმიერად ცხოვრობენ. სწორედ ის იყო ძველ აღთქმაში სიმართლის უძირითადესი კრიტერიუმი, და მისსავე საფუძველზე "მართლები" უპირისპირდებიან "უსჯულოებს" (ფსალმ. 36:1). მათ ღმერთი ჰპირდება ქვეყანას, რომელიც მან თავისი ერისთვის გამოჰყო - ეს არის აღთქმული ქვეყანა.

ისრაელს, როგორც ძველი აღთქმის რჩეულ ერს ღმერთი ჰპირდება განსაზღვრულ სივრცეს საცხოვრებლად და ასევე აღუთქვამს, რომ დაიცავს და უხვად დააჯილდოვებს ამ მიწას ნაყოფებით, თუკი ერი პირობას დადებს, რომ ღმრთის მცნებების შესაბამისად იცხოვრებს. ეს არის ღმერთსა და მის ერს შორის დადებული აღთქმის საფუძველი (მეორე რჯლ. 4:1). ამ აზრით ფსალმუნი ეხმაურება მეორე რჯულის ნაწყვეტს (11:1-32), სადაც აღთქმული მიწის ფლობა სრულიად არის დამოკიდებული ღმრთის მცნებათა დაცვაზე (მეორე რჯლ. 11:22-25). აქ დიდი ძალისხმევა და სპეციალური ცოდნა არ არის საჭირო - საკმარისია ყურადღებით წავიკითხოთ, რათა გავიგოთ ტექსტი, როგორც დიდი ბიბლიური ტრადიციის ნაწილი, რომელიც ღმრთის ერის ცხოვრების განსაზღვრულ მომენტზე მოწმობს, და არა აბსტრაქტულ "მართლებზე", რომლებსაც წილად ერგებათ იგივე აბსტრაქტული "ქვეყანა".

ამგვარად, თუკი ტექსტს მის ისტორიულ მნიშვნელობაში წავიკითხავს, ძნელია წარმოდგენა იმისა, თუ როგორ შეიძლება ის ექსტრემისტული იყოს. გავიმეორებთ, ლაპარაკია არა ვიღაცის მიერ ამ ნაწყვეტის მისებურ ინტერპრეტაციაზე, არამედ მის მნიშვნელობაზე ისტორიულ პერსპექტივაში.

ტრადიციის განვითარებას თვალს თუ მივადევნებთ, დავინახავთ, რომ ჯერ კიდევ ახალი აღთქმის პერიოდამდე მიწის მემკვიდრეობად მიღება ესქატოლოგიური დაპირება ხდება  (იხ. გამ. 60:21-22; 61:7), რომელიც დაკავშირებულია ისრაელის აღდგენასთან. იესუს სურდა შეეკრიბა იერუსალიმის შვილები, ანუ იუდეველები, "როგორც ფრინველი კრებს ბარტყებს თავის ფრთებქვეშ" (მათე 23:37).

იესუს თორმეტი მოწაფის სახით მის მსახურებას ესწრებოდა მთელი ისრაელი, რომლის სისრულის სიმბოლოს წარმოადგენდა თორმეტი ტომი. შეგვიძლია გავიხსენოთ სხვა მრავალი მომენტი, რომლებიც უთითებენ სახარებაში ისრაელის აღდგენის მრავალწახნაგოვნებას. იესუ, ბოლოს, ასევე ლაპარაკობს ქვეყანაზე, როგორც მემკვიდრეობაზე, რომელიც გახდება "თვინიერთა" ხვედრი (მათე 5:5) და თითქმის იმეორებს 36-ე ფსალმუნის ხსენებულ მუხლს.

აქ, "ქვეყანაზე", რომელსაც დაიმკვიდრებენ "თვინიერნი", ბერძნულ ტექსტში ლაპარაკია განსაზღვრული არტიკლის გარეშე, ამიტომაც ის, უფრორე ვერ გამოხატავს ისრაელის ქვეყანას. ძნელია ასევე ითქვას, იგულისხმება თუ არა ქვეყანა ზოგადი აზრით, ანუ მთელი მსოფლიო. ასეც რომ იყოს, უნდა გვახსოვდეს, რომ წარმოდგენა დედამიწის საზღვრებზე ძლიერ განსხვავდებოდა ჩვენი წარმოდგენისგან ("ქვეყნის დასალიერად" იწოდება, მაგალითად, საბიას სამეფო, არაბეთის ნახევარკუნძულზე, საიდანაც ჩამოვიდა სოლომონთან "საბიას დედოფალი" (ლუკა 11:31; 3 მეფ. 10).

ამ განუსაზღვრელობაში უკვე შეიმჩნევა ერთგვარი გასვლა ქვეყნის, როგორც კონკრეტული ობიექტის ბუკვალური გაგებიდან, რომელსაც დაიმკვიდრებენ თვინიერნი. სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, "თვინიერნი", რომელთაც "ქვეყანა" ეძლევა ავსებენ მთაზე წარმოთქმული ქადაგების მთელ რიგ სხვა პარადოქსალურ სახეებს, რომლებიც აღწერენ ზეციური სამეფოს შეუთავსებლობას ჩვეულებრივ მიწიერ რეალობასთან.

რა თქმა უნდა, მრავალი ტექსტის კითხვა და აღქმა, მითუმეტეს წმიდა წერილისა, არ შეიძლება სრულიად განყენებული იყოს. ისტორიული პერსპექტივები არასაკმარისია, რათა ტექსტი ადამიანისთვის აქტუალური გახდეს. მკითხველი, რომელიც ბიბლიას კითხულობს, როგორც ღმრთის სიტყვას, ასე თუ ისე ელტვის შემჩნეული მნიშვნელობები მიუსადაგოს საკუთარ ცხოვრებას, და მას შეიძლება გაუჩნდეს კითხვა: რა იქნება, თუ ეს ყველაფერი ჩემთვისაა? ერთია, თუკი ამ მონაკვეთის მიხედვით უნდა იყო მოწყალე, ან გიყვარდეს მოყვასი, როგორც საკუთარი თავი, რაოდენ რთულადაც გეჩვენებოდეს ასეთი რამ. მაგრამ სულ სხვაა, როდესაც ლაპარაკია "საკუთარი მამის და დედის, ან ძისა და ასულის, ძმისა და დის" და "თვით საკუთარი სულის" მოძულების აუცილებლობაზე, რათა გახდე მოწაფე ქრისტესი (ლუკა 14:26).

წმიდა წერილის რთული ადგილები საკუთარ ცხოვრებას რომ მივუყენოთ და ამასთან ცოცხლები დავრჩეთ გვეხმარება საეკლესიო ეგზეგეტიკური ტრადიცია. ის შესაძლებლობას გვაძლევს გადავწყვიტოთ წერილის რთული ადგილები მთელი რიგი ეგზეგეტიკური მეთოდების საშუალებით. ის, რაც მიუღებელია ან არააქტუალურია ბუკვალური აზრით, შეიძლება განმარტებულ იქნას ალეგორიული, ზნეობრივი, სიმბოლური ან სხვა აზრით. თუკი ბიბლიის მკითხველი მას უარყოფს, და ამ წიგნს სამოქმედო სახელმძღვანელოდ მიიღებს, შეიძლება აღმოჩნდეს გადაუჭრელი სიძნელის წინაშე. მაგალითად, მართებს თუ არ ყოველ მართლმადიდებელ მკითხველს ლოდინი, რომ ქვეყანა, იქნება ეს აღთქმული ქვეყნის თანამედროვე ტერიტორია თუ საერთოდ დედამიწა, ოდესღაც მას ან სხვა მართალთ გადაეცემა სამფლობელოში?

საკითხი მდგომარეობს იმაში, შეიძლება თუ არა ისტორიული ანალიზიდან გაკეთდეს უშუალო ცხოვრებისეული დასკვნა. რადგან ისტორიული თვალსაზრისით ამა თუ იმ მონაკვეთის განხილვისას, ჩვენ, როგორც წესი, ვეხებით მის სინქრონულ ჭრილს - მის შინაარსს და გაგებას მოცემულ ისტორიულ მომენტში. ისტორიკოსისთვის, რომელიც მხოლოდ იმას ელტვის, რათა გაიგოს "როგორ იყო სინამდვილეში", არ ჩნდება არანაირი ეგზისტენციალური პრობლემა. მაგრამ თუკი ტექსტს აღვიქვამთ როგორც სიცოცხლისთვის განმსაზღვრელს, როგორც სახელმძღვანელოს, მაშინ ჩვენ ვერ მოვახერხებთ მის გადაცემას შემდგომი ტრადიციისთვის, რადგან ისტორიკოსის მიერ ამის შემდეგ აღმოჩენილი მომენტი, ანუ ტექსტი შემდეგში შეიძლებოდა არსებულიყო ტრადიციაში, მომხდარიყო მისი გარდატეხა ან გააზრებულ ყოფილიყო სხვანაირად.

სწავლება ეკლესიის, როგორც სულიწმიდით ძღვანებული სიცოცხლის შესახებ შესაძლებლობას გვაძლევს შეცბუნების გარეშ ვუყუროთ იმ ცვლილებებს, რომლებსაც განიცდიან წმიდა ტექსტები ჩამოყალიბების პროცესში, და აღვიქვათ ისინი, როგორც ეკლესიის შიდა ცხოვრების ნიშნები. ამიტომაც, თუკი ადამიანი ბიბლიიდან იღებს ნებისმიერ ფრაზას და კითხულობს მას, თითქოსდა ის არ არის მიბმული არანაირ ისტორიულ ვითარებებთან და მის შემდეგ არაფერი იყო ნათქვამი და არაფერი მომხდარა, მაშინ ის შეიძლება რთული აღმოჩნდეს თვით მკითხველისთვის და პრობლემური ექსპერტებისთვის, რომლებმაც უნდა შეაფასონ ეს საკითხავი.

ფსალმუნის მონაკვეთს თუ ოდნავ ფართედ შევხედავთ, შევნიშნავთ, რომ თვით მართალთა გამარჯვებისა და ცოდვილთა წარწყმედის იდეა საერთოა წმიდა წერილის მრავალი წიგნისთვის. ის თანხმიერია სამყაროს ბიბლიური სურათისა გადარჩენილი მართლებითურთ და წარწყმედილი უკეთურებითურთ, და პირდაპირ უკავშირდება ღმრთის სამსჯავროს მოლოდინს, როდესაც ეს გაყოფა უკანასკნელად მოხდება და საბოლოოდ დასრულდება.

ამგვარი სურათის უბრალოება და სიმწყობრე შეიძლებოდა დაზუსტებების გარეშე დაგვეტოვებინა, რომ არა სახარებისეული ცნობა, რომელმაც სამუდამოდ შეიტანა მასში ახალი ელემენტები: იესუ ქრისტე "მართალთა სახმობლად კი არ მოვიდა" (მათ ის ამხელს), არამედ "ცოდვილთა სინანულად" (მკ. 2:17); ის მეგობრობს მათთან და ჭამს და სვამს მათ საზოგადოებაში (მთ. 11:16-19 // ლკ. 7:31-35); ის მათთვის, ანუ - ჩვენთვის, კვდება (რომ. 5:8), და მხოლოდ ამგვარად გვანიჭებს "მადლს სიმართლისა" (რომ. 5:17).

ეს არ აუქმებს ფსალმუნთა წიგნის წინასწარმეტყველებას, მაგრამ მას ბიბლიაში აღწერილი ძველაღთქმისეული ხალხის სასოებიდან ფოკუსი გადააქვს ჩვენი სასოების ნამდვილ ცენტრში - თვით იესუ ქრისტეში. საკითხი უკვე იმაში როდია, ვინ, როდის და როგორ დაიმკვიდრებს ქვეყანას, არამედ მხოლოდ იმაში, რათა იყო ქრისტეს ერთგული, "დატოვო ყველაფერი" და მისდიო მას უკანმოუხედავად, რათა არ იხილო "ნაგებობანი", რომელთაგან "ქვა ქვაზე არ დარჩება".