ოკულტიზმი და მაგია - ოკულტიზმის გზა. I. ოკულტიზმის ისტორია - აპოკალიფსისი

თანამედროვე მეცნიერთა უმრავლესობა მიიჩნევს, რომ რელიგიის პირველყოფილ ფორმას წარმოადგენდა ბუნების კულტი, კერძოდ: ანიმიზმი, ტოტემიზმი და ფეტიშიზმი. ამ კულტის არსი მდგომარეობდა იმაში, რომ ადამიანს სწამდა ერთგვარი უზენაესი ძალისა, რომელიც მართავდა სამყაროს, და ყველა პროცესსა და მოვლენას, რაც კი ხდებოდა ბუნებასა და საზოგადოებაში. წარმართობაში ხდება ამ ძალების ან პერსონიფიცირება ან კიდევ ისინი რჩებიან უსახურად. ასე, მაგალითად, ანიმიზმი გულისხმობს რწმენას სულებისადმი, რომლებიც აღავსებენ მთელ ბუნებას და გავლენას ახდენენ ბუნებასთან ადამიანის კავშირის პროცესსა და ხასიათზე. ტოტემიზმი და ფეტიშიზმი - ეს არის ადამიანის ან ცხოველის, ან კიდევ თუნდაც უსულო საგნის კონკრეტული შერწყმა პიროვნულ სულთან.

ამ რწმენათა ხასიათიდან შეიძლება გავაკეთოთ დასკვნა, რომ პირველდაწყებით ადამიანს გააჩნდა განსაზღვრული წარმოდგენა სულიერი სამყაროს ბუნებაზე. ის ხედავდა განსხვავებას ხილულ და უხილავ სამყაროებს შორის, მისთვის სულთა არსებობის რეალურობა გარდაუვალი ფაქტი იყო. მაგრამ მან ცუდად იცოდა სულიერი სამყაროს კანონები, მასში დამახინჯებული იყო წარმოდგენა, როგორც მთლიანად სულიერ სამყაროზე, ასევე ცალკე აღებულ სულებზეც. ასე, მაგალითად, მას სწამდა, რომ ხილული საგნებისა და მოვლენების მიღმა დგას სულიერი სამყარო, ოღონდ არ შეეძლო ერთმანეთისგან სულთა განსხვავება და, ამიტომაც, ხშირად თაყვანს სცემდა ბოროტ სულებს ან ახდენდა მათ დეპერსონალიზაციას.

თანამედროვე მეცნიერება, ევოლუციის თეორიაზე დაყრდნობით, ადამიანის ასეთ წარმოდგენას არსებითად მცდარ და მითოლოგიურად წარმოდგენად მიიჩნევს და მას ადამიანის ცნობიერებისა და ლოგიკური აზროვნების არასრულყოფილებით, მისი განუვითარებლობით ხსნის.

ქრისტიანობას სულ სხვა რაკურსით წარმოუდგენია ეს ყოველივე. ადამის შთამომავალთა იმ ნაწილმა, რომელმაც არ მიიღო თავისი პირველმამის სინანული, შერყვნა, როგორც ცხოვრების ჭეშმარიტი პრინციპები, ასევე აზროვნების სწორი სახე, რაც უპირველესად ღმრთისადმი მისი რწმენის ფორმასა და შინაარსზე აისახა. ეს მოდგმა უმრავლესობას წარმოადგენდა, რის გამოც მისი რელიგიური რწმენის მემკვიდრეობა ნივთმტკიცებულებათა სახით ჩვენს დროებამდე მოდის. ამიტომაც იქმნება შთაბეჭდილება, რომ ეს რელიგიური შეხედულება იყო ერთადერთი.

პირველყოფილ ადამიანთა ცხოვრების გარყვნა თანდათანობით ხდებოდა, მათი წარმოდგენა სულიერ სამყაროზე უცებ არ შეცვლილა. სამოთხეში მყოფ პირველ ადამიანებს მკაფიო და სწორი წარმოდგენა ჰქონდათ სულთა სამყაროზე, რადგან ისინი უშუალოდ ეხებოდნენ მათ. მაგალითად, ევას სულაც არ გაჰკვირვებია, როდესაც მას გველი ადამიანური ხმით დაელაპარაკა. ადამისა და ევას სამოთხიდან განდევნის შემდეგ ღმერთმა "ედემს აღმოსავლეთით ქერუბიმები და ცეცხლოვანი, მბრუნავი მახვილი დაუყენა, რათა სიცოცხლის ხესთან მისასვლელი დაეცვათ" (დაბ. 3:24). მაგრამ ადამიანი ღმრთის შეწევნის გარეშე როდი დარჩა. ეკლესიის სწავლებით, კაცთმოყვარე ღმერთმა, როდესაც იხილა რაოდენ მიდრეკილები იყვნენ ადამიანები ცოდვისკენ, თავისი გამოუთქმელი წყალობით მთელ დედამიწას ანგელოზები მოუვლინა და თითოეულ ადამიანს მფარველად დაუწესა.

ანგელოზურმა სამყარომაც იცოდა ადამიანი და ურთიერთობდა მასთან. ასე, მაგალითად, როდესაც ადამიანი შეიქმნა, ისინი გაკვირვებულები იყვნენ და ყველანი ხარობდნენ. ცოდვით დაცემის შემდეგ წარმოდგენა ანგელოზების შესახებ თანდათან დაიბინდა. გარდა ამისა, ადამიანების ცდუნების (გამოცდის) უფლება ბოროტ სულთა სამყაროს გადაეცა.

ღმრთის ერთგულ შვილებს შეეძლოთ ანგელოზთა მოდგმის გარჩევა. ასე, მაგალითად, აბრაამი შეხვდა სამ ანგელოზ მამბრეს მუხნარში და თაყვანი სცა მათ, შემდეგ კი ღვთისმოშიშებით ესაუბრა. იაკობმა ხილვაში უამრავი ანგელოზი ნახა და იცნო მათში კეთილი სულები, რადგან ხილვის ადგილს ღმრთის სახლი უწოდა. ისინი უშეცდომოდ ცნობდნენ ბოროტ სულებსაც. ბოროტი სული ტანჯავდა საულს, ხრიკებს უწყობდა იობს. მთლიანობაში სწავლება ანგელოზებსა და ბოროტ სულებზე კარგად იყო შემუშავებული ძველაღთქმისეულ რელიგიაში, მაგრამ განსაკუთრებულ სრულყოფას მან ახალ აღთქმაში მიაღწია.

ახალ აღთქმაში სწავლება კეთილ და ბოროტ სულებზე წარმოადგენს ქრისტიანული სწავლა-მოძღვრების მთელ დოქტრინას. ანგელოზი, ახალი აღთქმის სწავლებით, - ღმრთის ნების მაუწყებელი და მსახურია, ის იცავს ადამიანს. ანგელოზი აუწყებს მღვდელ ზაქარიას ღმრთის ნებას, ახარებს ყოვლადწმიდა ღვთისმშობელ. ის განამტკიცებს ქრისტეს ვნებების ჟამს, ევლინება ანგელოზებს ქრისტეს აღდგომისა და ამაღლების შემდეგ და მფარველად ენიჭება ყოველ ქრისტიანს ნათლისღების საიდუმლოში ცათა სასუფევლისკენ მიმავალ მის გზაზე. ანგელოზები ასევე ემსახურებიან მთელ ხალხებს, ეკლესიებს, მართავენ სტიქიებს, ეხმარებიან მებრძოლებს ომში, და, საერთოდ, ანგელოზები აღავსებენ მთელ მატერიალურ და სულიერ სივრცეს, სადაც ღმრთის ნების აღმასრულებლებად გვევლინებიან.

სწავლებას ბოროტ სულთა შესახებ ქრისტიანობაში ასევე მკაფიო წარმოდგენა გააჩნია. ბოროტი ანგელოზი - ღმრთის ნების მოწინააღმდეგეა, ის არა მარტო თვითონ ეწინააღმდეგება ღმრთის ნებას, არამედ წინააღმდეგობის სულით ასნებოვნებს ადამიანსაც. ის არის სიცრუის, ბოროტებისა და ყოველგვარი უსამართლობის შემოქმედი; ყველგან თესავს უთანხმოების, სიძულვილისა და მტრობის მარცვლებს; რყვნის ადამიანს და ასწავლის ყოველგვარ უკეთურებას.

ბოროტი სულები აღავსებენ მთელ საჰაერო (ცისქვეშეთ) სივრცეს, მათი მუდმივი ადგილსამყოფელი კი - ჯოჯოხეთია. მათთვის დაკეტილია ცათა სასუფეველი, მათი აქტიური მოქმედების სფერო - დედამიწაა და ყოველივე რაც მას აღავსებს და აკრავს. მთელი მათი ძალისხმევა მიმართულია ადამიანის ნების ბოროტებისკენ მისაქცევად. მათი უზარმაზარი რაოდენობა ბინადრობს ცისქვეშეთში, და საშინელი გარეგნობა გააჩნიათ; ასე, რომ ადამიანმა ისინი რომ იხილოს, ჭკუიდან შეიშლებოდა. ამ სულთა ახლოს მყოფობა ადამიანში იწვევს შიშ, თრთოლვას, უსასოობას და წუხილს; თუკი ადამიანის მათთან კონტაქტში შესვლას შეეცდება, ის შეიძლება ჭკუიდან შეიშალოს. ასეთია, მოკლედ, წარმოდგენა სულთა სამყაროზე მართლმადიდებლური პოზიციიდან.

როგორც ძველი და ახალი ისტორიიდან ჩანს, ადამიანს ყოველთვის გააჩნდა განსაზღვრული წარმოდგენა სულიერ სამყაროზე და მუდმივად ცდილობდა შესულიყო კონტაქტში სულებთან. უეჭველია, რომ პირველყოფილ ადამიანს არა მარტო სწამდა, არამედ ცოდნაც გააჩნდა ანგელოზთა შესახებ და მუდმივად ეკონტაქტებოდა სულთა სამყაროს. სხვა საქმეა, რომ ადამიანები მათ ყველაზე ხშირად ოკულტური საშუალებებით ამყარებდნენ კავშირს. პირველყოფილი ანიმიზმი - ეს ფანტაზია ან გამონაგონი როდია, ეს არც მითია, არამედ რეალური ფაქტია, ზუსტად ისევე, როგორც თანამედროვე სპირიტიზმი და კონტაქტები სულებთან. უცნაური იქნებოდა ასე რომ არ ყოფილიყო, და არანორმალურად ჩაითვლებოდა ამგვარი მდგომარეობა ადამიანის ცხოვრების სულიერი სფეროსთვის.

გარდაუვალი ფაქტია: ადამიანზე მუდმივად ახდენენ გავლენას, როგორც წმიდა ანგელოზები, ასევე ბოროტი სულებიც; ადამიანი მუდმივად ურთიერთობს სულიერ სამყაროსთან, ანუ ანგელოზებთან ან დემონებთან. ანგელოზთა მიმართ ლოცვებში ადამიანი მათ ბოროტ სულთაგან დახსნას და დაცვას ევედრება. ასე რომ, რწმენა სულთა არსებობისადმი ადამიანის რელიგიური ცხოვრების განუყოფელი ნაწილია, ოღონდ სხვა საკითხია, როგორ სწამს მას.

ბუნებრივია, რომ პირველყოფილი ანიმიზმი - ეს არის დამახინჯებული წარმოდგენა სულიერ სამყაროზე. იმის შესახებ, თუ როგორ წარმოედგინა ძველ ადამიანს სულიერი სამყარო, ძნელია სწორი პასუხის პოვნა. მაგრამ თანამედროვე მეცნიერება მაინც აგებს თავის ჰიპოთეზას. ასე, მაგალითად, ზოგიერთი მკვლევარი რელიგიის სფეროში მიიჩნევს, რომ ადამიანმა ანიმიზმში "საკუთარ თავში სხეულისგან განსხვავებული არსი - სული აღმოაჩინა. მაგრამ ეს სული მას მატერიალურადვე წარმოუდგენია, თუმცა, უფრო ფაქიზი მატერიისგან, ვიდრე სხეულია. მას გააჩნია თავისი ადგილსამყოფელი ადამიანის ორგანიზმში, გულში, სისხლში, სუნთქვაში და მთელ სხეულში; ზოგჯერ ადამიანი ფიქრობს, რომ მის სხეულში რამოდენიმე სულია. ამ სულს შეუძლია სხეულიდან გასვლა და კვლავ მასში დაბრუნება, თავისუფალი ხეტიალი და სხვა სხეულებში შესახლება. მსგავსად იმისა, როგორც ადამიანია თავად მშვინვიერი, ასევე მშვინვიერად მიიჩნევს ის სხვა არსებებსაც: ცხოველებს, მცენარეებს, ბუნების მოვლენებს, და სხვადასხვა საგნებსაც კი. ეს ანიმიზმი, ანუ სწავლება სულთა შესახებ, ვრცელდება სულთა მიმართ რწმენის გავრცელებამდე; მშვინვა სული ხდება, რომელიც უკვე აღარ არის დაკავშირებული ცალკეულ არსებებთან (История религий. Под ред проф. Д. П. Шантепи де ля Соссей. М., 1992. С. 23).

ასეთ დასკვნას აკეთებენ მეცნიერ-რელიგიათმცოდნეები პირველყოფილ ანიმიზმზე, და თავიანთ შეხედულებას ძირითადად აფუძნებენ არქეოლოგიურ გამოკვლევებსა და ფილოსოფიურ წარმოდგენებს ადამიანური ცნობიერების ისტორიის შესახებ. მაგრამ კიდევ უნდა დავამატოთ ის, რომ ანიმიზმს არ შეიძლება ვუწოდოთ რელიგიის დამოუკიდებელი ფორმა, ანიმიზმი - ეს არის ცნობიერების განსაკუთრებული ფორმა, რომელიც ახასიათებს ყველა რელიგიას. ხოლო ოკულტიზმში - ეს შემეცნების განსაკუთრებული და მთავარი ფორმაა. ამიტომაც პირველყოფილი ადამიანი, რომელიც ერთი მხრივ ფლობს რა სულიერ სამყაროსთან ურთიერთობის მოთხოვნილებას, და  მეორე მხრივ, ვერ არჩევს რა სულიერი სამყაროს ბინადართ, რელიგიური ცხოვრების შემდგომი დამახინჯების გზით მიდის. აქ ანიმიზმი გადადის პირველყოფილ მაგიაში, შემდეგ კი კლასიკურში.

ამრიგად, ადამიანებმა საბოლოოდ დაკარგეს სულთა სამყაროს გარჩევის უნარი და ბოროტი სულები მიიჩნიეს კეთილ ანგელოზებად. "ანიმიზმი სხვადასხვა სახით უკავშირდება მისნობასა და ჯადოქრობას, ის საერთოდ გამორიცხავს ზნეობრივ წარმოდგენებს; ის ქმნის მხოლოდ შიშს და მხოლოდ ეგოისტურ ინტერესებს აღძრავს" (იქვე).

პირველყოფილმა ადამიანმა თავისთვის ანიმიზმში ერთი არსებითი დეტალი აღმოაჩინა; ის არა მარტო ილტვის შვიდეს კონტაქტში სულიერ სამყაროსთან, არამედ ცდილობს საკუთარი ნებისადმი მის დამორჩილებას. ეს მისწრაფება და ეს მცდელობა პირველყოფილ ანიმიზმს ახასიათებს, როგორც რელიგიის ოკულტურ ფორმას, განსხვავებით მონოთეიზმისგან, რომელსაც შეგნებული ჰქონდა, რომ სულიერი სამყარო იერარქიულად ადამიანზე მაღლა მდგომია, და არ ცდილობდა ძალადობრივად შეჭრილიყო ამ სამყაროში, არამედ, როდესაც უწევდა ანგელოზებთან ურთიერთობა, იღებდა მათ, როგორც ერთი ღმერთის ნების მაუწყებლებად და ყოველთვის ცდილობდა საკუთარი ნების ღმრთის ნებისადმი დამორჩილებას.

სრულყოფდა რა თავის უნარებს ანიმიზმში, ადამიანი პირველყოფილი მაგიიდან რელიგიის ახალ ფორმაზე - შამანიზმზე გადავიდა.