ოკულტიზმი და მაგია - ოკულტიზმის გზა. I. ოკულტიზმის ისტორია - აპოკალიფსისი

ადამიანის ყოფიერების სულიერი სფერო შედგება რწმენისა და ცხოვრების მჭიდროდ ურთიერთდაკავშირებული ფაქტორებისგან, ანუ საქმეებისგან. რწმენა, როგორც ადამიანის სულიერი არსის გამოხატულება შობს ცხოვრების გარკვეულ წესსაც. თუკი რწმენა ეფუძნება და იკვებება ღმრთის მადლით, მაშინ ადამიანის სიცოცხლე სავსეა ჰარმონიით, სილამაზით, სიხარულით და სულიერი სიმშვიდით. ბიბლიას ეს აზრი წითელ ზოლად გასდევს; სადაც არის ღმერთი - იქ არის წესრიგი და ჰარმონია. ხორების მთაზე წმ. წინასწარმეტყველმა ილიამ ღმერთი "ოდნავ ჩქამში" (3 მეფ. 19:12) იხილა, რაც სიმშვიდესა და სიხარულზე მიანიშნებდა. მაგრამ, როდესაც ადამიანის რწმენა ბოროტი სულის მიერ არის დატყვევებული, მასში ირყვნება არა მარტო აზროვნება, არამედ ცხოვრებაც.

მოციქული პავლე რომაელთა მიმართ ეპისტოლეში წერს, რომ წარმართები შეიპყრო ამაოებამ და თავიანთ თავში ღმრთისადმი რწმენა ქმნილებისადმი რწმენად გადააქციეს, რის გამოც მიეცნენ გარყვნილებას. ხოლო ქმნილებისადმი თაყვანისცემა არსებითად გულისხმოს ეშმაკისადმი თაყვანისცემას.

როდესაც ადამიანმა ეშმაკთა თაყვანისცემა დაიწყო, გაირყვნა მისი ცხოვრებაც, და ამ პროცესში უმთავრესი როლი უპირველეს ყოვლისა წარმართულმა კულტმა ითამაშა. ასე, მაგალითად, არცთუ იშვიათად კერპებისადმი მსხვერპლშეწირვები ველურ ორგიებში გადადიოდა, სწორედ ამას ითხოვდა თვით კულტი, რომელიც უარყოფითად აისახებოდა პიროვნების სულიერ-ზნეობრივ ჩამოყალიბებაზე, რადგან თუკი კულტი აქეზებს, მაგალითად, გარყვნილებას, მაშინ მას ვერაფერი შეაკავებს.

ასე, მაგალითად, სინას მთასთან ისრაელი ერი იდგა და ღვთისმოშიშებით, ყურადღებით და სასოებით უსმენდა რჯულს, რომელიც ღმერთმა მას მოსეს მეშვეობით მისცა. შემდეგ მოსე მთაზე ავიდა და იქ ორმოცი დღე ლოცვაში გაატარა, ხალხი კი ქვემოთ ლოდინით დაიღალა. თავისი ბუნების მზაკვარებისა და საღმრთო მოშურნეობის უკმარობის გამო ხალხმა აზრთაწყობა და სარწმუნოება შეიცვალა. ხალხის მოთხოვნით აარონმა ჩამოასხა ოქროს ხბო და თაყვანსაცემად დადგა, მათ კი თქვეს: "ეს არის, ისრაელო, შენი ღმერთი, რომლებმაც ეგვიპტიდან გამოგიყვანა" (გამ. 32:4), და თაყვანისცეს მას როგორც ღმერთს. "მეორე დღეს დილაადრიანად ადგნენ და შესწირეს აღსავლენი და მიიტანეს სამადლობელი მსხვერპლი. დასხდა ხალხი საჭმელად და სასმელად. მერე ადგნენ და ცეკვა-თამაში გამართეს" (გამ. 32:6).

ეს თამაშობანი შემდეგ დაუოკებელ გახელებაში გადაიზარდა. "მოესმა იესუს ხალხის ხმაური და უთხრა მოსეს: საომარი ყიჟინაა ბანაკში. თქვა მოსემ: ეს არც გამარჯვების ყიჟინაა და არც დამარცხების ზარი, არამედ სიმღერის ხმები მესმის. როგორც კი მიუახლოვდა ბანაკს და დაინახა ხბო და როკვა..." (გამ. 32:17, 18, 19).

ამრიგად, კერპთაყვანისმცემლობამ ცხოვრების შერყვნა გამოიწვია: "დაინახა მოსემ, რომ გახელებული იყო ეს ხალხი..." (გამ. 32:25), გაიხსენა ღმრთის ნათქვამი, როდესაც მას მთაზე ესაუბრებოდა: "უთხრა უფალმა მოსეს: ძირს ჩადი, რადგან გაირყვნა შენი ხალხი, რომელიც ეგვიპტიდან გამოიყვანე. მალე გადაუხვიეს გზიდან, რომელიც დავუდგინე. ... " (გამ. 32:7). გარყვნილებამ პირველ რიგში დააზიანა რწმენა, სწორი რელიგიური აზროვნება, სწორი წარმოდგენა ღმერთზე, შემდეგ კი ადამიანი უფლის მცნებათა გზიდან გადაიხარა და თავისი ცხოვრების წესიც შერყვნა.

ძველაღთქმისეული სამყარო თითქმის სრულიად იყო ჩაძირული კერპთაყვანისმცემლობაში. ანიმიზმით შემცდარნი, შემდეგ შამანოებას მიეცნენ, და ადამიანი მიეძალა კერპთაყვანისმცემლობას მთელი მისი რიტუალური მრავალფეროვნებითა და მრავალღმერთობით, ანუ - პოლითეიზმით. ქრისტიანობაში კერპთაყვანისმცემლობისადმი დამოკიდებულება ცალსახაა: კერპის თაყვანისცემა - ეს არის ეშმაკთადმი თაყვანისცემა, რაც ასახულია, როგორც ძველი აღთქმის, ასევე ახალი აღთქმის წმიდა წერილში.

ეს ჭეშმარიტება თავიანთი ცხოვრებით დაადასტურეს ათასობით მოწამეებმა, რომლებიც უარს ამბობდნენ კერპთა თაყვანისცემაზე, ხოლო მმართველებს, რომლებიც მათ კერპთაყვანისცემას აიძულებდნენ, პასუხობდნენ: "ადრე, მე მართლაც ვიყავი ცდომილებაში, და შემცდარი დემონთაგან, როდესაც ჭეშმარიტი ღმერთის ნაცვლად, რომელმაც შექმნა ცა და მიწა, ბინძურ კერპებს ვცემდი თაყვანს" (Димитрий Ростовский свт. Жития святых. Июль. М., 1904. С. 175)

რწმენის შერყვნა გამოვლინდა სხვადასხვა სახის ღვთაებათა თაყვანისცემაში, რომელთაც ხან ადამიანის სახე ჰქონდათ, ხან პირუტყვისა, ხან კიდევ კენტავრისა ან მისი მსგავსისა. ის, რაც ეწინააღმდეგებოდა საღ აზროვნებას, ხალხის ცხოვრებაში სიწმიდე გახდა. ერთდროულად რელიგიის სფეროში გარყვნილებას ცხოვრებაში გარყვნილება მოჰყვა. ყოველ ღვთაებას თავისი კულტი ჰქონდა, რომელსაც ძალიან ხშირად თან სდევდა მსხვერპლშეწირვები და ველური ორგიები. ეს გარყვნილება თანდათანობით ინერგებოდა ყოველდღიურ ცხოვრებაში, რაც შემდეგ მოთხოვნილებად იქცეოდა.

ზემოთნათქვამის საილუსტრაციოდ მოვიტანთ წმ. მოციქულ ონისიმეს დიალოგს მმართველთან წარმართობის არსის შესახებ, რომელიც წმინდანის "ცხოვრებაშია" აღწერილი.

"გვითხარი, რომელ ცხოვრებას უწოდებს თქვენი წერილი ამაოებას"? - იკითხა ეპარქოზმა. – "ამაო ცხოვრება არის უსჯულო სიძვა-მრუშობა, რომელიც მცირედი ხორციელი სიამტკბილობისთვის მარადიულ ცეცხლს უმზადებს ცოდვის მოყვარეთ; ამაოება მდგომარეობს ვერცხლისმოყვარეობაში, რომლის გამო ჩაგრავენ მოყვასს, ჯადოქრობაში, როდესაც თანაცხოვრობენ ეშმაკებთან, - უკანასკნელი ბოროტება ყოველგვარი ჭორისა და ცილისწამების საფუძველი ხდება; ამაოება არის სიამაყე, როდესაც საკუთარი ქედმაღლობით ამპარტავნებენ სხვებზე; ამაოებაა შური, რომელმაც კაენს ძმის მოკვლისკენ უბიძგა და მრავალი სხვა; ბოროტსიტყვაობა და დაუოკებელი ენა, რომელიც ყველას დასცინის და ღრუბელივით ზემოდან დაჰყურებს; ამაოებაა პირმოთნეობა და სიცრუე, ჭეშმარიტების მტრები, ეშმაკის შემწეობა, რომლის მიერაც მან ევა აცდუნა; ამაოებაა მრისხანება, რომელიც აქეზებს წყევლისკენ და მამათა წინააღმდეგ ამხედრებს ადამიანს; ამაოებაა ლოთობა, რომელსაც მოჰყვება თავშეუკავებლობა, რომელიც თავის მხრივ შობს სიამტკბილობას და ბილწსიტყვაობას; მასში არაფერია კეთილი, არამედ ოდენ - უსახურობა. ყველა ეს ვნება ამაო ცხოვრებაა.

ამგვარი ცხოვრების წყარო და დედა კერპთაყვანისცემაა, რომელსაც თქვენ აღასრულებთ; ის არის სიძვა-მრუშობის საფუძველი, ღმრთის უარყოფის მასწავლებელი, გონების დამაბნელებელი, ვნებებით ტკბობის აღმძვრელი; მასში არ არის პატივი და ღირსება, ის ებრძვის უფალს, ყოველმხრივ ცდილობს ჭეშმარიტი ღმრთის თაყვანისცემის განადგურებას; ეს მსახურება - სიკვდილის წინამძღვარია, გველის მსახურია, ბოროტთა საკვებია, სათნოებათა მტერია, ის გაურბის უხრწნელებას; ის არის თქვენი დამღუპველი რჯულის მქადაგებელი, მხურვალე მხარდამჭერი ბნელეთისა და წყვდიადისა; ის არის სისხლისღვრის მეგობარი, სიძულვილის თავადი; ის იპყრობს ღმრთის ლიტონ უმეცრებს, რომელთათვისაც უცხოა მადლის ბრწყინვალება; ის ჰკრავს თავის მსახურებს უკეთურ საქმეთა საკვრელებით, ასწავლის ამპარტავნებას; ის უკეთურებით აღავსებს მოხუცთა ჭაღარას, აქეზებს რა მათ იცეკვონ მოგვთა საყვირების ხმაზე; ის ღუპავს ქალწულთა უბიწოებას; ის ცეცხლითა და რკინით აზავებს თავის დღესასწაულებს, რომლებზეც ჰღვრის ცხოველთა სისხლსა და სიბინძურეს; ის ააშკარავებს საკუთარ უსირცხვობას; ის აიძულებს კაცებს შუა ქალაქში გაიშიშვლონ თავიანთი სხეულები და ტიტვლებად ეჩვენონ თავიანთ ცოლებს; მის საიდუმლოებებს თან ახლავს სიძვა და მკვლელობა; ის კერპთაყვანისცემის სხვადასხვა სახეებით მოიცავს ადამიანის გონებას; ის აიძულებს თავის მოგვებს ჭამონ შხამიანი გველები, ან ჭამონ სხვათა ღმერთები, შთააგონებს მათ დაკლან ხარი, ზოგჯერ კი ხარს აღუვლინონ მსხვერპლშეწირვა; ის აიძულებს მათ ცხვარი შეწირონ ცხვარს; ერთი და იგივეს პატივი მიაგონ როგორც ღმერთს და, როგორც პირტუყვს; ხან ადამიანს კლავენ, რომ მსხვერპლად შეწირონ ადამიანს, რომელიც ჩამოსხმულია ქვისგან და გამოჭრილია ხისგან, ასე რომ სიკეთის ნაცვლად ის ჩადის მკვლელობებს, და უსულო პირუტყვს მსხვერპლად სულის მქონე ადამიანი ეწირება.

მაგრამ, რატომ ვილაპარაკო ამდენი? თქვენი ბოროტმორწმუნეობა თვით ნიორსაც კი მიაგებს საღმრთო პატივს, რათა დიდ დაბრმავებულობასა და უმეცრებაში მყოფი ადამიანები შთაცვივდნენ ჯოჯოხეთში. როდესაც ვიხილე ესოდენ ამაო, უკეთური და ბილწი ცხოვრება, რომელსაც თქვენ მიჰყვებით საკუთარ კერპთმსახურებაში, - ცხოვრება, რომელიც მხილებულია წმიდა წერილით, გავექეცი მას, როგორც აღელვებულ ზღვას და მივედი კეთილ ნავთსაყუდელში - მართალ და ღირსეულ ცხოვრებაში, რომელიც მდგომარეობს ერთი და ჭეშმარიტი ღმრთისადმი რწმენასა და მოყვასისადმი სიყვარულში" (Димитрий Ростовский свт. Жития святых. Февраль. М., 1904. С. 396).

თუკი გავაანალიზებთ წარმართული კულტების ყველა ნეგატიურ მოვლენასა და ფორმას, შეგვიძლია დავინახოთ, როგორ უწყობდნენ ისინი ხელს მტრობასა და სიძულვილს, ომების აღმოცენებას, სისასტიკის დამკვიდრებას, რომლითაც სავსეა ძველაღთქმისეული სამყარო. ადამიანის მორალური საფუძვლებისა და  უბიწოების ნგრევა, გარყვნილება და სქესობრივი გაუკუღმართება მთელი ხალხების გადაშენებისა და ამოწყვეტის მიზეზი ხდებოდა. წარმართულმა კულტმა შვა ზრდასრულთა და ყრმათა, ნებაყოფლობითი და ძალადობრივი ადამიანური მსხვერპლშეწირვები, თვითმკვლელობანი, კანიბალიზმი და სხვა. ძველი რელიგიური მითებიდან ჩანს, რომ ამ გარყვნილებებს ადგილი ჰქონდა ღმერთებს შორისაც; ასე, მაგალითად, ღმერთები ერთმანეთს მტრობდნენ, მრუშობდნენ, ერთმანეთს ჰკლავდნენ და ჭამდნენ კიდევაც ერთურთს. თუკი ეს ღმერთებს შორის სამარცხვინოდ არ მიიჩნეოდა, შეეძლო თუ არა ადამიანს წინ დადგომოდა ამგვარ საცდურებს და მისი თაყვანსაცემი ღმერთებისნაირი არ ყოფილიყო.

ყოველ ძველაღთქმისეულ ადამიანში მოქმედებდა ორი სულიერი საწყისი - საღმრთო განგებულება (სინდისის ხმა, სულიერი ინტუიცია, სულიერი იმუნიტეტი), რომელიც ადამიანს სრული გახრწნილებისგან იცავდა და მასში სიცოცხლეს ამკვიდრებდა, და დემონური საცდური, რომელსაც მრავალი სახე ჰქონდა და არსებითაც პიროვნების გარყვნისა და გახრწნისკენ იყო მიმართულია. მას ადამიანი არარსებობისკენ მიჰყავდა. წარმართული რელიგია ანტიკურ სამყაროში ადამიანისთვის უდიდეს საცდურს წარმოადგენდა.

ჰეროდოტე თავის "ისტორიაში" აღწერს სხვადასხვა ხალხთა ზნესა და ჩვეულებებს, მათ რელიგიურ რწმენებს. მისი ნაშრომის გაანალიზებისას შეიძლება შევნიშნოთ, რომ იმ დროის ადამიანს ჰქონდა წესიერების ჩვეულება: "ადამიანებმა უკვე დიდი ხანია შეიცნეს წესიერების კანონები, და მათი შეთვისება საჭიროა", - წერს იგი (Геродот. История. М., 1993. С. 13). და თუმც ეს წესები შორს იყო იდეალურისგან, მაინც ისინი სრული გახრწნისგან ინარჩუნებდნენ საზოგადოებას. ასე, მაგალითად, სირცხვილის შესახებ ის ამბობს: "ქალები ტანისამოსთან ერთად სირცხვილის გრძნობისგანაც შიშვლდებიან" (იქვე); პატივის შესახებ: "დეიოკი პატიოსანი და სამართლიანი მსაჯული იყო"; კანონსა და წესრიგზე საზოგადოდ: "მოდი ავირჩიოთ მეფე, - გადაწყტვიტეს მიდიელებმა. მაშინ ჩვენს დედამიწაზე გამეფდება კანონი და წესრიგი, და თვითონაც შევძლებთ დავუბრუნდეთ ჩვეულებრივ საქმიანობას, უკანონობა კი გვაიძულებს სამშობლოს დატოვებას" (Геродот. История. М., 1993. С. 43).

მაგრამ, რაც განსაკუთრებულად მნიშვნელოვანია, ეს წესიერი ჩვეულებები აღებული იყო არა წარმართული რელიგიებიდან, მეტიც, წარმართული რელიგია არა მარტო არანაირ ზნეობრივ საფუძვლებს არ იძლეოდა, არამედ, პირიქით, ჯერ-ერთი, იყო უსასტიკესი და უგარყვნილესი კულტი, და მეორეც, ხესლ უწყობდა ასეთივე პრინციპებისა და ცხოვრების წესის დამკვიდრებას, საზოგადოებაში უზნეობის გამყარებას. ამიტომაც, მიდიელები კანონსა და წესრიგს არა რელიგიაში, არამედ სახელმწიფოებრივ მოწყობაში ხედავდნენ.

მაგრამ რას ითხოვდა წარმართული კულტი? როდესაც სპარსელებმა სარდელები დაიპყრეს და მმართველი კრეზი ტყვედ აიყვანეს, სპასელთა მეფემ კიროსმა ბრძანა კოცონზე დაეწვათ ისიც და მასთან ერთად რამოდენიმე ლიდიელიც: "კიროსს სურდა რომელიღაც ღვთაებისთვის შეეწირა ისინი მსხვერპლად, როგორც ომით მოპოვებული ნადავლი" (Геродот. История. М., 1993. С. 38). ადამიანის დაკრძალვის დროს სპარსელებში არსებობდა რელიგიური ჩვეულება: "სპარსელის გვამს მხოლოდ იმის შემდეგ დაკრძალავდნენ, რაც მას დაძიძგნიდნენ მტაცებელი ფრინველები ან ძაღლები. სხვათა შორის, ზუსტად ვიცი, რომ მოგვები დღემდე იცავენ ამ ჩვეულებას" (Геродот. История. М., 1993. С. 56).

ქალდეველებში უზენაესი ღმერთი ბელა თავისი დაკმაყოფილებისთვის ქალებს ითხოვს: "ტაძარში დგას დიდი, მდიდრულად მორთული საწოლი. აქ ვერც ერთი ადამიანი ღამეს ვერ გაათევს, გარდა ერთი ქალისა, რომელსაც, ქალდეველთა თქმით, ამ ღმერთის მოგვები ადგილობრივი ქალებისგან ირჩევენ... ღმერთის გამოჩენისთანავე ქალს ღამით ტაძარში ჩაკეტავდნენ" (Геродот. История. М., 1993. С. 68).

ღმერთქალ აფროდიტას ბაბილონური კულტი მსხვერპლის სახით გარყვნილებას ითხოვდა. "ყოველი ბაბილონელი ქალი ცხოვრებაში ერთხელ უნდა დაჯდეს აფროდიტას ტაძარში და ფულზე უნდა მიეცეს უცხოტომელს... აქ მჯდომ ქალს შინ დაბრუნება არ შეუძლია, სანამ რომელიმე უცხოტომელი იატაკზე ფულს არ მიუგდებს მას და წმიდა მონაკვეთის მიღმა არ შეერწყმება. იმის შემდეგ, რაც ქალს ფულს მიუგდებს, მან მხოლოდ უნდა თქვას: "მოგიწოდებ ღმერთქალ მილიტას სამსახურებლად!" მილიტას კი ასურელები აფროდიტას უწოდებდნენ".

მსგავსი ჩვეულება ანტიკური სამყაროს მრავალ ადგილას გვხვდება. ასე, მაგალითად, სიყვარულის ღმერ ვენერას საპატივცემოდ იქნა წოდებული ვენერიული დაავადების ერთ-ერთი სიმპტომი - "ვენერას ყელსაბამი", მკერდზე გამოსული ნაყარი სიფილისით დაავადების დროს. განსაკუთრებული გახელებით იყო აღვსილი ბაკხოსის ბერძნული კულტი: "სკვითები განიკითხავენ ელინებს ბაკხანალიური გახელებისთვის. მათი თქმით, არ შეიძლება არსებობდეს ღვთაება, რომელიც ადამიანებს აგიჟებს... ის არა მარტო აღასრულებს ბაკხოსის საიდუმლოს, არამედ გიჟდება, როგორც ღვთაებით შეპყრობილი" (Геродот. История. М., 1993. С. 207).

მსგავსი და კიდევ უფრო უკეთური და სასტიკი კულტები ყოველ წარმართულ რელიგიაში არსებობდა, რაც მოწმობს ამ ღვთაებათა დემონურ წარმომავლობასა და თვით წარმართობის ოკულტურ ხასიათზე. რელიგიური კულტები ზემოქმედებენ უშუალოდ პიროვნების სულიერ-ზნეობრივ მდგომარეობაზე, საზოგადოების ჩვეულებებსა და მორალზე, ადამიანის ცხოვრების აზრსა და მიზანზე.

როგორც ჰეროდოტეს "ისტორიიდან" ჩანს, ადამიანი რელიგიის გარეშე კეთილ ჩვეულებებს იძენდა; მოციქული პავლე ასწავლის, რომ ის მათ იღებდა სულიერი ინტუიციიდან, თუკი მისი სინდისი ჯერაც არ იყო დაბინდული. მაგრამ წარმართული რელიგიების ოკულტური ხასიათი, პირიქით, თრგუნავდა სინდისის ხმას და ხელს უწყობდა ადამიანისა და საზოგადოების გარყვნას. თუკი ამ ფაქტებსა და ფაქტორებს გავითვალისწინებთ, შეიძლება გავაკეთოთ დასკვნა, რომ ძველაღთქმისეული პერიოდის წარმართული რელიგიები გამსჭვალულნი არიან ოკულტიზმის სულით, კერპთაყვანისმცემლობით ან დემონთაყვანისმცემლობით, ბოროტებისა და ეშმაკისადმი მსახურებით.

თანამედროვე ოკულტიზმი წარმართობაში ხედავს თვისი განვითარების ამოუწურავ წყაროს. ეგვიპტური პირამიდები, ანტიკური ღვთაებები, რელიგიური ტექსტები, სიმბოლოები და კულტები, მესოპოტამიის, ზველი რომისა და საბერძნეთის წარმართული მისტერიები, ძველი დრუიდების, ინდუსებისა და სხვათა საიდუმლო კულტები - ეს ყველაფერი თანამედროვე ოკულტიზმის წყაროა. მაგრამ, იღებს რა სარწმუნოებრივი თაყვანისცემის ამ ფორმებს, ოკულტიზმი ხელს უწყობს ცხოვრების იმ გარყვნილი პრინციპების გავრცელებას, რომლებიც არსებობდნენ ძველ სამყაროში.

რა თქმა უნდა, ყველა რელიგია ერთნაირად როდი იყო დემონთაყვანისცემით გაჟღენთილი. რელიგიური სარწმუნოების ცალკეული მხარეები შეიცავდნენ უმაღლესი ჭეშმარიტების ელემენტებს და ადამიანებს აიძულებდნენ ეძებნათ ცხოვრების უფრო ზნეობრივი წესი; გარდა ამისა, წარმართულ რელიგიებში აუცილებელია განვასხვავებდეთ ადამიანთა ორ კატეგორიას - უბრალო ხალხს და რჩეულებს, ელიტას. უბრალო ხალხი უპირველეს ყოვლისა სინდისის კანონებით ცხოვრობდა, ხოლო კერპთადმი თაყვანისცემას უმეტესწილად ცდომილების ან იძულების გამო აღასრულებდა, მაშინ როდესაც მოგვები და ქურუმები კერპებს ემსახურებოდნენ და სულებს მოუწოდებდნენ შეგნებულად. მათ საკუთარი თავი რჩეულებად მიაჩნდათ და მასებს აგდებითა და მედიდურობით ეპყრობოდნენ.

საიდუმლო ცოდნის მსახურთა ეს დამახასიათებელი ნიშანთვისება, გახდა რა დომინირებული, დღემდე შენარჩუნდა. ასე, მაგალითად, ცნობილი ოკულტისტი ე. პ. ბლავატსკაია, რომელიც აღფრთოვანებულია ძველი მისტერიებითა და "მისტებით", აგდებულად ლაპარაკობს უბრალო ხალხზე. ოკულტისტების აზრით, მისტერიები იმიტომაც ატარებდნენ დაფარულ ხასიათს, რომ განდობილებს არ სურდათ პროფანებისთვის, უბრალო ხალხისთვის გაეხსნათ საიდუმლოებანი მათი  შეუგნებლობის გამო. მაგრამ, სავარაუდოდ, წარმართული მისტერიების მიზეზი მდგომარეობდა იმაში, რომ ქურუმები შეგნებულად ეთაყვანებოდნენ დემონებს და ეშინოდათ, ხალხს არ ემხილებინა ამ თაყვანისცემის არსი.

გარდა ამისა, ქურუმები აცხადებდნენ, რომ მათ შეუზღუდავი ძალაუფლება ჰქონდათ ხალხზე. ისინი თავს უმაღლესი რასის წარმომადგენლებად მიიჩნევდნენ, რომლებსაც სხვა ხალხებზე ბატონობის პრეტენზია ჰქონდათ, და ამ ძალაუფლებას მათ მისტერიებში სწორედ გამოცხადებული სულები ჰპირდებოდნენ, რომლებიც მათ ყოფიერების საიდუმლოს ასწავლიდნენ. განსაზღვრულ ეტაპზე მათ მიუერთდნენ ე. წ. "ფილოსოფოსები", რომლებიც ასევე მიიჩნევდნენ თავს ბრძენკაცებად და, რომლებიც ამ სიბრძნეს უმეტესწილად მისტერიებიდან და მაგიური კულტებიდან ისრუტავდნენ.

ამრიგად, შამანიზმი წარმართულმა პოლითეიზმმა ჩაანაცვლა, რომელსაც მაგიური კულტებისა და რიტუალების მეშვეობით სულებთან ურთიერთობის უფრო სრულყოფილი საშუალებები და მეთოდები გააჩნდა.

ადამიანი, როგორც ღმრთის ქმნილება ფლობს სულიერ და ხორციელ ძალებს და დაცულია არა მარტო ხორციელი, არამედ სულიერი იმუნიტეტითაც. ინფექცია, როდესაც ორგანიზმში აღწევს, გადის მრავალრიცხოვან ბარიერს, რომლებშიც მისი ძალა იკარგება. მსგავსი ვითარებაა სულში სულიერი ინფექციის შეჭრის დროსაც, და აქ მას გზაზე ეღობებიან: სინდისი, განსჯა, ინტუიცია, მადლი და ღმრთის განგება.

მეორე მხრივ, სულიერი იმუნიტეტი უძლურდება ცოდვის მოქმედებით, ამასთან ირღვევა გონების სულიერ ძალთა, გრძნობათა და ნების ჰარმონია. მაგრამ ცოდვილიანობის როგორ დონემდეც გინდ დაეცეს ადამიანი, ღმრთის განგება ისევ აგრძელებს მასში მოქმედებას, და სინდისის ხმა გულსა და გონებას მაინც მიმართავს; შესაბამისად სულიერი იმუნიტეტი შეიძლება დაუძლურდეს ან გაძლიერდეს.

ქრისტიანობაში იმუნიტეტს დაცვის უმაღლესი ხარისხი გააჩნია, ქრისტიანობის მიღმა, როგორც წესი, იმუნიტეტი იმდენად უძლურდება, რომ ადამიანის სული ხშირად ექვემდებარება ბოროტი სულის ძალადობას. ასე, მაგალითად, "ლოცვაში პირველ დღეს, როდესაც ქალი შობს ყრმას" ეკლესია ლოცულობს: "მეუფეო უფალო ღმერთო ჩვენო... დაიცევ იგი ყოველგვარი ეშმაკისეული სატანჯველისგან: დაიცევ მისგან შობილი ყრმა ყოველგვარი შხამისა, ძალმომრეობისა და სუპოსტატისგან, მზაკვარ სულთაგან, რომლებიც ფრინავენ დღისით თუ ღამით... დაიცევ იგი ... ყოველგვარ უხილავ ძალთა შემოტევისგან... შეიწყალე უფალო ეს ყრმაც" (Требник. Белгород, 1983. С. 2)ю

ეშმაკს, როგორც ეს წმიდა მღვდელმოწამე კვიპრიანეს ცხოვრებიდან ჩანს, ადამიანის ბოლომდე ძალადობა არ შეუძლია. ასე, მაგალითად, როდესაც წმინდანმა იხილა ეშმაკის მზაკვრება და უძლურება, და გადაწყვიტა ქრისტესთვის მიემართა, "ეშმაკი თავს დაესხა კვიპრიანეს, რათა მოეკლა, და, როცა დაესხა დაიწყო მისი ცემა და მოგუდვა... კვიპრიანემ, უკვე ცოცხალ-მკვდარმა გაიხსენა ჯვრის ნიში... და შესძახა: "ღმერთო ჭეშმარიტებისაო, შემიწყალე მე!" შემდეგ, აწია ხელი, ჯვარი გამოისახა, და ეშმაკი იმწამსვე გახტა მისგან... კვიპრიანეს მხნეობა დაუბრუნდა, მოუწოდა ქრისტეს სახელს და უფრო ინტენსიურად დაიწყო პირჯვრისწერა, რითაც გაბედულად ეწინააღმდეგებოდა ეშმაკს... ხოლო დემონი, მის შორიახლოს იდგა და მიახლოვებას ვერ ბედავდა, ჯვრის შიშისა და ქრისტეს სახელის გამო ძრწოდა, მაგრამ შორიდან კვიპრიანეს მაინც ემუქრებოდა" (Димитрий Ростовский свт. Жития святых. Октябрь. М., 1904. С. 48).

ღმრთის წყალობა გახრწნისგან იცავს არა მარტო ერთ ადამიანს, არამედ ქალაქებს და სახელმწიფოებსაც კი. მათდამი იყო მიმართული წინასწარმეტყველ იონას ქადაგება; და თუკი მართალთა უმცირესი რაოდენობა აღმოჩნდება ქალაქში, ეს ქალაქი და ხალხი გადაურჩება განადგურებას. ამაში ვლინდება ღმრთის მოწყალება და სიყვარული მთელი კაცობრიობის მიმართ.

კაცობრიობის მთელი ისტორიის განმავლობაში, ეშმაკი ყოველთვის ესხმოდა თავს ადამიანს. იცვლებოდა განსაცდელის ფორმა, მაგრამ არსი იგივე რჩებოდა. ეშმაკის განსაცდელები განიცადეს არა მარტო იობმა, აბრაამმა, მეფე საულმა ან დავითმა, არამედ ყოველმა კაცმა ისრაელის ხალხიდან, ასევე წარმართებმაც. ეშმაკის განსაცდელებს კაცობრიობა ექვედებარებოდა მუდმივად, და განსაცდელთა მიზანი ყოველთვის ერთი იყო: "... დაეცემი და თაყვანს მცემ მე" (მთ. 4:9).

რადგან ეშმაკის მიერ დასახული მიზანი ბუნებრივ შიშს იწვევს ადამიანის სულში, განსაცდელების ფორმა ყოველთვის ატარებს ფარულ, საიდუმლო, ოკულტურ ხასიათს, გამოდის საცდურის სახით, იღებს კეთილსახოვნებას და კეთილშობილურ ნიღაბს. აქაც, წარმართობაში, შეიმჩნევა უცნაური მოვლენა: რელიგია, ის სულიერი ინსტიტუტი, რომელიც მოვალეა აღზარდოს და დაიცვას ადამიანში სულიერი სრულყოფილება, გულის სიწმიდე და ცხოვრების სწორი წესი, არა მარტო არ პასუხობდა თავის დანიშნულებას, არამედ პირიქით, რყვნიდა ადამიანის აზროვნებას და ცხოვრებას, საზოგადოებაში ნერგავდა ველურ და სასტიკ ხასიათს.

მარტო წარმართ ღვთაებათა გამოსახულებები იწვევენ ადამიანში შიშსა და ძრწოლას, დისჰარმონიასა და ქაოსს. საკმარისია შეხედო ბაბილონის ხბოს ან ეგვიპტურ ხორუსს, ინდურ ქალღმერთ კალის ან მძვინვარე არიმანს, და ადამიანში იღვიძებს არა ღვთისმოსაობა, არამედ ზიზღი, შიში, გულგრილობა, სიცარიელე. როდესაც ღვთაების მძვინვარე სახეს უყურებს, ადამიანის გული სიძულვილით, გამხეცებითა და სისასტიკით ივსება, ხოლო სასქესო ორგანოებისადმი თაყვანისცემა ადამიანის გულს ავსებს ვნების მოსურვებით და სულაც არ უწყობს ხელს აზრთა უბიწოებას.

ზუსტად ასე ახდენს გავლენას ცნობიერებასა და გრძნობებზე ბერძნული მითოლოგია, რომელიც ადამიანს აცნობს ღმერთების ცხოვრებას, რომელიც ადამიანში არაფერს იწვევს ხორციელი მიდრეკილებებისა და სიამტკბილობის მოწყურების გარდა. ამასთან სხეულის სილამაზე და მოძრაობის ჰარმონიულობა შობს გრძნობათა მღელვარებას და ხორცის ვნებისმიერ მიდრეკილებას. როგორც ერთმა ავტორმა თქვა: "გარყვნილ წარმოსახვებს შობენ საგნები, რომელთა შესახებაც აჯობებს არ ვისაუბროთ".

თვით კულტი ადამიანისგან ითხოვდა ყოფილიყო სასტიკი, მსხვერპლად შეეწირა ადამიანი, ანუ ადამიანის ხორცი, ემრუშა, შთავარდნილიყო ექსტაზში და გასულიყო ნორმალური ცნობიერებიდან. და ეს მოთხოვნები ატარებდა იმპერატიულ ხასიათს, ის ადამიანს ალტერნატივას არ უტოვებდა. ასეთი ბოროტმოქმედებანი არა მარტო რყვნიდნენ ადამიანის ცხოვრებას, არამედ დედამიწასაც ავსებდნენ ბოროტებით, ირღვეოდა მთელი ბუნება და ყოველი ხორციელი რყვნიდა თავის გზას.

ასეთი საქმეები გარდაუვალად იწვევდნენ კატასტროფებს; გახრწნასა და გარყვნას ყოველი ცოცხალი არსება სიკვდილთან მიჰყავს, და რომ არა ღმრთის მადლი და მოწყალება, ქვეყნიერება უკვე ჩაძირული იქნებოდა უწმინდურებასა და უსჯულოებაში, და არარაობაშიც დიდი ხნის გადასული იქნებოდა. ასე, მაგალითად, ღმერთმა მოსეს უდაბნოში უთხრა, რომ მთელი ისრაელი სიკვდილის ღირსია, მაგრამ მოსემ ილოცა უფლის მიმართ, და ერი შეწყალებულ იქნა. ასევე, შესაძლოა, სხვა ხალხთა წიაღში ცხოვრობდნენ მართალი ადამიანები, რომელთა გამო მთელი ერის სიცოცხლე დაცულ იქნა.

ფლობდა რა სულიერ ინტუიციას და იმუნიტეტს, ადამიანი ხშირად ხვდებოდა, რომ კულტი, რომელში მონაწილეობაც მას უწევდა, არის უვარგისი. ჰეროდოტე, როდესაც აღწერს სხვა ხალხთა რელიგიურ კულტებს, სადაც არსებობდა გარყვნილი ფორმები, აღნიშნავს, რომ ეს მოვლენები არანორმალურია და ჯანსაღი ცნობიერების თვალსაზრისით გმობას და კიცხევას იმსახურებს.

ანტიკური რელიგიები მათი მითოლოგიის მთელი მრავალფეროვნებით, კულტებით, მსხვერპლშეწირვებით და სხვა, ვერ აკმაყოფილებდნენ ადამიანის სულიერ მოთხოვნილებას, და ადამიანის სული ჭეშმარიტების წყურვილით იტანჯებოდა. ადამიანი ეძებდა პასუხს სულიერი ცხოვრების მრავალ კითხვაზე, მათ შორის, როგორ დაეღწია თავი სისასტიკისთვის, ძალადობისთვის, გარყვნილებისთვის და სხვა, მაგრამ წარმართულ რელიგიაში მას ამ შეკითხვებზე პასუხის პოვნა არ შეეძლო; ამიტომაც მან დაიწყო სხვა რამის ძიება, უხილავი ღმრთისა, რომელიც მას დაეხმარებოდა.

ასეთი ადამიანები ქურუმთა კასტაშიც იყვნენ, მაგრამ მოგვთა გარემო დასნებოვნებული იყო ძალაუფლების წყურვილით, მოგვს თვითონ სურდა ღმერთად გახდომა, ამიტომაც მისი ძიებანი ძირითადად განეშორებოდნენ მის მოთხოვნილებათ. სწორედ ეს აიძულებდა მას შეესწავლა ბუნებისა და ყოფიერების კანონები, ცდილობდა ეპოვა მათში ის ბერკეტი, რომლის დახმარებითაც მთელ მსოფლიოს გადააბრუნებდა. ეშმაკი ამ მიმართულებითაც აქეზებდა ადამიანს, და ადამიანი, დაბნეული თავის ძიებებში, კიდევ უფრო მეტად ექვემდებარებოდა ეშმაკს. ამგვარი დატყვევების ერთ-ერთი უმძლავრესი საშუალება გახდა მაგია.