სწავლანი > საეკლესიო სამართალი
მართლმადიდებლურ ეკლესიაში
არამართლმადიდებელ ქრისტიანთა მიღების წეს-განგებანი
წინათქმა
მართლმადიდებლურ ეკლესიაში სხვადასხვა ტიპის მწვალებელთა მიღების თემა დღემდე აქტუალურია და ალბათ ასე იქნება სამყაროს აღსასრულამდე. სამწუხაროდ, ამ საგანზე საქართველოში მრავალ არათუ ერისკაცს, არამედ სასულიერო პირსაც კი ჯეროვანი წარმოდგენა არ გააჩნია. არ არსებობს ერთიანი პრაქტიკა ერთი და იგივე მწვალებლობიდან თუ სქიზმიდან მოქცეულთა მიღების საკითხში და ხშირად მათ სხვადასხვაგვარად, ურთიერთგამომრიცხავი წესით იღებენ. მსგავსი მდგომარეობა შეიძლება ვნახოთ სხვა მართლმადიდებურ კონფესიებშიც. ანუ, როგორც ოფიციალურ, ასევე არაოფიციალურ ეკლესიურ თემებში არ არსებობს ერთიანი და სწორი წარმოდგენა ამ საგანზე. არადა ის დიდი ხანია, რაც გარკვეულია და ჩამოყალიბებულია როგორც მართლმადიდებლური ეკლესიიკენ მოქცეულ მწვალებელთა მიღების საფუძველი. სწორედ მასზე დაყრდნობით იღებს ეკლესია მწვალებლებსა და სქიზმატიკოსებს საკუთარ წიაღში.
მოცემულ საგანზე მრავალი საინტერესო ნაშრომი არსებობს და ჩვენ მათ მომავალში აუცილებლად შევეხებით, ხსენებულ თემას კი დავიწყებთ გასული საუკუნის დასაწყისში, რუსეთის ოფიციალური ეკლესიის ეპისკოპოსის, სერგი სერაფიმოვის წინის (О правилах и чинопоследованиях принятия неправославных в Православную Церковь - 1904) ნაწილობრივი გამოქვეყნებით. ნაწილობრივით იმიტომ, რომ ხშირად მწვალებელთა მიღების თემას რეფორმატორული და მოდერნისტული ეკლესიები უდგებიან მათთვის ხელსაყრელი პირობებიდან და ვითარებებიდან გამომდინარე. ამიტომაც, მათში ზოგიერთი ფაქტი ან მიჩქმალულია ან საერთოდ გამოტოვებულია. ჩვენ ამ წიგნიდან ავიღეთ მხოლოდ ის, რაც ნამდვილად სასარგებლოდ ჩავთვალეთ. ეს არის ძველ მსოფლიო კრებათა დროინდელი ეკლესიის მიერ პირველი საუკუნიდან ვიდრე მერვე საუკუნემდე პერიოდში ჩატარებული უდიდესი სამუშაო, რომლის მიხედვითაც განისაზღვრება მწვალებლობათა კატეგორიები და ისიც, ამა თუ იმ კატეგორიიდან გადმოსული მწვალებელი როგორ უნდა შევიწყნაროთ ეკლესიაში.
ამიტომაც, ჩვენი განსაკუთრებული ინტერესის საგანს სწორედ ძველი ეკლესიის ეპოქა წარმოადგენს. ამონაწერებიც სწორედ ამ ეპოქას ეხება, სადაც კარგად არის ნაჩვენები ეკლესიაში მწვალებელთა მიღების წეს-განგებების ჩამოყალიბების პრინციპები.
შესავალი
ქრისტეს ეკლესიაში ოდითგანვე გაჩნდნენ ცრუწინასწარმეტყველნი და მაცთურნი, რომელთა შესახებაც უფალი ესაუბრებოდა თავის მოწაფეებს და, რომელთა საცთურთაგან თავის დაცვას ამცნებდა (იხ. მათე 24:4, 5, 11). ესენი იყვნენ ყალბი ძმები, ერთი სარწმუნოებისგან და სულიწმიდისგან განდრეკილები, ღმრთის ეპისკოპოსთა და მღვდელთა მოძულენი, რომლებმაც გაბედეს სხვა საკურთხევლის აღმართვა და სხვა ლოცვების აღვლენა, რომელთაგან თავდაცვას თავიანთ მოწაფეებს აფრთხილებდნენ უკვე მოციქულებიც (გალატ. 2:4; 1 კორინთ 3; იუდ. 19 და სხვა.). მაგრამ, ამავდროულად, ამ მწვალებელთა გამოჩენისთანავე აღმოცენდა საკითხი, თუ როგორ მიეღოთ მართლმადიდებლურ ეკლესიაში ის მწვალებლები, რომლებიც გულწრფელი სინანულით გმობდნენ თავიანთ ცთომილებებს და გულწრფელი სინანულით ეძიებდნენ დაბრუნებას დედა-ეკლესიაში.
სხვადასხვა ჯურის არამართლმადიდებელთა გამოჩენა მოციქულთა დროებამდე მიდის, და მართლმადიდებლურ ეკლესიაში მათი მიღების პირველი კანონებიც სწორედ მოციქულებს ეკუთვნით. მაგრამ, რადგან მოციქულთა კანონები სრულად არ მოიცავდნენ ყველა სახეობის მწვალებელთ, ხოლო დროთა განმავლობაში ისინი სულ უფრო მრავლდებოდნენ და მათი სწავლებებიც მრავალგვარი იყო, აუცილებელი გახდა დაწერილიყო ახალი კანონები, რომლებიც უფრო მეტი სიზუსტით და სიმკვეთრით განსაზღვრავდა მართლმადიდებლურ ეკლესიაში სხვადასხვა სახის არამართლმადიდებელთა მიღების საკითხს.
ამგვარი განმსაზღვრელი კანონები ჩნდება IV ს-დან მსოფლიო და ადგილობრივ საეკლესიო კრებებზე, ასევე წმიდა მამათა თხზულებებში, რომლებიც თანდათანობით, მომდევნო ოთხი საუკუნის განმავლობაში ისე ჩამოყალიბდა, რომ VII მსოფლიო კრებაზე, როდესაც მართლმადიდებლობაში ხატმებრძოლთა მიღების საკითხი იდგა, ეკლესიის მამები უკვე მზა კანონებითა და ეკლესიის მაგალითებით ხელმძღვანელობდნენ.
ამ კანონებში მწვალებელთა ერთი კატეგორია მკაფიოდ არის განცალკევებული სხვა კატეგორიებისგან და, ამიტომაც, მწვალებლობათა არსისა თუ ხასიათის მიხედვით განისაზღვრება მართლმადიდებლურ ეკლესიაში მწვალებელთა მიღების მეთოდებიც.
კერძოდ, ზოგს ეკლესია იღებდა სრული ნათლისღებით; სხვებს - მირონცხებით; დანარჩენებს კი - მხოლოდ თავზე ხელის დადებით, ნიშნად იმისა, რომ ეკლესიისკენ მოქცეული მწვალებელი ინანიებდა თავის ცოდვას და საჯაროდ უარყოფდა, როგორც საკუთარ, ასევე სხვა მწვალებლობებსაც. დაწესებულ იქნა ასევე როგორ უნდა ყოფილიყვნენ მიღებულნი მწვალებელთა კლირიკოსები - თავიანთსავე ხარისხებში, რომლებიც მიღებული ჰქონდათ მათ მართლმადიდებლობაში მოქცევისკენ, თუ - როგორც უბრალო ერისკაცები.
ასე რომ, მართლმადიდებლურ ეკლესიაში მწვალებელ კლირისკოსთა და ერისკაცთა მიღების ფორმები და მეთოდები VIII ს-ის მიწურულისთვის სრულიად გადაწყვეტილი იყო. მაგრამ, იმის შემდეგ, რაც აღმოსავლეთის ეკლესიას გამოეყო დასავლეთი (XI ს.) ჩნდება არამართლმადიდებელთა ახალი სახეობა - რომაელი კათოლიკეები და მათგან გამოყოფილი მრავალი სახეობის პროტესტანტი. აქედან გამომდინარე, საკითხი, თუ როგორ უნდა მიეღოთ მართლმადიდებლურ ეკლესიაში მათგან მოქცეულნი გადაწყვეტას ითხოვდა და, მართლაც, არაერთხელ წამოიჭრა იგი, როგორც ბერძნულ, ასევე რუსულ ეკლესიაში, და განსაკუთრებული დადგენილებების მიღების მიზეზიც გახდა. თუ როგორი იყო ეს დადგენილებები ამა თუ იმ პერიოდში, როგორ ეხებოდნენ ისინი ძველი ეკლესიის კანონებს და რა მნიშვნელობა ჰქონდა ამ უკანასკნელის პრაქტიკას იმ განსაზღვრებათა ჩამოყალიბების საქმეში, რომელიც შემდეგ ინერგებოდა ან ერთ ან მეორე ეკლესიაში, - დავინახავთ მოგვიანებით; აქ კი მხოლოდ აღვნიშნავთ, რომ 18-ე საუკუნის მეორე ნახევრამდე დასავლელ ქრისტიანთა მიღების პრაქტიკა, როგორც ერთ, ასევე მეორე ეკლესიაში (1) ძირითადად ერთნაირი იყო, ზოგიერთი შემთხვევის გამოკლებით.
_______________
1. იგულისხმებიან ბერძნული და რუსული ეკლესიები - "აპოკ." რედ.
_______________
18-ე საუკუნის მეორე ნახევრიდან კი ეს თანხმიერება დაირღვა და დღემდე ამ მდგომარეობაშია. რუსეთში, ძველი კანონებიდან და მსოფლიო ეკლესიის საუკუნეობრივი პრაქტიკიდან გამომდინარე, დასავლელ ქრისტიანებს, მათი ცთომილების ხარისხის შესაბამისად, იღებდნენ ნათლისღების გარეშე, მაგრამ ან მირონცხებით ან კიდევ მხოლოდ სინანულით. რომაულ-კათოლიკური ეკლესიის კლირიკოსებს უნარჩუნდებოდათ თავიანთი ხარისხებიც (2).
_______________
2. ავტორის მიერ აღწერილი ვითარება, რომელიც ეხება დასავლელ ქრისტიანთა მართლმადიდებლობაში მიღების საკითხს, არაზუსტად არის გადმოცემული. თუ ადრე მართლმადიდებლობისკენ გადმოსულ ლათინებს იღებდნენ მირონცხებით, ეს გამოწვეული იყო იმით, რომ ისინი იმ დროს არ არღვევდნენ ნათლისღების საიდუმლოს და ნათლავდნენ წყალში სრული სამგზისი შთაფლვით. მაგრამ 17-18-ე საუკუნეებში ლათინებმა თავიანთ წიაღში საყოველთაოდ დაამკვიდრეს წყალპკურებითი ნათლობა, რამაც მართლმადიდებლობაში მათი მიღების პრაქტიკა შეცვალა. ამ პერიოდიდან მათ უკვე იღებდნენ ნათლისღებით და არა მირონცხებით. ეს კარგად არის ასახული ამ პერიოდის რუსულ და ბერძნულ, ასევე ქართულ საეკლესიო დადგენილებებსა და ცალკეულ სასულიერო პირთა თხზულებებში. – "აპოკ." რედ.
_______________
ბერძნულ ეკლესიაში, პირიქით, კონსტანტინოპოლის 1756 წლის კრებიდან მოყოლებული, ძალაში რჩება წესი - რომაელი კათოლიკეები და პროტესტანტები მართლმადიდებლობისკენ მოქცევის შემთხვევაში მიიღონ სრული ნათლისღებით, ხოლო კლერიკოსები თავიანთი ხარისხების გარეშე, როგორც ერისკაცები.
ეს და სხვა ვითარებები უთითებს იაზე, თუ რაოდენ მნიშვნელოვანია საეკლესიო კანონთა გამოკვლევა და მართლმადიდებლობისკენ მოქცეულ მწვალებელთა მიღების საკითხში ეკლესიის პრაქტიკის ცოდნა, რათა ეკლესიის სჯულიერება და პრაქტიკის კანონიერება შუსაბამო არ აღმოჩნდეს დიდ სჯულისკანონთან და საყოველთაო ეკლესიის პრინციპებთან.
წინამდებარე ნაშრომში შევეცადეთ, შეძლებისდაგვარად, საეკლესიო კანონთა და დადგენილებათა განმარტებებთან ერთად, რომლებიც განსაზღვრავენ მწვალებელთ განსხვავებული მეთოდებით მიღების წესებს, გვეჩვენებინა ის საძირკვლებიც, რომლებსაც დროთა განმავლობაში ეფუძნებოდა ეს დადგენილებები, ასევე გვეჩვენებინა ის მიზეზები, რომელთა გამოც ზოგიერთ ადგილობრივ ეკლესიაში არსებობდა გადახრა საზოგადოდ მიღებული წესისგან.
ნაწილი პირველი
მართლმადიდებლურ ეკლესიაში არამართლმადიდებელ ერისკაცთა მიღების წესები
ა) წმიდა მოციქულთა განწესებები და ეკლესიის პრაქტიკა პირველ სამ საუკუნეში. - მოციქულთა 46-ე და 47-ე კანონების აზრი. რომის, მცირე აზიის და აფრიკის ეკლესიათა პრაქტიკა პირველ სამ საუკუნეშის. პირველ და უკანასკნელ ეკლესიათა სხვაობა არამართლმადიდებელ ქრისტიანთა მართლმადიდებელ ეკლესიაში მიღების საკითხში. წმ. კვიპრიანე კართაგენელის დავა რომის ეპისკოპოს სტეფანესთან და, რომის ეკლესიის საპირისპიროდ, აფრიკის ეკლესიათა დადგენილებები ყველა არამართლმადიდებელთა ნათლისღებით მიღების შესახებ. წმ. დიონისე ალექსანდრიელის შუამავლობა.
რომისა და აფრიკის ეკლესიათა სხვადასხვა კანონების სფუძვლები და მტკიცებულებები, რომლებიც მოჰყავდათ საკუთარ შეხედულებათა დასაცავად - ერთი მხრივ წმ. კვიპრიანეს და მის თანამოაზრე აფრიკელ და მცირე აზიელ ეპისკოპოსებს, და მეორე მხრივ, რომის ეპისკოპოს სტეფანეს.
***
1. წმ. მოციქულთა კანონები და ეკლესიის პრაქტიკა პირველი სამი საუკუნის განმავლობაში
მართლმადიდებლური ეკლესიის ძველ კანონთა შორის, რომლებიც არამართლმადიდებელ ერისკაცთა მიღების წესს განსაზღვრავენ, უპირველესი ადგილი უკავიათ მოციქულთა 46-ე და 47-ე კანონებს, რომელთაგან პირველის (46-ე) განკარგულებით პატივი ეყრება იმ ეპისკოპოსს ან პრესვიტერს, რომელიც მიიღებს მწვალებელთა ნათლობას ან მსხვერპლს, ხოლო მეორე (47-ე), პატივს ჰყრის იმ ეპისკოპოსს ან პრესვიტერს, რომელიც კვლავ მონათლავს ერთხელ უკვე ჭეშმარიტად ნათელღებულს ან თავიდან არ მონათლავს უკეთურთაგან შებილწულს (ანუ ერეტიკოსს), - კერძოდ:
"თუ ეპისკოპოსმა ან მღვდელმა მიიღოს ერეტიკოსის მონათვლა ნათლისღებად ან მის მიერ შეწირული მსხვერპლი, მის დამხობას* ვბრძანებთ" (კან. 46).
"თუ ეპისკოპოსმა ან მღვდელმა ხელახლა მონათლოს ჭეშმარიტად ნათელღებული ან განმეორებით არ მონათლოს ის, ვინც უღმერთოთაგან შემწიკვლულია (მათი ნათლისცემით), დაემხოს, როგორც ჯვრისა და საუფლო სიკვდილის მოკიცხარი, და არ გამრჩევი მღვდლისა ცრუმღვდლისგან" (კან. 47).
_________________________
* საეკლესიო განწესებათა ქართულ გამოცემებში ამ ადგილას გამოყენებულია სიტყვა "განიკვეთოს". ეს ტერმინი ასევე გამოიყენება ზიარებისგან განკვეთის შემთხვევაშიც. რადგან ერთი ტერმინით (განკვეთა) სხვადასხვა მოქმედების აღნიშვნამ შეიძლება გარკვეული გაუგებრობები გამოიწვიოს, სასულიერო პირთა პატივაყრის აღსანიშნად ვიყენებთ ტერმნის "დაემხოს" (სლავ. რჯულისკანონშია "да будет извержен": ბერძნულად - καθαιρείσθω).
_________________________
მაგრამ დამოწმებული კანონებიდან არ ჩანს აქ კონკრეტულად რომელი მწვალებლები უნდა ვიგულისხმოთ - ყველანი, თუ მხოლოდ გარკვეული კატეგორიის? მწვალებელთა ყოველგვარი ნათლობა უნდა ჩავთვალოთ არაჭეშმარიტად? შედეგად, ნებისმიერი მწვალებელი თავიდან უნდა მოვნათლოთ მართლმადიდებლური ეკლესიისკენ მისი მოქცევის შემთხვევაში, თუ არა? ამგვარი განუსაზღვრელობა გახდა მათი სხვადასხვაგვარი გაგებისა და განმარტების მიზეზიც; ზოგიერთებს ეს კანონები ესმოდათ და ესმით საკმაოდ ვრცელი გაგებით, და მწვალებლებში, რომელთა ნათლობაც აქ უარყოფილია, ყველა არამართლმადიდებელს გულისხმობენ (გამონაკლისის გარეშე), როგორიც გინდ იყოს მათი ცდომილება. ამიტომ ისინი უმოქმედოდ მიიჩნევენ ყოველგვარ ნათლობას, რომელსაც არამართლმადიდებელნი აღასრულებენ.
დამოწმებული კანონების სწორედ ასეთი გაგებაა გამოთქმული კონსტანტინოპოლის 1756 წლის კრებაზე (1), ბერძნული პიდალიონის განმარტებაში (2), 1620 წლის რუსი იერარქების კრებაზე (3) და ჩვენი "ბეზპოპოვეცი" სქიზმატების თხზულებებში (4).
_________________________
1. Σύνταγμα τῶν θείων καὶ ἱερῶν κανόνων – ὑπὸ Ράλλη καὶ Ποτλῆ, Τ. V. σ. 614 (რალესა და პოტლეს "ღვთაებრივ და წმიდა კანონთა სინტაგმა"). იხ. ასევე: Ἐπιτομὴ τῶν θείων δογμάτων – Ἀναστασίου τοῦ Παρίου, 1806 г. σ. 350-352 (ათანასე პაროსელი. საღმრთო დოგმატთა მოკლე გადმოცემა). ამის შესახებ უფრო დეტალურად ნათქვამი იქნება ქვემოთ.
2. Πηδάλιον. a. 33–36 ("პიდალიონი"), 1-ლი შენიშვნა მოც. 46-ე კანონთან დაკავშირებით (46-ე და 47-ე კანონებთან და, ასევე, ნიკოდიმე მთაწმინდელის განმარტებებთან დაკავშირებით იხ. სტატია: სქიზმატიკოსთა ნათლობა: ნიკოდიმე მთაწმინდელი - მიღების წეს-განგებათა იკონომიური თეორიის წინააღმდეგ - "აპოკ." რედ.)
https://www.apocalypse.ge/saeklesio_samartali_schismatikosta_natloba_nikodime_mtacmindeli_migebis_wes_gangebata_ikonomiuri_teoriis_winaamgdeg.html
3. Соборное изложение Патриарха Филарета в Требнике 1651 г., л. 565 обор.
4. იხ. მაგ. მოსკ. სასულიერო აკადემიის ხელნაწერი "Цветик или о поливательном крещении": "показание от правил святых соборов, Св. Апостол и Св. Отцов, яко приходящих от еретик Латин, Люторов и Кальвин, Ляхов и Хохлов и прочих подобных им еретиков подобает совершенно крестить в три погружения, якоже нижеписанные вины показуют, – именно: первая причина: правила Св. Апостол 46-е и проч" ("წმიდა კრებათა, წმ. მოციქულთა და წმ. მამათა კანონების მოწმობა იმის შესახებ, რომ მწვალებელ ლათინთაგან, ლუთერანთაგან და კალვინელთაგან, ასევე პოლონელთა (Ляхи), უკრაინელთაგან (Хохлов) და მათ მსგავს მწვალებელთაგან გადმოსულნი სრულიად უნდა მოინათლონ სამგზისი შთაფლვით, როგორც ქვემოთაღწერილი მიზეზები აჩვენებენ. კერძოდ, პირველი მიზეზი: წმ. მოციქულთა 46-ე კანონი..." და სხვა).
იხ. ასევე ხელნაწერები: "ბეზპოპოვცური" "Кормчая" ("მესაჭე წიგნი", იგივე რჯულის კანონი), რომელიც ეკუთვნის კოსტრომას სასულიერო სემინარიის ბიბლიოთეკას, სტატიაში "ნათლისღების შესახებ", ფურც. 1-22 და "ბეზპოპოვცების" სხვა თხზულებები, რომლებიც ყველგან დღემდე ამბობენ, რომ "ლათინები, ლუთერანელები, კალვინელები და სხვა მათი მსგავსი მწვალებლები სრულიად უნდა მოინათლონ სამგზისი შთაფლვით, რადგან თურმე "ლათინი პაპისტები ყველა მწვალებლებზე უბილწესი და უსაზიზღრესნი არიან".
_________________________
სხვათა განმარტებით, მოციქულთა მითითებულ კანონებში იგულისხმებიან მხოლოდ ის მწვალებლები, რომელთაც არასწორი წარმოდგენა ჰქონდათ სარწმუნოების არსებით დოგმატებზე ან უარყოფდნენ ამ დოგმატებს, როგორც მაგალითად, დოგმატს წმიდა სამების შესახებ, ღმრთის ძის განკაცების შესახებ, საიდუმლოთა შესახებ და სხვა. ამის გამო მათ არ შეიძლებოდათ ჰქონოდათ ჭეშმარიტი საიდუმლონი და, კერძოდ, ნათლისღების საიდუმლო; ამგვარი მწვალებლები პირველ სამ საუკუნეში იყვნენ სიმონიანელები, მენადრეველნი, კერინთოსიანნი, ებიონები და სხვა. ამ აზრით არის მიღებული ეს კანონები მოსკოვის 1667 წლის დიდ კრებაზე (5) და სინოდის მიერ გამოცემულ წიგნში "კანონთა წიგნი" (Книга правил) (6).
_________________________
5. ამ კრების საქმეებში ნათქვამია: "По сим апостольским правилам 49-му и 50-му поразумети подобает: глаголют бо оные правила крещение и жертву еретическу и крещение во едино погружение, явно есть, о тех еретиках глаголют, иже Божией веры отнюдь отчуждишася, их же и последующие правила повелевают крестити, а не о тех, иже крещаются во имя Отца и Сына и Св. Духа, противятъ же Ее иными некими расколы или ересьми". См. Дополн. к Антич. Историч., издан. Археограф. Коммис. Т. 5, СПб., 1853. с. 495.
(ქართ.: "მოციქულთა 49-ე და 50-ე კანონების მიხედვით: მწვალებელთა მსხვერპლი და ერთგზისი შთაფლვა, მეტყველებენ იმ მწვალებლებზე, რომლებიც გაუცხოებულნი არიან საღმრთო რწმენისგან, სწორედ მათ თავიდან გადანათვლას განაწესებენ კანონები, და არა იმათსას, ვინც ინათლება მამის, ძის და სულიწმიდის სახელით, თუმცა ეწინააღმდეგებიან მას (ეკლესიას - "აპოკ." რედ.) განხეთქილებებითა და სხვა სახის მწვალებლობებით").
6. Книга правил. Изд. 1843. С. 18, იხ. შენიშვნა მოც. 46-ე კანონთან დაკავშირებით.
_________________________
ზემოთ ნახატზე: ებრაელთა ნათლობა. აპოკალიფსის თემატიკიდან
კანონთა ძველი კომენტატორები, ბალსამონი, ზონარა და არისტინე, მხოლოდ იმას ამბობენ, რომ ნათლობაში, რომელიც აღესრულება ჭეშმარიტებით (κατ’ ἀλήθειαν), იგულისხმება ისეთი ნათლობა, რომელიც აღესრულება უფლის დაწესებისამებრ, სამგზისი შთაფლვით, და ღვთითდაწესებული სიტყვების წარმოთქმით: სახელითა მამისათა, და ძისათა, და წმიდისა სულისათა; ხოლო ყოველი სხვაგვარი ნათლობა - არაჭეშმარიტია, ამიტომაც ის არის არა ნათლობა, არამედ შებილწვა (იხ. მოციქულთ კანონების მათი განმარტება). ამგვარ განმარტებას სრულიად ხელს უწყობს სხვა სამოციქულო კანონთა მკაფიო აზრი, რომლებიც ნათლობის საიდუმლოს ეხებიან, კერძოდ - 49-ე და 50-ე კანონები, რომელთაგან პირველი ბრძანებს ეპისკოპოსის ან პრესვიტერის დამხობას, თუკი ის ნათლობას აღასრულებს არა უფლის დაწესებისამებრ, სახელითა მამისათა, ძისათა და წმიდისა სულისათა, არამედ სამი დაუსაბამოს, სამი ძის ან სამი ნუგეშინისმცემელის მიმართ (7), ხოლო მეორე პატივისგან დაამხობს იმათ, ვინც ნათლავენ არა სამი, არამედ ერთგზისი შთაფლვით (8).
_________________________
7. კან. 49-ე: "თუ ეპისკოპოსმა ან მღვდელმა ნათელ-სცეს არა უფლის განწესების შესაბამისად მამის, ძისა და სულიწმიდის მიმართ, არამედ ან სამი დაუსაბამოს, ან სამი ძის, ან სამი ნუგეშინისმცემლის მიმართ: დაემხოს". ხოლო ასე ნათლავდნენ სხვადასხვა ჯურის გნოსტიკოსები, პრისკილიანელები და სხვა მწვალებლები, რომლებიც თავიანთ მოძღვრებებში ასწავლიდნენ სამღმერთობას ან კიდევ სამ სამებას. Iren. Наеr. 2, 3, et. al.vd. apud Binghamum Orig. Eсcles.T. IV, lib. X, cap. II.
8. კან. 50-ე: "თუ რომელიმე ეპისკოპოსმა ან მღვდელმა შეასრულოს არა სამგზის შთაფლვა ერთი საიდუმლო ქმედებისა, არამედ ერთგზის და ეს უფლის სიკვდილთან მიმართებაში აღასრულოს, დაემხოს". ასეთ ნათლობას მიაწერდნენ ევნომეველებს (Sozomen lib. 6, cap. 28), მაგრამ სავარაუდოდ ასეთი პრაქტიკა ჰქონდათ მწვალებლებს ევნომემდეც; რადგან ამგვარ ნათლისღებას ამხელდა ჯერ კიდევ ორიგენე. Comment. ad. Rom. Cap. 6.
_________________________
46-ე და 47-ე კანონების ჭეშმარიტი აზრის გულისხმისსაყოფად და მოსკოვის 1667 წლის დიდ კრებაზე მიღებული და ჩვენს კანონთა წიგნში მოცემული განწესებების სისწორის საჩვენებლად მოჰყავთ შემდეგი შეხედულება: უეჭველად, მოციქულებს, როდესაც თავიანთ განწესებებს წერდნენ, მხედველობაში ჰყავდათ თავიანთი დროის მწვალებლები: ნიკოლაიტები, სიმონიანელნი, მენანდრეს, კერინთოსის და ებიონის მიმდევრები. როგორი იყო მათი ცდომილება? - მოციქულთა, ძველ მამათა და ეკლესიის მოძღვართა ნაწერებიდან ცნობილია, რომ ნიკოლაიტები კერპშენაწირის ჭამისა და სიძვა-მრუშობის ნება იძლეოდნენ, რის გამოც აპოკალიფსში ისინი მიამსგავსეს ბალაამსა და იეზაბელს, ხოლო მათი ცდომილება პირდაპირ "სატანის სიღრმედ" იწოდება (იხ. აპოკ. 2:24) (Iren. lib. 1, cap. 27).
სიმონ მოგვი, სიმონიანელთა მწვალებლობის დამწყები, ასწავლიდა, რომ ქვეყანა შექმნილია ანგელოზების მიერ, რომ ის, სიმონი, სინას მთაზე იმყოფებოდა, როგორც მამა, ტიბერიუსის დროს ჩამოვიდა როგორც ძე და მოციქულებს მოევლინა, როგორც სულიწმიდა, რომ ის არის ჭეშმარიტი მესია (9).
_________________________
9. იუსტინე წერს კიდევ, რომ მას რომში მიეძღვნა ქანდაკება. Apolog. II.
_________________________
მენანდრე, სიმონის მოწაფე, ამბობდა, რომ ის მაცხოვარია, რომელიც წარმოგზავნილ იქნა ზენა შეუცნობელი ძალისგან, რომ მისი მაგია ქვეყნიერების შემქმნელ ანგელოზებსაც კი ძლევს", რომ მისი სახელით მონათლული ადამიანები უკვდავნი გახდებიან (Iren. lib. I, cap. 25).
კერინთოსი ასწავლიდა, რომ ქვეყნიერება ღმრთისგან დაუკითხავად შეიქმნა, რომ იესუ იშვა იოსების და მარიამისგან, ხოლო ქრისტე იესუზე ნათლისღების დროს მტრედის სახით გადმოვიდა, იუწყა შეუცნობელი მამა, იქმოდა სასწაულებს და ჯვარზე ტანჯვის წინ კვლავ ზემოთ აფრინდა (იქვე).
ებიონელნი ცხონების აუცილებელ პირობად ასახელებდნენ მოსეს საწესჩვეულებო რჯულის შესრულებას, რის გამოც უარყვეს მოციქული პავლე; ზოგიერთი მათგანი პატივს მიაგებდა იესუ ქრისტეს, ოღონდ როგორც უბრალო ადამიანს (Церк. истор. Евсевия. III, 27); ბინგამის მოწმობით, საზოგადოდ, ყველა გნოსტიკოსი ამახინჯებდა ნათლისღების საიდუმლოს ფორმას (Памятн. Христ. древн. Кн. X, с. 359).
ამრიგად, მოციქულთა თანამედროვე მწვალებელთა ცდომილებანი ამახინჯებდნენ თვით ქრისტიანობის არსებით დოგმატებს, როგორებიცაა, დოგმატი წმიდა სამების შესახებ, სწავლებას მამა ღმერთის, ძე ღმერთის და სულიწმიდის იპოსტასთა შესახებ. განსაკუთრებით ამახინჯებდნენ ისინი ღმრთის ძის განკაცებისა და მის მიერ კაცთა მოდგმის გამოსყიდვის შესახებ დოგმატს. ასეთ მწვალებლებს, აშკარად, არ შეიძლებოდათ ჰქონოდათ ჭეშმარიტი ნათლობა, როგორც საიდუმლო, რომელიც ადამიანს ააღორძინებს ახალი და სულიწმიდის საღმრთო მადლით განმწმენდელი ცხოვრებისთვის; და ეს საიდუმლო გარეგნულად სწორადაც რომ შესრულებულიყო, ანუ სამგზისი შთაფლვით და ღმრთითდაწესებული სიტყვების წარმოთქმით, - იმის გამო, რომ მათი წარმოდგენა ღმერთზე იყო სრულიად ცრუ და საღმრთო გამოცხადების საწინააღმდეგო, - ნათლისღება შინაარსობრივად უკავშირდებოდა ამ ერეტიკოსთა მახინჯ სწავლებას.
ღმერთისა და გამოსყიდვის შესახებ ასეთი ანტიქრისტიანული გაგების პირობებში ნაკლებად დასაჯერებელია მათ ნათლობის სწორი ფორმა ჰქონოდათ; ბინგამთან ერთად უნდა ვივარაუდოთ, რომ, როგორც მენანდრეს მიმდევრები ინათლებოდნენ თავიანთი მოძღვრის - მენანდრეს სახელით, რომელიც თავს ქვეყნიერების მაცხოვარს უწოდებდა, ასევე ყველა სხვა ერეტიკოსი, თუკი ისინი საკუთარი თავის ერთგულნი იყვნენ, მათივე ცრუსწავლების არსიდან გამომდინარე, თავიანთი ცრუ მოძღვარ-ცრუ მესიათა სახელით ინათლებოდნენ.
აქედან გამომდინარე, მოციქულთა 46-ე და 47-ე კანონებთან დაკავშირებით სწორია ის დასკვნა, რომ მათში უარიყოფა მხოლოდ ისეთი ერეტიკოსების ნათლობა, რომლებიც ამახინჯებდნენ ქრისტეს რწმენის არსებით და ძირითად დოგმატებს და შეუძლებელი იყო საერთოდ ჭეშმარიტი საიდუმლო კერძოდ, ჭეშმარიტი ნათლისღება ჰქონოდათ. ამიტომაც ამ კანონებით ნაბრძანები იყო ეკლესიაში თავიდან ნათლობით მიეღოთ მხოლოდ ასეთი, და არა განურჩევლად ნებისმიერი ერეტიკოსი.
მაგრამ, რადგანაც კანონებში მკაფიოდ არ არის განსაზღვრული მწვალებელთაგან ვინ რყვნის რწმენის არსებით დოგმატებს, ისევე როგორც არ არის ნაჩვენები თვით დოგმატები, რომელთა უარყოფა ან შერყვნა ნათლობას უკარგავს ჭეშმარიტ ხასიათს, მომდევნო პერიოდებში, განსაკუთრებით პირველ სამ საუკუნეში, ახალი მწვალებლობებისა და ცდომილებების გაჩენასთან ერთად, ეკლესიაში არამართლმადიდებელთა მიღების წესის საკითხი სხვადასხვა ადგილას სხვადასხვანაირად წყდებოდა, ხოლო III ს-ში ზოგიერთ ადგილობრივ ეკლესიათა შორის უთანხმოებანი ღია დავაში გადაიზარდა.
რომის ეკლესია პირველი სამი საუკუნის განმავლობაში ჭეშმარიტად აღიარებდა ყველა იმ არამართლმადიდებელთა ნათლობას, რომლებსაც წმ. სამების სწამდათ, ამიტომაც, მართლმადიდებლობისკენ მოქცევის შემთხვევაში, მათ გადანათვლას საჭიროდ არ მიიჩნევდა, არამედ იღებდა მათ მხოლოდ ხელის დადებით თუკი მოქცეული ინანიებდა თავის მწვალებლობას. "თუ რომელიმე მწვალებლობიდან ვინმე თქვენსკენ მოექცევა, - წერდა წმიდა კვიპრიანეს რომის ეპისკოპოსი სტეფანე (III ს), - ნურაფერ ახალს ნუ შემოიტანთ, გარდა იმისა, რაც გადმოცემულია, ანუ ასეთებს მხოლოდ ხელი უნდა დაედოთ სინანულის ნიშნად" (Ad Pompeum epist. Cypriani 74)
წმ. კვიპრიანე პომპეოსისადმი მიწერილ თავის წერილში სტეფანეს ამ სიტყვებზე უთითებს და ამბობს:: "ის გვიკრძალავს ნებისმიერი მწვალებლობიდან მოქცეულთა ნათლობას; ეს ნიშნავს, რომ, მისი აზრით, ყველა მწვალებლის ნათლობა სწორი და რჯულიერია" (იქვე). ქვემოთ იმავე წერილში ის აგრძელებს: "ჩვენმა ძმამ სტეფანემ თავისი ხისტი სიჯიუტე იქამდე განავრცო, რომ თვით მარკიონის, ვალენტინეს, აპელესის და მამა ღმერთის სხვა მგმობართა (10) ნათლობებს ღმრთისშვილთა შობის ძალმოსილება მიანიჭა; ის ამტკიცებს, თითქოსდა იქაც კი, სადაც ანთხევენ გმობას მამასა და უფალ ქრისტეზე, იესუ ქრისტეს სახელით ცოდვათა მიტევება ეძლევათ" (Cypriani ad Pompeum epist. 74).
_________________________
10. ყველა აქ ჩამოთვლილი მწვალებელი რყვნიდა ქრისტიანობის ყველაზე არსებით დოგმატს: მარკიონი ასწავლიდა სამღმერთობას და სამ საწყისზე სამყაროში, რის გამოც მარკიონიტები სამი სამების სახელით ნათლავდნენ; აპელესი მარკიონის მოწაფე იყო; ვალენტინემ თავისებურად განავითარა გნოსტიკური სწავლება ქრისტეზე თითქოსდა ის 4 ქალწულებრივი ეონიდან ერთ-ერთი ყოფილიყო, რომელმაც დემიურგის ძალაუფლებისმოყვარების დასაცხრობად მარიამის სხეულში ისე გაიარა, როგორც წყალი გადის ხოლმე არხს, და დედამიწას ეთერულ სხეულში მოევლინა; იორდანეში ნათლისღების დროს მას სხვა ეონი, იესუ შეუერთდა. ორივე მათგანი (ქრისტეს) ტანჯვის წინ გაფრინდნენ, ჯვარზე კი მგრძნობიარე მშვინვა და ეთერული სხეული დატოვეს (Tertullian. de Valentin. с. I. Iren. Haer. 3, 3. Epiphan. haer. LXVI. Theodorit. haer. fab. 1, 26).
ამ მწვალებლების გარდა, იმ დროს იყვნენ კიდევ მონტანისტები, რომლებიც თავიანთ მოძღვარს, მონტანს, იესუ ქრისტეს მიერ აღთქმული ნუგეშისმცემლად მიიჩნევდნენ. ორ მდიდარ ქალს - პრისკილას და მაქსიმილას ისინი წინასწარმეტყველებად აღიარებდნენ, რომლებიც უარყოფდნენ მეორე ქორწინებას, თანაზიარობაში არ შედიოდნენ დაცემულთ და არღვევდნენ ნათლისღების ფორმულას, რომელსაც აღასრულებდნენ მამის, ძის, მონტანისა და პრისკილას სახელით (Вас. Вел. пp. 1. Иероним ad Marcеll. ер. 54);
მანიქეველები სამყაროში ორ საწყისს აღიარებდნენ: კეთილსა და ბოროტს, უარყოფდნენ იესუ ქრისტეს ღვთაებრიობას, ხოლო თავიანთ ერესიარხ მანესს პარაკლიტს (ნუგეშისმცემელს) უწოდებდნენ (Epiphan. haer. LXVI. Hieronym. dialog. сontr. Pеlagianos Augustin. ep. 74 ad Deuterium; de natura boni contra Manicheos). იყვნენ ამათი მსგავსი სხვა მწვალებლებიც. იხ. Начерт. Церк. Истор. отд. 1, вв. 2 и 3.
_________________________
დიონისე ალექსანდრიელის მოწმობით, რომელსაც ევსები იმოწმებს (საეკლ. ისტ. წგ. 7, თ. 5), სტეფანე ჯერ კიდევ კვიპრიანესთან დავამდე შედიოდა ურთიერთობაში აღმოსავლურ ეკლესიებთან და დაჟინებით ითხოვდა, რათა სხვა ეკლესიებიც არამართლმადიდებელთა მიღების საკითხში მიჰყოლოდნენ რომის ეკლესიის ჩვეულებას და ეპისკოპოსებს ტარსელ ელენოსსა და კაპადოკიელ ფირმილიანეს წერდა, რომ მასთან არ ექნებოდა თანაზიარობა, თუკი არ შეწყვეტდნენ მწვალებელთა გადანათვლას.
თუმცა, რომის ეკლესიაშიც იყვნენ მოქმედი განწესებების მოწინააღმდეგენი და მწვალებელთა გადანათვლის დამცველები. ტერტულიანე (11) ჭეშმარიტად აღიარებდა მხოლოდ ერთ ნათლობას, მართლმადიდებლურ ეკლესიაში აღსრულებულს უფლის დაწესებისამებრ, ანუ მამის, ძის და სულიწმიდის სახელით, სამგზისი შთაფლვით, აღიარებდა მხოლოდ ამგვარი ნათლობის განუმეორებლობას, უარყოფდა ყოველ სხვა და საერთოდ ეკლესიის გარეთ აღსრულებულ საიდუმლოს, ამ უკანასკნელს კი ცრუს და ძალის არმქონეს უწოდებდა.
_________________________
11. ჯერ რომში ცხოვრობდა, შემდეგ კი აფრიკაში.
"ამიერიდან ნათლობის რჯული მოცემულია, - ამბობდა ტერტულიანე, - ფორმა განწესებულია: "მაშ, წადით, დაიმოწაფეთ ყველა ხალხი და ნათელი ეცით მათ მამის და ძის და სული წმიდის სახელით" (მთ. 28:19) (De baptismо С. X. XI. XIII. მაგრამ "qui baptismum rite non habent, sine dubio (omnino) non habent". Ibid. С. XV). ჭეშმარიტი ნათლობის განუმეორებლობაზე ის ამბობს: "denuo alicui (baptizari) non licet. Semel ergo lavacrum inimus et delicta diluuntur: quia ea iterari non oportet". Ibid.
_________________________
მცირე აზიის ეკლესიებში გაჩენილ გაუგებრობასთან დაკავშირებით, რომელიც ეხებოდა ნათლისღების საკითხს, ზოგიერთ არამართლმადიდებელს ის წერდა განსაკუთრებულ თხზულებას ბერძნულ ენაზე (რომელმაც ჩვენამდე ვერ მოაღწია), სადაც ამტკიცებდა მწვალებლური ნათლობის უმაქნისობას (Hieronym. de Scriptorib. Eccles. in Lucam). თავის სხვა თხზულებაში ის ამბობდა: "მხოლოდ ჩვენ გვაქვს ერთი ნათლობა, როგორც ეს უფლის სახარებიდან და მოციქულის ეპისტოლეებიდან ჩანს, რადგან ერთია უფალი და ერთია ნათლისღება, ერთი ეკლესია ზეცად.
მაგრამ, შეიძლება ვინმე დაეჭვდეს იმაში, რაც უნდა დავიცვათ მწვალებელთა მიმართ, მაშინ როდესაც ეს ჩვენ მიგვეთითა (ანუ ის, რომ ნათლობა მხოლოდ ერთია და ისიც ჭეშმარიტ ეკლესიაში)? - მწვალებლებს არაფერი აქვთ საზიარო ჩვენს ღვთისმოსაობაში; მათ აუცხოებს თვით თანაზიარობის არქონა. მე არ ვარ ვალდებული მათში ვაღიარო ის, რაც მხოლოდ მე მეკუთვნის, ვინაიდან მათ არ ჰყავთ ის ღმერთი და ის ქრისტე, რომელიც ჩვენ. ამიტომ ნათლობაც არ არის ერთი ჩვენსა და მათ შორის, რამეთუ არა ერთი და იგივეა. რადგან ისინი მას არასწორად ასრულებენ, უეჭველად არც გააჩნიათ იგი და რა საჭიროა ვაღიაროთ ის, რაც არ არსებობს, ამიტომ შეუძლებელია მათგან მივიღოთ ის, რაც მათ არა აქვთ" (De baptismo cap. XV. Patrol. Curs. Complet. T. 1. P. 1216).
მცირე აზიის ეკლესიებში უძველეს წესად მიიჩნეოდა მართლმადიდებლურ ეკლესიაში ყველა არამართლმადიდებლის მიღება ნათლისღებით; III ს-ის ნახევარში ზოგიერთებში აღმოცენებული გაუგებრობა სქიზმატთა ნათლობასთან დაკავშირებით და მათი მიღება ნათლისღების მეშვეობით გადაწყდა ორი კრების - იკონიისა და სინადის კრებათა მიერ (დაახლ. 235 წ.), რომლებმაც განსაზღვრეს, რათა ყველა არამართლმადიდებელი მიეღოთ ნათლისღებით, როგორი სახისაც გინდ ყოფილიყო მათი ცდომილება.
ფირმილიანე, კაპადოკიელი ეპისკოპოსი, წმ. კვიპრიანესადმი მიწერილ წერილში ამბობს: "არ გვახსოვს, როდის დაიწყო ჩვენში, მაგრამ ყოველთვის დაცული იყო ჩვეულება, რომ ვცნობთ მხოლოდ ღმრთის ერთ ეკლესიას და ვაღიარებთ მხოლოდ ერთ ნათლისღებას წმიდა ეკლესიაში აღსრულებულს. მართალია, აქ ზოგიერთებში ჩნდებოდა ეჭვი იმათ ნათლობასთან დაკავშირებით, რომლებიც თუმც აღიარებენ ახალ წინასწარმეტყველთ, როგორც ჩანს, იციან იგივე, რაც ჩვენ, - მამა და ძე. მაგრამ ჩვენ, მიმოწვლილვით განვიხილეთ რა ეს საგანი იკონიაში გამართულ კრებაზე, დავადგინეთ - სრულიად უარვყოთ ყოველგვარი ნათლობა, რომელიც აღსრულდება ეკლესიის გარეთ" (Firmilliani ad Cyprian. epist. 75. О соборе Синнадском упоминает Евсевий. Истор. кн. VII, гл. 7).
და კიდევ: "მწვალებლებს, რომლებიც გამოყოფილნი არიან ღმრთის ეკლესიისგან, შეუძლებელია ჰქონდეთ ძალაუფლება და მადლი: მთელი ძალაუფლება და მადლი ეკუთვნის ეკლესიას, სადაც თავმჯდომარეობენ უხუცესები, რომელთაც აქვთ ნათლობის, ხელდასხმის და განმგებლობის უფლება; მწვალებელს კი არც ხელდასხმის უფლება აქვს, არც ნათლობის და არც რაიმე წმიდა და სულიერის აღსრულების, რადგან ის სულიერი და განმაღმრთობელის სიწმიდისგან გაუცხოებულია. უკვე დიდი ხანია ჩვენ, ვინც შევიკრიბეთ გალატიიდან, კილიკიიდან და სხვა ახლო მდებარე ოლქებიდან კრებაზე ფრიგიის იკონიაში, დავადგინეთ მტკიცედ მივყოლოდით ასეთ აზრს მწვალებლებზე და დაგვეცვა იგი, როდესაც ამ საგანთან დაკავშირებით ვინმეს ეჭვი გაუჩნდებოდა".
"ჩვენი აზრით საჭიროა მოუნათლავად მიჩნეულ იქნან ისინიც კი, ვინც ადრე კათოლიკე ეკლესიაში მყოფმა ეპისკოპოსებმა მონათლეს, მაგრამ შემდეგ ისინი (ეპისკოპოსები - "აპოკ." რედ.) განუდგნენ ეკლესიას და მღვდელმოქმედების ძალაუფლება მიისაკუთრეს. ჩვენში ესეც დაცულია, ასე რომ, როდესაც ვინმე მათგან მონათლული მოდის ჩვენთან, როგორც (მადლისგან) გაუცხოებულს და არაფრის მიმღებს, ვნათლავთ კათოლიკე ეკლესიის ერთადერთი ჭეშმარიტი ნათლობით, და ჩვენთან იღებს აღორძინების მაცოცხლებელ საბანელს" (Firmilliani ad Cypr. ер. 75).
III ს-ის ნახევრამდე აფრიკის ეკლესიებში არ იყო ერთსულოვნება და სრული თანხმობა არამართლმადიდებელთა მიღების საკითხში; როდესაც ეკლესიათა ზოგიერთი წარმომადგენელი კანონიერად მიიჩნევდა მართლმადიდებლურ ეკლესიაში ყველა არამართლმადიდებელთა მიღებას სრული ნათლისცემით, სხვები ასე იღებდნენ მხოლოდ მწვალებლებს, სქიზმატიკოსთა ნათლობას კი ჭეშმარიტად აღიარებდნენ.
ასე მაგალითად, კლიმენტი ალექსანდრიელი არა მარტო ცეცხლით ნათლობას (12), არამედ ყველა მწვალებელთა ნათლობაზე ამბობდა οὐκ οἰκεῖον καὶ γνήσιον ὕδωρ ("წყალი უცხო და არანამდვილი") (Stromat lib. l, c. XIX. Patrol. curs. Compl., T. VIII p. 813); ყველა მწვალებლის თავიდან ნათლობას ითხოვდა ასევე კართაგენელი აგრიპინე, რომლის დროსაც (დაახლ. 200 წ.) შედგა აფრიკელ ეპისკოპოსთა პირველი კრება, რომლებმაც განიხილეს მწვალებელთა მიღების ფორმა მართლმადიდებლურ ეკლესიაში, და დაადგინეს ყველა ერეტიკოსის მიეღოთ სრული ნათლისღებით (Cypriani ad Jubajanum ep. 73) (13); აგრიპინე თავისი შეხედულებისა და კრებითი განსაზღვრების გასამყარებლად, როგორც ჩანს, თხზულებებსაც წერდა" (Августин. Ер. 23. с. 10, р. 245. t. II).
_________________________
12. ზუსტად განსაზღვრება იმისა, თუ რაში მდგომარეობდა ცეცხლით ნათლობა ძნელია. თვით კლიმენტი ამბობს (Electa е scriptur. apud Combefis. avctr. noviss. par. 1 p. 202), რომ მოსანათლავებს ყურებს ცეცხლით უდაღავდნენ, რადგან ფიქრობდნენ, რომ ამით ცეცხლით ნათლობას და წყლით ნათლობას შეაერთებდნენ. მსგავს რამეს ამბობს ირინეოსიც კარპოკრატელებზე: alii ex ipsis signant c suos discipulos in posterioribus partibus extantiae deхtrae avris ("მათგან სხვები თავიანთ მოწაფეებს ნიშანს ადებენ მარჯვენა ყურის უკანა ნაწილზე") (lib. 1, cap. 24). მწვალებელთა ნათლობის შესახებ ტრაქტატის უცნობი ავტორი, რომელსაც კვიპრიანეს თხზულებებს შორის ათავსებენ (Patrol. curs. Complet. T. III, p. 1138) და რუსულ ენაზე გადათარგმნილია ჟურნალში Христ. Чтен. 1828 г., მოწმობს, რომ მწვალებლები, რომლებსაც პრაქტიკაში ჰქონდათ ცეცხლით ნათლობა, ამბობდნენ, თითქოსდა, ყოველთვის, როდესაც მათი მოსანათლავი იძირებოდა წყალში, წყალს ზემოთ ცეცხლი ჩნდებოდა. არა აქვს მნიშვნელობა, როგორც თხზულების ავტორი წერს, მივაწერთ თუ არა ამას თვით მწვალებელთა წარმოსახვას ან ცეცხლის ბუნებრივ ანარეკლს წყალში, რომელსაც, როგორც ჩანს ისინი თავიანთი ნათლობის დროს იყენებდნენ, ან მაგიის ძალას, რომელიც აბნელებს ამ ყველაფრისადმი მიმნდობ მცირედმორწმუნეთა გონებას, ან კიდევ, ბოლოს, - ბოროტი სულის მოქმედებას, - თხზულების უცნობ ავტორთან ერთად საკმარისია ამგვარ ნათლობას ვუწოდოთ ცრუ და მომაკვდინებელი (fallaciam et stropham).
13. ზოგიერთი მწერლის აზრით (ბიკენტი ლირინელი, Common. 1, с. 9), "აგრიპინემ პირველმა, ეკლესიის საღმრტო კანონებისა და საყოველთაო ჩვეულების წინააღმდეგ", პირველმა მოითხოვა მწვალებელთა მონათვლა მართლმადიდებლური ეკლესიისკენ მათი მოქცევის შემთხვევაში, ხოლო მანამდე თითქოსდა ამგვარ ადამიანებზე მხოლოდ ლოცვებს კითხულობდნენ ხელის დადებით, და განსაკუთრებით ასე იქცეოდნენ კართაგენის ეკლესიაში; მაგრამ ეს არცთუ სამართლიანი შენიშვნაა; საკმარისია გავიხსენოთ კლიმენტი ალექსანდრიელი და ის აფრიკელი ეპისკოპოსები, რომელთა გაუგებრობები, აგრიპინესთან უთანხმოებანი და მისი უარყოფანი მიზეზი გახდა აგრიპინეს დროს კრებითი განსჯისა იმის შესახებ, თუ როგორ უნდა მიეღოთ მწვალებლები ეკლესიაში; ყველაზე სავარაუდოდ, აგრიპინეს დროს კრებამდე აფრიკის ეკლესიაში არ არსებობდა საერთო და დადებითი წესი მართლმადიდებლურ ეკლესიაში არამართლმადიდებელთა მიღებასთან დაკავშირებით; ზოგ ეკლესიაში მათ ხელის დადებით იღებდნენ სინანულის ნიშნად, ზოგან კი - თავიდან ნათლავდნენ.
_________________________
გაგრძელება იქნება.
_________________________
თარგმანი: საიტ "აპოკალიფსისის" რედ. თბილისი 2025 წ.
წყარო: О правилах и чинопоследованиях принятия неправославных христиан в православную церковь. Ист.-канон. исслед. Сергия, еп. Вятского и Слободского, с прил. ст.: О разночтениях 95-го правила 6-го Вселенского собора 1904. - 4-е изд. - Астрахань 1904.