ესქატოლოგია - სამოთხე და ჯოჯოხეთი - აპოკალიფსისი

Перейти к контенту
აპოკალიფსისი > ესქატოლოგია
სამოთხე და ჯოჯოხეთი
ადამი და ევა სამოთხეში
ანოტაცია

მკითხველთა ყურადღებას მივაპყრობთ ორი თავის თარგმანს ცნობილი ბერძენი ღვთისმეტყველის, ნავპაქტის მიტროპოლიტის იეროთეოს ვლახოსის წიგნიდან "სიცოცხლე სიკვდილის შემდეგ".

მოცემული პუბლიკაციის თემა - უმნიშვნელოვანესია თითოეული ადამიანისთვის და ეხება ამ ყოფიერების მიზანს, სიკვდილის შემდეგ არსებობას, საიქიო ნეტარებას ან, პირიქით, მტაჯნველ მარადიულობას. მართლმადიდებლური წმიდა მამებისეული გადმოცემის საფუძველზე ავტორი აჩვენებს, რომ, დასავლური ღვთისმეტყველების საპირისპიროდ, "სამოთხე და ჯოჯოხეთი არ შეიძლება განვიხილოთ, როგორც ორი განცალკევებული ადგილი, არამედ თვით ღმერთი წარმოადგენს სამოთხეს წმინდანთათვის და ჯოჯოხეთს ცოდვილთათვის".
შინაარსი:
 
 
ანოტაცია
 
შესავალი
 
წმიდა წერილი სამოთხისა და ჯოჯოხეთის შესახებ
 
წმიდა მამები სამოთხისა და ჯოჯოხეთის შესახებ
 
სამოთხე და ჯოჯოხეთი საეკლესიო ცხოვრებაში
 
საღვთისმეტყველო და სულიერ-ასკეტური დასკვნები
 
დასკვნა
 
დამატება: საზვერეების შესახებ


***
 

ავტორი: მიტრ. იეროთეოსი (ვლახოსი).
 
 
შესავალი
 
ქრისტეს მეორედ მოსვლა, სხეულთა აღდგომა, ადამიანთა წარდგომა საშინელ სამსჯავროზე და მათი შემდგომი სამარადისო ხვედრის საბოლოო გადაწყვეტა - ეს ყველაფერი მთავრდება სამოთხით ან ჯოჯოხეთით. მართლები დაიმკვიდრებენ სამოთხეს, მარადიულ ნეტარ ცხოვრებას, ხოლო ცოდვილები - ჯოჯოხეთს. სამოთხე თავიდანვე იყო ადამიანური ცხოვრების ისტორიაში. მისი დასრულების შემდეგ იქნება არა მარტო სამოთხე, არამედ ჯოჯოხეთიც. რადგან წმიდა წერილი ლაპარაკობს, როგორც სამოთხეზე ასევე ჯოჯოხეთზეც.
 
საკვანძო მომენტია წმიდა წერილის სწავლება იმის შესახებ, რომ ადამიანი თავისი შექმნის შემდეგ მოთავსებულ იქნა სამოთხეში, რომლისგანაც განდევნილ იქნა იმის შემდეგ, რაც დაკარგა რა ურთიერთობა ღმერთთან. ცოდვით დაცემიდან მოყოლებული კადამიანში ცხოვრობს სამოთხისეული ცხოვრების კვლავ მოპოვების მისწრაფება. თავისი განკაცებით ქრისტემ ყოველ ადამიანს მიანიჭა სამიპოსტასოვან ღმერთთან ურთიერთობის და კვლავ სამოთხეში დაბრუნების შესაძლებლობა. ახლა ადამიანი, განსაკუთრებით ის, ვინც ეკლესიაში ცხოვრობს, მთელი თავისი სიცოცხლის განმავლობაში უნდა იღვწოდეს და ცდილობდეს საღმრთო მცნებების დაცვას, რათა ეზიაროს საღმრთო მადლს, ცხონდეს და კვლავ სამოთხისეული ცხოვრება დაიმკვიდროს.
 
ამრიგად, სამოთხისა და ჯოჯოხეთის თემა წმიდა წერილის ერთ-ერთი ძირითადი თემაა. მაგრამ მოცემულ შემთხვევაში აუცილებელია ღრმა ანალიზი. საჭიროა საკითხის სერიოზული კვლევა, რათა გაირკვეს თუ არსებითად რას წარმოადგენენ სამოთხე და ჯოჯოხეთი, როგორ არიან ისინი გაგებული მართლმადიდებლურ წმიდა მამებისეულ სწავლებაში.
 
ეს ნაშრომი აუცილებელია კიდევ იმისთვის, რომ მისი დახმარებით ჩვენ შევძლებთ არა მარტო წმიდა წერილის სწორ განმარტებას, არამედ იმის დანახვასაც, თუ რაში მდგომარეობს ეკლესიის ჭეშმარიტი საქმე, რაშია მისი დანიშნულება, მისი არსი. სამოთხისა და ჯოჯოხეთის თემას აქ შეუძლია ყველაზე უკეთ დაგვეხმაროს და, პირიქით, სამოთხისა და ჯოჯოხეთის შესახებ მართლმადიდებლური სწავლების ზუსტი შემეცნების გარეშე ეკლესიის მისია გაურკვეველი დარჩება. შედეგად, ამისი შემეცნება საკმაოდ მნიშვნელოვანია.
 
 
წმიდა წერილი სამოთხისა და ჯოჯოხეთის შესახებ
 
ამ თავში ჩვენი ყურადღების საგანი იქნება არა საცნაური და გრძნობითი სამოთხე, რომელიც აღწერილია ძველ აღთქმაში, არამედ უმთავრესად ის სამოთხე, რომელიც აღწერილია ქრისტესა და წმიდა მოციქულთა სწავლებაში.
 
ახალ აღთქმაში სამოთხის შესახებ ლაპარაკია სამ ადგილზე. პირველი გახლავთ ქრისტეს დაპირება, რომელიც მან მისცა მასთან ერთად ჯვარცმულ ავაზაკს: "ჭეშმარიტად გეუბნები შენ: დღესვე ჩემთან ერთად იქნები სამოთხეში" (ლუკა 23:43) (ხაზგასმები ჩვენია - "აპოკ." რედ.). სამოთხე, რომლის შესახებაც ლაპარაკობს ქრისტე, - ეს ღმრთის სასუფეველია. ღმრთის სასუფეველი და სამოთხე, რაც საკმაოდ ნიშანდობლივია, გაიგივებულია. ავაზაკი სთხოვს ქრისტეს: "მომიხსენე მე, უფალო, როცა მიხვალ შენს სასუფეველში" (ლუკა 23:42), - ქრისტე კი მას სამოთხეში შესვლას ჰპირდება. საგულისხმოა ამ ადგილის ნეტ. თეოფილაქტესეული განმარტება: "მართალია ავაზაკი უკვე სამოთხეშია, ანუ სასუფეველშია, და არა მარტო ის, არამედ ყველანი ჩამოთვლილნი პავლეს მიერ, ის მაინც ვერ ტკბება სიკეთეთა სრულყოფილი ფლობით" (PG 123, 1106» Благовестник. Толкование на святые Евангелия блаженного Феофилакта, архиепископа Болгарскаго. СПб., 1910. С. 484).
 
მეორე ნაწყვეტი, რომელშიც ასევე ლაპარაკია სამოთხეზე, მოცემულია მოციქულ პავლეს ეპისტოლეში; ის დაკავშირებულია მის პირად გამოცდილებასთან: "და ვიცი ამ კაცისა (მხოლოდ არ ვიცი, სხეულით თუ უსხეულოდ; ღმერთმა იცის),  რომ ატაცებულ იქნა სამოთხეში, სადაც ისმინა ენითუთქმელი სიტყვები, რომელთა წარმოთქმის ნებაც არა აქვს კაცს" (2 კორინთ. 12:3-4).
 
ამ ადგილის განმარტებაში ნიკოდიმე მთაწმინდელი ამბობს, რომ "სამოთხე - სპარსული სიტყვაა, რაც სხვადასხვა ხეებით დახუნძლულ ბაღს ნიშნავს..." ამავდროულად ის ამბობს, რომ "მოციქულის ატაცება სამოთხეში, ზოგიერთი კომენტატორის თანახმად, ნიშნავს იმას, რომ "მას გაანდეს საიდუმლო და გამოუთქმელი სიტყვები სამოთხეზე, რომლებიც ჩვენთვის დღემდე დაფარულია". ღირ. მაქსიმე აღმსარებელის თქმით, ჭვრეტის დროს მოციქული პავლე ამაღლებულ იქნა მესამე ცამდე, ანუ მან გაიარა "სამი ცა" - სიბრძნისმოყვარება, ბუნებითი ჭვრეტა და იდუმალსახილველი ღვთისმეტყველება, რომელიც არის კიდევაც მესამე ცა, - და იქიდან ატაცებულ იქნა სამოთხეში. ასე ეზიარა ის საიდუმლოს იმისა, რასაც წარმოადგენდა ორი ხე - სიცოცხლისა, რომელიც დარგული იყო სამოთხის შუაგულში, და - შემეცნებისა, ანუ იმისა თუ ვინ იყო ქერუბიმი და რას წარმოადგენდა ცეცხლოვანი მახვილი, რომლის მეშვეობითც იცავდა ის ედემის შესასვლეს, ასევე ძველ აღთქმაში გაცხადებული ყველა დანარჩენი დიადი ჭეშმარიტება" (Преп. Никодим Святогорец. Толкование на 14 посланий апостола Павла. Т. 2. Афины: «Святой Никодим», 1971. С. 113. Примечание 3 (на греческом языке)).
 
მესამე ადგილს ვპოულობთ იოანეს გამოცხადებაში. ეფესოს ეპისკოპოსს სხვათა შორის ეუწყება: "მძლეველს ვაგემებინებ სიცოცხლის ხისგან, რომელიც არის ღვთის სამოთხეში" (გამოცხ. 2:7). ანდრია კესარიელის თანახმად, სიცოცხლის ხეში მეტაფორულად იგულისხმება მარადიული სიცოცხლე. ანუ ღმერთი გვაძლევს აღთქმას, "ვეზიაროთ მომავალი საუკუნის ნეტარებას" (PG 106, 233). არეთა კესარიელის განმარტებითაც, "სამოთხე - ეს ნეტარი და მარადიული სიცოცხლეა" (PG 106, 529).
 
შედეგად, სამოთხე, მარადიული სიცოცხლე და ცათა სასუფეველი - ერთი და იგივე რეალობაა. ახლა არ ჩავუღრმავდებით ცნებებათა: "სამოთხე", "ღმრთის სასუფეველი" და "ცათა სასუფეველის" ურთიერთმიმართების ანალიზს. აშკარაა მთავარი: სამოთხე - ეს არის მარადიული ცხოვრება სამპიროვან ღმერთთან ურთიერთობაში.
 
სიტყვა "ჯოჯოხეთი" (ბერძნ. κολασε - ტანჯვა) მომდინარეობს ზმნიდან κολαζο და მას ორი მნიშვნელობა გააჩნია. ეს სიტყვა წმიდა წერილში ძირითადად მეორე მნიშვნელობით გამოიყენება. თანაც იმ აზრით, რომ ღმერთი არ სჯის ადამიანს, არამედ ადამიანი თვითონ სჯის საკუთარ თავს, რადგან არ იღებს ღმრთის მადლს. სასჯელი სწორედ ღმერთთან ურთიერთობის გაწყვეტაა, განსაკუთრებით თუ გავიხსენებთ, რომ ადამიანი შექმნილია ღმრთის ხატებად და მსგავსებად, და სწორედ ეს არის მისი არსებობის უღრმესი აზრი.
 
წმიდა წერილის ორი ადგილი აშკარად მეტყველებს ჯოჯოხეთზე.
 
ერთი მათგანი სახარებისეულ ტექსტშია, სადაც ქრისტე მომავალ სამსჯავროზე ლაპარაკობს. ქრისტემ თქვა: "და წავლენ ესენი საუკუნო სატანჯველში, ხოლო მართალნი - საუკუნო სიცოცხლეში" (მათე 25:46). თუკი ეს მუხლი დაკავშირებულია წინა მუხლთან, სადაც ნათქვამია: "წადით ჩემგან, წყეულნო, საუკუნო ცეცხლში, რომელიც ეშმაკისა და მისი ანგელოზებისთვისაა გამზადებული" (მათე 25:41), მაშინ ნათელი გახდება, რომ ჯოჯოხეთი აქ გაიგივებულია არა მარადიულ ცეცხლთან, რომელიც მომზადებულია არა ადამიანისთვის, არამედ ეშმაკისა და მის ანგელოზთათვის.
 
წმიდა წერილის მეორე ადგილი, რომელიც შეიცავს სიტყვას ჯოჯოხეთი, გვხვდება იოანე მახარობელის ეპისტოლეში: "სიყვარულისთვის უცხოა შიში, რადგანაც სრულქმნილი სიყვარული აძევებს შიშს; ვინაიდან შიშს თან ახლავს ტანჯვა (κολασε), ხოლო მოშიში არასრულქმნილია სიყვარულში" (1 იოანე 4:18). რა თქმა უნდა, აქ ლაპარაკია ჯოჯოხეთზე არა როგორც ქრისტეს მეორედ მოსვლის შემდეგ ცოდვილთა არსებობის ფორმაზე, არამედ, როგორც ტანჯვით მდგომარეობაზე, რომლისთვისაც უცხოა სიყვარული და ამიტომ დაკავშირებულია შიშთან.
 
გარდა ამისა, ჯოჯოხეთის მდგომარეობა წმიდა წერილში გადმოცემულია შემდეგი სიტყვებით და გამოთქმებით: "მარადიული ცეცხლი" (მათე 25:41), "გარესკნელის ბნელი" (მათე 25:30), "ცეცხლის გეენა" (მათე 5:22) და ა. შ. მაგრამ ახლა ამ გამოთქმათა ანალიზი ჩვენს ამოცანას არ წარმოადგენს. ჩვენ მას სხვა თავში დავუბრუნდებით, როდესაც განვიხილავთ დასკვნებს, რომლებიც უნდა გაკეთდეს სამოთხესა და ჯოჯოხეთზე ეკლესიისა და წმიდა მამათა სწავლებიდან.
სამოთხე და ჯოჯოხეთი
წმიდა მამები სამოთხისა და ჯოჯოხეთის შესახებ
 
იმის განხილვა, თუ როგორ არის გადმოცემული სწავლება სამოთხესა და ჯოჯოხეთზე, უმნიშვნელოვანესი ამოცანაა. წმიდა მამები ეკლესიის ჭეშმარიტი მოძღვრები არიან, რომელთაც შეინარჩუნეს შეურყვნელი გადმოცემა. ამიტომაც წმიდა წერილი შეუძლებელია განმარტებულ იქნას მათი ღმრთივსულიერი სწავლებების გარეშე. ეკლესია ხომ - ქრისტეს ღმერთკაცობრივი სხეულია - ის თვითონ წერს წმიდა წერილს და თვითონვე განმარტავს.
 
ეკლესიის წმიდა მამათა სწავლებაში საერთოა ის პოზიცია, რომ სამოთხე და ჯოჯოხეთი არსებობენ მხოლოდ ადამიანის თვალსაზრისით და არა ღმრთისა. რა თქმა უნდა, სამოთხეც და ჯოჯოხეთიც რეალურად არსებობენ, როგორც ყოფიერების ორი განსხვავებული სახე, მაგრამ ეს განსხვავება ღმერთს არ შეუქმნია. წმიდა მამათა გადმოცემებიდან ნათელი ხდება, რომ სამოთხე და ჯოჯოხეთი არ შეიძლება განხილულ იქნას, როგორც ორი განსხვავებული ადგილი, არამედ თვით ღმერთი ხდება სამოთხე წმინდანთათვის და ჯოჯოხეთი ცოდვილთათვის.
 
ეს განუყრელად არის დაკავშირებული წმიდა მამათა სწავლებასთან ღმერთთან ადამიანის მტრობისა და შერიგების შესახებ. წმიდა წერილი არ ლაპარაკობს იმაზე, რომ ღმერთი ურიგდება ადამიანს, ის ამბობს, რომ ადამიანი ურიგდება ღმერთს ქრისტეს მიერ. ხოლო წმიდა მამათა გადმოცემა აზუსტებს, რომ ღმერთი არასოდეს მტრობს ადამიანს, არამედ თვით ადამიანი ემტერება უფალს, თუკი მასთან გაწყვეტილი აქვს ურთიერთობა და არ მონაწილეობს მის ცხოვრებაში. ასე რომ, ადამიანი ღმრთის მტერიც რომ გახდეს, ღმერთი მაინც არ მტრობს ადამიანს. ადამიანი ცოდვის ჩადენის შემდეგ ღმერთს გადამტერებულად და განრისხებულად წარმოიდგენს (См.: Иоанн Романидис. Ромейство. Фессалоники: «Пурнарас», 1975. С. 96 и далее (на греческом языке).
 
მოდი, განვიხილოთ ეს თემა უფრო დეტალურად, ეკლესიის ზოგიერთი წმიდა მამის სწავლების საფუძველზე.
 
ვფიქრობ, ჯერ უნდა დავიწყოთ ღირ. ისააკ ასურელით, რომელიც საკმაოდ მკაფიოდ აჩვენებს, თუ რა არის სამოთხე და ჯოჯოხეთი. ლაპარაკობს რა სამოთხეზე, ის ამბობს, რომ სამოთხე - ეს ღმრთის სიყვარულიას. ბუნებრივია, როდესაც სიყვარულზე ვმსჯელობთ, უმთავრესად მხედველობაში გვაქვს ღმრთის ხელთუქმნელი ენერგია. ღირ. ისააკი წერს: "სამოთხე ღმრთის სიყვარულია, რომელშიც ყოველგვარი სიკეთით ვტკბებით" (Исаак Сирин. Слово 72. "Добротолюбие Святых Отцов". Т. 8, г. Фессалоники, 1991. С. 98 (на греческом языке). Аввы Исаака Сирина слова подвижнические. М. 1993. С. 397 (слово 83). მაგრამ როდესაც ჯოჯოხეთზე ლაპარაკობს, ის თითქმის იგივეს ამბობს. მისი თქმით ჯოჯოხეთი - ეს არის საღმრთო სიყვარულის შოლტი. ის წერს: "ვამბობ, რომ გეენაში დატანჯულნი სიყვარულის შოლტით იწყვლებიან. და რაოდენ მწარე და სასტიკია სიყვარულის ეს ტანჯვა!" (Там же. Слово 84. С. 224 (на греческом языке)» Там же. С. 76 (слово 18)).
 
ამგვარად, ჯოჯოხეთი - ეს არის ღმრთის სიყვარულის ზემოქმედებით გამოწვეული ტანჯვა. ღირ. ისააკი ამბობს, რომ ცოდვით გამოწვეული წუხილი ღმრთის სიყვარულის წინააღმდეგ "ყოველგვარ შესაძლო სასჯელზე უსაშინელესია" (Там же). მართლაც, როგორი ტანჯვაა - უარყო ვინმეს სიყვარული და წახვიდე მის წინააღმდეგ! როგორი საშინელებაა - მოიქცე ასე იმათთან მიმართებაში, ვისაც ჩვენ გულწრფელად ვუყვარვართ! თუკი ნათქვამს შევუფარდებთ ღმრთის სიყვარულს, შევძლებთ ჯოჯოხეთის სატანჯველის გაგებასაც. ღირ. ისააკი უადგილოდ მიიჩნევს მტკიცებას, რომ "ცოდვილები გეენაში მოაკლდებიან ღმრთის სიყვარულს" (Там же. С. 226 (на греческом языке)» Там же).
 
აქედან გამომდინარე ჯოჯოხეთშიც კი ადამიანები არ იქნებიან მოკლებულნი ღვთაებრივ სიყვარულს. ღმერთს ყოველთვის ეყვარება ყველა ადამიანი - მართლებიც და ცოდვილებიც, მაგრამ ყველა ერთი და იგივე ზომით როდი შეიგრძნობენ ამ სიყვარულს. ყოველ შემთხვევაში უადგილოა იმის მტკიცება, რომ ჯოჯოხეთი - ღმერთის არყოფნაა.
 
აქედან კეთდება დასკვნა, რომ ღმერთის განცდის გამოცდილება ადამიანებში განსხვავებულია. ყოველს მეუფე ქრისტესგან "ღირსებისამებრ", "მისი სათნოებებისამებრ" მიეცემა. გაუქმდება მასწავლელთა და მოსწავლეთა დასები, და ყოველში "ყოველგვარი მისწრაფების სიმძაფრე" გამოვლინდება. ერთი და იგივე ღმერთი ყველას თანასწორად მისცემს თავის მადლს, მაგრამ ადამიანები მას აღიქვამენ საკუთარი "დამტევნელობის" უნარის მიხედვით. ღმრთი სიყვარული ყველა ადამიანზე გავრცელდება, მაგრამ ორგვარად იმოქმედებს: ცოდვილებს დატანჯავს, ხოლო მართლებს - გაახარებს. გამოხატავს რა მართლმადიდებლურ გადმოცემას, ღირ. ისააკ ასურელი წერს: "სიყვარული თავისი ძალით ორმაგად მოქმედებს: ის ტანჯავს ცოდვილთ, როგორც აქ განიცდის ხოლმე მეგობარი მეგობრისგან, და ახარებს იმათ ვინც ჭეშმარიტად დაიცვა თავისი მოვალეობა" (იქვე).
 
მაშასადამე, ღმრთის ერთი და იგივე სიყვარული, ერთი და იგივე მოქმედება ყველა ადამიანზე გავრცელდება, მაგრამ ადამიანები მას სხვადასხვანაირად აღიქვამენ.
 
როგორ გაჩნდება ამგვარი განსხვავება?
 
ღმერთმა უთხრა მოსეს: "თქვა ღმერთმა: ვინც შესაწყალებელია, და შევიტკბობ, ვინც შესატკბობია" (გამ. 33:19). მოციქული პავლე, იმოწმებს რა ძველი აღთქმის ამ ადგილს, ამატებს: "ამრიგად, ვინც ნებავს, მას შეიწყალებს, და ვინცა ნებავს, მას გაამქისებს" (რომ. 9:18). ეს სიტყვები განმარტებულ უნდა იქნას მართლმადიდებლური გადმოცემის ჩარჩოებში.
 
როგორ გავიგოთ, რომ ღმერთს ერთის შეწყალება სურს, სხვებისა კი - გასასტიკება? ნუთუ ღმერთი სახისმოყვარეა?
 
ნეტ. თეოფილაქტე ბულგარელის განმარტებით, ეს განსხვავება დაკავშირებულია ადამიანის ბუნებასთან, და არა ღმრთის ბუნებასთან და მოქმედებასთან. ნეტ. თეოფილაქტე ამბობს: "როგორც მზე არბილებს თაფლს, ხოლო თიხას ამკვრივებს არა საკუთრივ, არამედ სანთლისა და თიხის ნივთიერებათა განსხვავების ძალით, ასევე ღმერთიც, ფარაონის თიხისებრ გულს, როგორც ითქვა, ასასტიკებს" (Преподобный Никодим Святогорец. Ук. соч. Т. 1. С. ПО (на греческом языке)). მაშასადამე ღმრთის მადლი, ანუ მისი სიყვარული, განანათლებს რა ყველას, ყოველი ადამიანის მდგომარეობის შესაბამისად იმოქმედებს.
 
ამ აზრს ეთანხმება წმ. ბასილი დიდიც. განმარტავს რა ფსალმუნის მუხლს, სადაც ნათქვამია: "ჴმამან უფლისამან განკუეთის ალი ცეცხლისა" (ფსალმ. 28:7), ის შეგვახსენებს სასწაულს, რომელიც მოხდა ცეცხლის სახმილში, სადაც ნაბუქოდონოსორმა სამი ყრმა ჩააგდო. მაშინ ცეცხლი ორად გაიყო და, ერთი მხრივ, "დაწვა ყველა იქ მყოფი", ხოლო მეორე მხრივ - "მან მიიღო სული და ყრმებს ყველაზე სასიამოვნო მობერვა და სიგრილე განაცდევინა, ასე რომ ყრმები სრულიად მშვიდ მდგომარეობაში იყვნენ, თითქოსდა ხის ჩრდილქვეშ ისვენებდნენო". ანუ, თუმც ეს ცეცხლი წვავდა მათ, ვინც სახმილის გარეთ იმყოფებოდა, იმავდროულად ის აგრილობდა ყრმებს ისე, თითქოსდა ხის ჩრდილს იყვნენ შეფარებულნი. ქვემოთ ის შენიშნავს, რომ ცეცხლს, რომელიც ღმერთმა მოუმზადა ეშმაკსა და მის ანგელოზებს, აქვს ორმაგი ძალა: ძალა დაწვისა და ძალა განათლებისა, ის წვავს კიდევაც და განანათლებს კიდევაც. ამიტომ ცეცხლის ღირსნი შეიგრძნობენ მის მწველ ძალას, ხოლო განათლების ღირსნი - მის განმანათლებელ ძალას. ბასილი დიდი ამ განმარტებას ამთავრებს ღირსშესანიშნავი სიტყვებით: "ხმა უფლისა, რომელიც განყოფს ალს ცეცხლისა, საჭიროა იმისთვის, რათა სასჯელის ცეცხლი გახდეს არაგანმანათლებელი ცეცხლი, ხოლო განსვენების ცეცხლი დარჩეს არაშემწველად" (Творения святителя Василия Великого. Серия ЕПЕ. Т. 5. С. 120–122 (на греческом языке)» Творения иже во святых отца нашего Василия Великаго, архиепископа Кесарии Каппадокийския. Ч. 1. М., 1845. С. 240–241).
 
შედეგად, გეენიის ცეცხლი იქნება ნათლის არმქონე, ის მოკლებული იქნება განათლების თვისებას. ხოლო მართალთა ნათელი არ იქნება შემწველი, ის მოკლებული იქნება წვის თვისებას. ეს იქნება ღმრთის მოქმედების განსხვავებული აღქმის შედეგი. ყოველ შემთხვევაში ეს გულისხმობს იმას, რომ ადამიანი მიიღებს ღმრთის ხელთუქმნელ ენერგიას თავისი მდგომარეობის შესაბამისად.
 
სამოთხისა და ჯოჯოხეთის ასეთი გაგება ახასიათებს არა მარტო ღირ. ისააკ ასურელს და წმ. ბასილი დიდს, არამედ ეს არის ეკლესიის წმიდა მამათა ზოგადი სწავლება, რომლებიც მარადიულ ცეცხლს და მარადიულ სიცოცხლეს განმარტავენ აპოფატურად. როდესაც აპოფატიკაზე ვლაპარაკობთ, მხედველობაში გვაქვს არა ის, თითქოსდა წმიდა მამები ახდენენ ეკლესიის სწავლების ინტერპრეტირებას, და საკმაოდ განყენებულად, ფილოსოფიურად ლაპარაკობენ საგანზე, არამედ იმას, რომ ისინი გვთავაზობენ განმარტებას, რომელიც არ არის დაკავშირებული ადამიანური აზროვნებისა და გრძნობითი საგნების სახეებთან (Иоанн Романидис. Ук. соч. С. 99 (на греческом языке)). ამაშია მკაფიო განსხვავება მართლმადიდებელ ბერძენ მამათა და ფრანკო-ლათინურ მამების შორის, რომლებიც მომავალი საუკუნის რეალობას აღიქვამენ, როგორც შექმნილს (Там же. С. 96).
 
ან მნიშვნელოვან ჭეშმარიტებას, რომელსაც, როგორც ნათელი გახდება, დიდი მნიშვნელობა გააჩნია ეკლესიის სულიერი ცხოვრებისთვის, ავითარებს წმიდა გრიგოლ ღვთისმეტყველი. ის თავის მსმენელს სთავაზობს სხეულთა აღდგომის, სამსჯავროსა და მისაგებელის შესახებ სწავლება აღიქვას ეკლესიის ტრადიციის შესაბამისად, ანუ იმ პერსპექტივაში, რომ მომავალი ცხოვრება "გონებით განწმენდილთათვის არის ნათელი", რომელიც ეძლევა მათ "სიწმიდისაებრ მათისა", და ამ ნათელს ჩვენ ზეციურ სასუფეველს ვუწოდებთ. მაგრამ "გონებრივად ბრმათათვის ის ხდება უკუნი სიბნელე, რაც სინამდვილეში არის ღმრთისგან გაუცხოება "აქაური ახლომხედველობის საზომისაებრ" (Григорий Богослов. Творения. ЕПЕ. Т. 4. С. 376 (на греческом языке)). ანუ მარადიული ცხოვრება - ნათელია მათთვის, ვინც განწმინდა თავისი გონება, ნათელია მათთვის ის მათივე სიწმიდის საზომისაებრ. ხოლო მარადიული ცხოვრება ბნელი გახდება მათთვის, ვინც გონებით არის ბრმა, ვინც ვერ განათლდა მიწიერ ცხოვრებაში და ვერ მიაღწია განღმრთობას.
 
ეს განსხვავება შეგვიძლია გავიგოთ გრძნობითი საგნების მაგალითზე. ერთი და იგივე მზე "ანათებს ჯანსაღ მზერას და აბნელებს ავადმყოფს". ცხადია, აქ დამნაშავეა არა მზე, არამედ თვალის მდგომარეობა. იგივე მოხდება ქრისტეს მეორედ მოსვლის დროსაც. ერთი და იგივე ქრისტე "ზოგთათვის არის დაცემა და ზოგთათვის აღდგომა: დაცემაა ურწმუნოთათვის, და აღდგომა მართალთათვის" (Там же. Т. 5. С. 382). ღმრთის ერთი და იგივე სიტყვა ახლაც, და დროშიც, მით უმეტეს მაშინ, მარადისობაში, "ბუნებითად საშინელია უღირსთათვის, და კაცთმოყვარების გამო დატევნადია მათთვის, ვინც განამშვენა თავი შესაბამისად" (Там же. С. 88). რადგან ყველანი ვერ გახდებიან ღირსნი იყონ ერთსა და იმავე დასსა და მდგომარეობაში, არამედ ერთი ღირსია ერთისა და სხვა - მეორისა, "ვფიქრობ, საკუთარი განწმენდის შესაბამისად" (Там же. С. 174). საკუთარი გულისა და გონების სიწმიდის დარად ადამიანებიდან ყოველი თავისი სიწმიდის საზომისაებრ იგემებს ღმრთის ერთსა და იმავე უქმნელ ენერგიას.
 
შედეგად, გრიგოლ ღვთისმეტყველისთვისაც სამოთხეც და ჯოჯოხეთიც - ეს ერთი და იგივე ღმერთია, რადგან ყოველი იგემებს მის ენერგიას მისი სულიერი მდგომარეობისდა კვალად. თავის ერთ-ერთ დიდებისმეტყველებაში წმიდა გრიგოლი შესძახებს: "ო სამებავ, რომლის მსახურება და არაპირმოთნე მქადაგებლობა მეღირსა! ო სამებავ, რომელსაც ოდესმე ყველა შეგიმეცნებს, ოღონდ ერთნი ნათელში, სხვანი კი - სატანჯველში (Там же. Т. 1. С. 380). ამრიგად, ერთი და იგივე სამპიროვანი ღმერთი ადამიანთათვის განათლებაც არის და ტანჯვაც. წმინდანის სიტყვები პირდაპირი და არაორაზროვანია.
 
მე კიდევ ვახსენებდი წმ. გრიგოლ პალამასაც, თესალონიკის არქიეპისკოპოსი, რომელიც ასევე ადგა ამ სწავლებას. განმარტავს რა იოანე ნათლისმცემელის სიტყვებს, რომელიც მან თქვა ქრისტეზე: "ის მოგნათლავთ სული წმიდითა და ცეცხლით" (მათე 3:13; ლუკა 3:16), წმიდა გრიგოლი ბრძანებს, რომ აქ ნათლისმცემელი აცხადებს იმ ჭეშმარიტებას, რომ ადამიანები, შესაბამისად, მიიღებენ ან მწველ და მტანჯველ ან კიდევ განმანათლებელ მადლს. აი მისი სიტყვები: "ის, ამბობს (ნათლისმცემელი), მოგნათლავთ თქვენ სულიწმიდით და ცეცხლით, გამოავლენს რა განმანათლებელ და მტანჯველ თვისებას, ყოველი ადამიანის განწმენდის შესაბამისად" (Григорий Палама. Творения. ЕПЕ. Т. 11. С. 498 (на греческом языке)).
 
რა თქმა უნდა, ეს სწავლება, გამოთქმული წმ. გრიგოლ პალამას მიერ, აუცილებლად უნდა განვიხილოთ ღმრთის ხელთუქმნელი მადლის შესახებ სწავლებასთან ერთად. წმიდანი ასწავლის, რომ ყოველი ქმნილება ეზიარება ღმრთის ხელთუქმნელ მადლს, მაგრამ არა ერთნაირად და თანასწორად. ასე მაგალითად, ღმრთის მადლისადმი ზიარება წმინდანებში განსხვავდება სხვა გონიერ ქმნილებათა თანაზიარობისგანს. ის ხაზს უსვამს: "ყველაფერი ღმრთის თანაზიარია, მაგრამ წმინდანები მას უდიდესი ზომით თანაეზიარებიან და არსებითად სხვაგვარად" (Григория Паламы творения. Т. 2. Фессалоники, 1966,. С. 145 (на греческом языке)).
 
გარდა ამისა, ეკლესიის სწავლებიდან ვიცით, რომ ღმრთის ხელთუქმნელი მადლი იღებს სხვადასხვა სახელწოდებებს მის მიერ აღსრულებული მოქმედების ხასიათისდა შესაბამისად. თუ ის ადამიანს განწმენდს, მაშინ მას განმწმენდელი ეწოდება, თუ მას განანათლებს, მაშინ - განმანათლებელი, ხოლო თუ განაღმრთობს, მაშინ - განმამღრთობელი. ზოგჯერ ის ბუნებრივმოქმედადაც იწოდება, ზოგჯერ ცხოველმყოფელად, ზოგჯერ კი განმაბრძნობელად. შედეგად, მთელი ქმნილება თანაეზიარება ღმრთის ხელთუქმნელ მადლს, მაგრამ სხვადასხვაგვარად. ამიტომ უნდა განვასხვავოთ განმაღმრთობელი მადლი, რომელსაც წმინდანები ეზიარებიან, იმავე ღვთაებრივი მადლის სხვა გამოვლინებათაგან.
 
ყოველივე ნათქვამი, რა თქმა უნდა, ეხება ღმრთის მადლის მოქმედებას მარადიულ ცხოვრებაშიც. მართალნი ეზიარებიან განმანათლებელ და განმაღმრთობელ ენერგიას, მაშინ როდესაც ცოდვილები და უწმინდურნი განიცდიან ღმრთის მწველ და მტანჯველ მოქმედებას.
 
ამ სწავლებას ჩვენ ვხვდებით სხვადასხვა წმინდანთა ასკეტურ თხზულებებშიც. სანიმუშოდ მოვიტანთ ღირ. იოანე სინელის მაგალითდ. ის ამბობს, რომ იგივე ცეცხლი იწოდება "ცეცხლად შემწველად და განმანათლებელ ნათლად". მხედველობაშია ღმრთის მადლის ზეციური ცეცხლი. ღმრთი მადლი, რომელსაც ადამიანები ამ სიცოცხლეში იღებენ, ზოგს "წვავს არასკმარისი განწმენდის გამო", სხვებს "განანათლებს სრულყოფილებისდა შესაბამისად" (Иоанн Синаит. Лествица (издание Пападимитриу). Афины, 1970. С. 163 (на греческом языке)).
 
რა თქმა უნდა, ღმრთის მადლი არ განწმენდს მოუნანიებელ ცოდვილს მარადიულ ცხოვრებაში, - ის, რაზეც ღირ. იოანე სინელი ამბობს, ამ ცხოვრებაში ხდება. წმინდანთა ასკეტური ცხოვრება ადასტურებს, რომ თავიანთი გზის დასაწყისში ისინი ღმრთის მადლს გრძნობდნენ, როგორც ცეცხლს, რომელიც წვავდა ვნებებს, შემდეგ კი, გულის განწმენდისდა კვალად, შეიგრძნობდნენ მას როგორც ნათელს. რაც უფრო მეტად ინანიებს ადამიანი თავის ცოდვებს და საკუთარი ღვაწლის პროცესში იღებს ჯოჯოხეთის გამოცდილებას, მით მეტწილ ეს ხელთუქმნელი მადლი შეიძლება თვით მოღვაწისთვის მოულოდნელად გარდაიქმნას განმანათლებელ ნათლად.
 
ღმრთის იგივე მადლი, რომელიც თავიდან ადამიანს განწმენდს როგორც ცეცხლი, შემდეგში განიჭვრიტება, როგორც ნათელი, როდესაც ის მიაღწევს სინანულისა და განწმენდის უდიდეს ხარისხს. ანუ ჩვენ აქ საქმე გვაქვს არა რაღაც ქმნილ რეალობასთან ან სუბიექტურ ადამიანურ შეგრძნებებთან, არამედ ღმრთის ხელთუქმნელი მადლის განცდის გამოცდილებასთან.
სამოთხე და ჯოჯოხეთი
სამოთხე და ჯოჯოხეთი საეკლესიო ცხოვრებაში
 
ეკლესიის წმიდა მამათა თხზულებებს (ზემოთრამოდენიმე მათგანი უკვე განვიხილეთ) ჩვენთვის მნიშვნელობა აქვთ მხოლოდ საეკლესიო ცხოვრების ჩარჩოებში. წმიდა მამები ხომ - უბრალო მოაზროვნეები, ფილოსოფოსები ან სარწმუნოებრივ საკითხებზე მოფიქრალი ადამიანები არ არიან. არა. ისინი გამოხატავენ ეკლესიის გამოცდილებას და განმარტავენ მათთვის მინდობილ გამოცხადებას.
 
მოვიტან ორ მარტივ მაგალითს, რათა ვაჩვენოთ, რომ ზემოთ ჩამოყალიბებული სწავლება მთელი ეკლესიის რწმენა და გამოცდილებაა.
 
პირველი მაგალითი - ქრისტეს ხორცისა და სისხლის ზიარება. საღმრთო ზიარება მოქმედებს ადამიანის მდგომარეობის შესაბამისად. თუ ადამიანი უწმინდურია, ის მას დაწვავს, ხოლო თუ ის მოღვაწეობს თავისი განწმენდისთვის ან მით უმეტეს განღმრთობის მდგომარეობაში იმყოფება, ის სხვაგვარად მოქმედებს.
 
მოციქული პავლე ამის შესახებ წერს კორინთელებს: "ვინც ამ პურს შეჭამს ან უფლის სასმისს შესვამს უღირსად, დამნაშავე იქნება უფლის სხეულისა და სისხლის წინაშე" (1 კორინთ. 11:27). ცოტა ქვემოთ ის კიდევ ერთხელ ადასტურებს თავის აზრს: "თქვენს შორის ბევრია უძლური, ბევრი - სნეული, და ბევრიც კვდება" (1 კორინთ. 11:30). ეს კი ხდება იმიტომ, რომ "ვინც უღირსად ჭამს და სვამს, თავისსავე განკითხვას ჭამს და სვამს, რაკიღა ვერ არჩევს უფლის სხეულს. ამიტომ" (1 კორინთ. 11:29). ქრისტეს ხორცისა და სისხლის ზიარება სიცოცხლეა განწმენდილთა და განღმრთობილთათვის, ხოლო განუწმენდელთათვის ის ხდება განკითხვად და მეტიც, - სხეულებრივ სიკვდილადაც კი შეიძლება ექცეს ადამიანს. მრავალი სნეულება, ზოგჯერ სიკვდილიც, როგორც მოციქული პავლე ამტკიცებს, წმიდა ძღვენის უღირსად მიღების გამო გვეწვევა. ამიტომ მოციქული გვაძლევს ასეთ რჩევას: "მაშ, გამოსცადოს კაცმა თავისი თავი და ისე ჭამოს ამ პურიდან და ამ სასმისისგან სვას" (1 კორინთ. 11:28).
 
მოციქულ პავლეს ფრაზა "მაშ, გამოსცადოს კაცმა" უნდა შევუხამოთ მის ეპისტოლეებს. მათ თანახმად, ღმრთის მადლი უნდა განანათლებდეს ადამიანის გულს, რაც დასტურდება შემდეგი ციტატით: "სასიკეთოა მადლით განიმტკიცოთ" (ებრ. 13:9). აქედან ცხადია, რომ, როდესაც საღმრთო ევქარისტიას მიეახლება, ადამიანი უნდა განიცდიდეს, თუ როგორ სულიერ მდგომარეობაში იმყოფება. რადგან ზიარების მიმღებთათვის ის ხდება განწმენდად, ღმრთის მადლით განათლებულთათვის - გაბრწყინვებად, განღმრთობის გზაზე მდგომთათვის - განღმრთობად, ხოლო უწმინდურთა და მოუნანიებელთათვის - მსჯავრად და სასჯელად, ჯოჯოხეთად.
 
სწორედ ამიტომ მღვდელი ლიტურგიკულ ლოცვებში ევედრება ღმერთს, რათა საღმრთო ზიარება შეექმნას ადამიანებს არა სასჯელად ან დასასჯელად, არამედ მისატევებლად ცოდვათა. ამგვარ სინანულის სულს ვხედავთ ჩვენს "ზიარების აკოლუთიაში", ლოცვებში, რომლებიც წინ უძღვის ზიარებას.
 
იესუ ქრისტეს მეორედ მოსვლის დროს მოხდება იგივე, რაც უკვე დღესვე, წმიდა ზიარების დროს ხდება. მათთვის, ვინც განიწმინდა თავი და შეინანან, ღმერთი სამოთხედ შეიქნება. ხოლო მათთვის, ვინც არ განიწმინდა, ღმერთი ჯოჯოხეთი გახდება.
 
სხვა მაგალითი - ხატწერიდან, რომელიც, უდავოდ, ეკლესიის სწავლების ხილული გამოხატულებაა. მეორედ მოსვლის ხატზე, როგორიც ის არის წარმოდგენილი მონასტერთა ტაძრების შესასვლელში, ჩვენ ვხედავთ შემდეგ სცენას: ღმრთის საყდრიდან გამოდის ნათელი, რომელიც მოიცავს წმინდანებს, და იმავე საყდრიდან გამოდის ცეცხლოვანი მდინარე, რომელიც წვავს მოუნანიებელ ცოდვილთ. ნათლისა და ცეცხლის წყარო ერთი და იგივეა. ეს არის ეკლესიის წმიდა მამათა ღირსშესანიშნავი სწავლება, - საღმრთო მადლის ორმაგი მოქმედების შესახებ, რომელიც განმანათლებელიც არის და მწველიც, - გამომდინარე ადამიანის მდგომარეობიდან.
სამოთხე და ჯოჯოხეთი
საღვთისმეტყველო და სულიერ-ასკეტური დასკვნები
 
ყველაფერი ზემოთნათქვამი განყენებულ თეორიულ ჭეშმარიტებას კი არ წარმოადგენს, არამედ კავშირშია საეკლესიო ცხოვრებასთან. წმიდა მამათა სწავლება სამოთხესა და ჯოჯოხეთზე - ეს ხომ გასაღებია, როგორც წმიდა წერილის და წმიდა მამათა თხზულებების, ასევე მთლიანობაში საეკლესიო ცხოვრების გასაგებად. ამ თავში დეტალურად განვიხილავთ იმ სულიერ-პრაქტიკულ შედეგებს, რომლებიც მომდინარეობენ სამოთხისა და ჯოჯოხეთის მართლმადიდებლური გაგებიდან.
 
) სამოთხე და ჯოჯოხეთი - ეს არის ადამიანებზე ღმრთის მადლის ზემოქმედებანი, არაქმნილი ზემოქმედებანი. ეკლესიის წმიდა მამათა თანახმად, ხელთქმნილი სამოთხე და ხელთქმნილი ჯოჯოხეთი, რომელთა შესახებაც ასწავლის ფრანკო-ლათინური გადმოცემა, არ არსებობს.
 
ფრანკ-კათოლიკე ღვთისმეტყველები, მისდევდნენ რა ავგუსტინეს, ჯოჯოხეთის ცეცხლს შექმნილად მიიჩნევდნენ. მათი აზრით, ჯოჯოხეთში მყოფნი ღმერთს ვერ იხილავენ. დანტეს ჯოჯოხეთი და მისი სატანჯველების აღწერანი საკმაოდ ფართოდ არის ცნობილი. ფრანკებს მიაჩნდათ, რომ სამყარო შედგებოდა სამი დონისგან: უცვალებელი ზეცისგან ნეტართათვის, ცვალებადი მიწისგან ადამიანთა გამოსაცდელად და ქვესკნელისგან, ჯოჯოხეთურ ტანჯვასა და სალხინებელში მყოფთათვის (რის შედეგასც წარმოადგენს კათოლიკე ღვთისმეტყველთა სწავლება განსაწმენდელის ცეცხლის შესახებ) (См.: Иоанн Романидис. Ук. соч. С. 96 (ბერძნ. ენაზე).
 
მართლმადიდებელი მამები ასწავლიან, რომ სამოთხე და ჯოჯოხეთი არსებობენ არა როგორც ჯილდო და სასჯელი ღმრთის მხრიდან, არამედ, როგორც, შესაბამისად, ჯანმრთელობა და ავადმყოფობა. ჯანმრთელები, ანუ ვნებათაგან განწმენდილები, საკუთარ თავზე განიცდიან ღმრთის მადლის განმწმენდელ მოქმედებას, ხოლო სნეულნი, ანუ განუწმენდელნი, - მწველ ზემოქმედებას.
 
წმიდა წერილში ღმრთის დიდება აღწერილია ანტონიმების მეშვეობით: ნათელი - ბნელი, ცეცხლი - უკუნი, ნათება - ღრუბელი, ელვა - კვამლი. უანგარო სიყვარულის მქონენი ხედავენ ღმერთს, როგორც მეგობარს - ნათელში, მაშინ როდესაც ანგარებიანნი და უკეთურნი ხედავენ მას, როგორც მსაჯულს - ცეცხლში (იქვე. გვ. 99).
 
ზოგიერთ შემთხვევაში სამოთხეს ეწოდება არა მარტო ნათელი, არამედ უკუნიც. ლინგვისტიკის თვალსაზრისით, ეს სიტყვები გამოხატავენ ურთიერთსაწინააღმდეგო აზრს: ნათელი ბნელის საწინააღმდეგოა, ხოლო ბნელი - ნათლისა. მაგრამ წმიდა მამებისეულ გადმოცემაში საღმრთო ნათელი "ყოველგვარი სინათლის აღმატებულობისდა გამო" ზოგჯერ უკუნადაც იწოდება. ასევე ჯოჯოხეთი აღიწერება, როგორც "უკუნის ცეცხლი". თუმცა ეს ორი სიტყვა ასევე ურთიერთსაწინააღმდეგოა.
 
მაშასადამე ჯოჯოხეთი არც ცეცხლია და არც ბნელი, ჩვენთვის ცნობილი მნიშვნელობებისდა მიხედვით. ასევე სამოთხე - ეს არც ნათელია, არც ბნელი, როგორც ჩვენ ეს გვესმის. ამიტომ წმიდა მამები თავი რომ აერიდებინათ ცნებათა აღრევისთვის აპოფატურ ტერმინოლოგიას ამჯობინებდნენ.
 
ერთი რამ ცხადია: სამოთხეც, და ჯოჯოხეთიც არ წარმოადგენენ ქმნილ რეალობებს, - ისინი უქმნელნი არიან. როგორც მართლები, ასევე ცოდვილები მომავალ ცხოვრებაში იხილავენ ღმერთს. მაგრამ იმ დროს, როდესაც მართალნი ღმერთთან ურთიერთობით დატკბებიან მარადიული ნეტარებით, ცოდვილები მოკლებულნი იქნებიან ამ ურთიერთობას. ეს ჩანს უგუნური მდიდრის იგავიდან. მდიდარი ხედავდა აბრაამს და ლაზარეს მის წიაღში, მაგრამ ღმერთთან ურთიერთობა არ ჰქონდა და ამიტომაც ცეცხლში იწვოდა. ის ღმერთს გარედან მწველ მოქმედებად აღიქვამდა. ანუ ეს იგავი გამოხატავს საგანთ ნამდვილ მდგომარეობას. ჭეშმარიტება გადმოიცემა იგავის ფორმით.
 
 
) საღმრთო მადლის აღქმის გამოცდილებაში არსებულ განსხვავებაზე იქნება დამოკიდებული ადამიანთა სულიერი მდგომარეობა, ასევე მათ შინაგან სიწმიდეზე. ამიტომაც განწმენდა უკვე ამავ ცხოვრებაშია საჭირო. განწმენდა, წმიდა მამების თანახმად, უმთავრესად ადამიანის გულსა და გონებაში უნდა აღესრულებოდეს. გონება - ეს არის სულის "საუფლო", გონების მიერ ეზიარება ადამიანი ღმერთს. ცოდვით დაცემის შედეგად ადამიანის გონება დაბნელდა. ის გაუიგივდა ლოგიკურ აზროვნებას, შეერწყა ვნებებს, შეერია გარემომცველ სამყაროს. ახლა საჭიროა გონების განწმენდა.
 
წმ. გრიგოლ ღვთისმეტყველი ამის შესახებ საკმაოდ ლაკონურად მსჯელობს: "ამიტომაც, ჯერ საკუთარი თავი განიწმინდე, შემდეგ კი ელაპარაკე წმინდას". თუკი ვინმე ღმრთისადმი მიახლებას და მის შესახებ ცოდნის მოპოვებას შესაბამისი გამოცდის გარეშე მოისურვებს, რომელიც გულის განწმენდაში მდგომარეობს, მაშინ მოხდება ის, რასაც ასე ხშირად ვხვდებით წმიდა წერილში, და რომლის შესახებაც წმ. გრიგოლიც ბრძანებს. მოხდება ის, რაც შეემთხვა ისრაელ ხალხს, რომელსაც არ შეეძლო ღმრთის მადლით გაბრწყინვებული მოსეს სახის დანახვა. ის, რაც შეემთხვა მანოესს, რომელმაც ცოლს შესძახა: "სიკვდილი არ აგვცდება, რადგან უფლის ანგელოზი ვიხილეთ" (შეად. მსაჯ. 13:22). ის, რაც შეემთხვა მოციქულ პეტრეს, რომელმაც თევზჭერის სასწაულის შემდეგ თქვა: "გამშორდი, უფალო, ვინაიდან ცოდვილი კაცი ვარ" (ლუკა 5:8). მოხდება იგივე, რაც მოციქულ პავლეს შემთხვევაში მოხდა, რომელმაც, ჯერ კიდევ განუწმენდელმა და ქრისტიანთა მდევნელმა, უეცრად იხილა მის მიერ დევნილი ქრისტე და მხედველობა დაკარგა. შეიძლება მოხდეს ის, რაც დაემართა ასმეთაურს, რომელმაც ქრისტეს განკურნება სთხოვა. ის თრთოდა და ამიტომ უფალს სთხოვდა არ შესულიყო მის სახლში, რისთვისაც ქება დაიმსახურა. როდესაც ამ უკანასკნელ მაგალითს იმოწმებს, წმ. გრიგოლ ღვთისმეტყველი ერთგან შენიშნავს: თუკი ვინმე ჩვენთაგანი ჯერაც "ასმეთაურია", ანუ ჯერაც ემსახურება "ამა ქვეყნის თავადს" და ამიტომ უწმინდურია, დაე ჯერ ასმეთაურის შეგრძნება მოიპოვოს და მასთან ერთად თქვას: "უფალო, არა ვარ იმის ღირსი, რომ ჩემს ჭერქვეშ შემოხვიდე" (მათე 8:8). მაგრამ ასეთ რწმენაში ყოველთვის ნუ იქნება. არამედ, ისურვებს რა იხილოს ქრისტე, გააკეთოს ის, რაც ქმნა ზაქემ: ჯერ ლეღვის ხეზე აძვრა, ანუ "მოაკვდინა მიწიერი ასონი და ამაღლდა მორჩილების სხეულზე, დაე ჯერ მან სიტყვა ღმერთი თავისი სულის ჭერქვეშ შეიწყნაროს.
 
ჩვენ აუცილებლად გვჭირდება საკუთარი უწმინდურობის შეგნება და შემდეგ მისი განწმენდისა და განკურნებისთვის საჭირო ღვაწლი. სულის განწმენდის შემდეგ აუცილებელია მისი დამშვენება, ქრისტეს ძალითა და მოქმედებით განათლება. რადგან თუკი სულს ყოველმხრივ დავიცავთ, თუკი საკუთარ გულს მღვიძარებაში ვამყოფებთ და ამით მოვამზადებთ მას სულიერი ამაღლებისთვის, მაშინ "თვითონაც გავნათლდებით შემეცნების ნათლით, საიდუმლოში დაფარულ ღმრთის სიბრძნეს ვიქადაგებთ და სხვა ადამიანთათვის გამოვაბრწყინვებთ". დასასრულ წმ. გრიგოლ ღვთისმეტყველი მოსწრებულად შენიშნავს: "მანამ კი ვეცადოთ განვიწმინდოთ თავი და ამგვარად მსხვერპლი შევწიროთ სიტყვას, რამეთუ ჯერ გვმართებს მოსული სიტყვის მიღებით საკუთარი თავის გაკეთილშობილება, რათა ღმრთისმხილველები გავხდეთ" (Григорий Богослов. Творения. ЕПЕ. Т. 5. С. 86–90 (ბერძნ. ენაზე)).
 
ამრგიად, მართლმადიდებლობა, ქრისტეს სწავლების შესაბამისად, ყოველთვის ლაპარაკობს განწმენდასა და სინანულზე: "მოინანიეთ, ვინაიდან მოახლოვდა ცათა სასუფეველი" (მათე 4:17). მხოლოდ სინანულის მიერ გამოცდილებით შეიცნობს ადამიანი ღმერთს, რადგან ღმრთის შემეცნება - ეს გნოსეოლოგიური თეორია ან იდეა როდია, არამედ მოღვაწეობითი ჭვრეტა.
 
 
) ეკლესიის უმნიშვნელოვანესი საქმეა ადამიანის განკურნება, მისი გონებისა და გულის განწმენდა. იმის შემდეგ, რაც განიწმინდება, ადამიანმა უნდა მოიხვეჭოს გონების განათლება, რათა არა მარტო იხილოს ღმერთი, არამედ ღმერთი მისთვის გახდეს სამოთხეც და ზეციური სასუფეველიც.
 
ეს მოხდება საიდუმლოებათა და ღვაწლის წყალობით. და მართლაც, საიდუმლოებანი და ღვაწლი უნდა შეუხამდეს ერთმათნეთს. ღვაწლი, როგორც წმიდა მამებისეული გადმოცემა ბრძანებს, წინ უსწრებს ნათლობას და მისდევს მას, წინ უსწრებს ზიარებას და მისდევს მას. როდესაც საიდუმლოებებს განვყოფთ ღვაწლისგან, ხოლო ღვაწლს საიდუმლოებებისგან, მაშინ ჩვენ ვამახინჯებთ ეკლესიურ ცხოვრებას.
 
მართლმადიდებლურ კურთხევანს ყურადღებით თუ შევისწავლით, დავრწმუნდებით, რომ ის წარმოადგენს სამკურნალო კურსს. ის, თუკი ხატოვნად ვიტყვით, ადამიანური სულის თერაპიის სულიერ-სამედიცინო კრებულია. და ეს თერაპია, როგორც კარგად ჩანს საიდუმლოთა ლოცვებიდან, უმთავრესად გონების მკურნალობისკენ და განათლებისკენ არის მიმართული. ამიტომაც საიდუმლოთა აღსრულება - ეს სამოთხის "ბილეთი" კი არ არის, არამედ ადამიანის მკურნალობა, რათა ღმერთი, როდესაც ადამიანი მას ნახავს, მისთვის სამოთხე გახდეს, და არა ჯოჯოხეთი (ჩვენ ყველანი ხომ - მართლებიც და ცოდვილებიც, - ვიხილავთ უფალს).
 
ლათინური "ასკეტიკის" შესწავლით გასაგები ხდება, რომ ის თავის მიზნად ისახავს ღმრთის ხილვას. მაგრამ პრობლემა ამაში კი არ არის, ღმერთს უცილობლივ ყველა ადამიანი იხილავს, ყველა შეხვდება მას "პირისპირ" (სახარებისეულ საკითხავებში მომავალ სამსჯავროსთან დაკავშირებით ამის შესახებ ლაპარაკობს თვით უფალი). პრობლემა სხვა რამეშია: აუცილებელია, რათა ადამიანი, როდესაც ის ღმერთს იხილავს, ჯანსაღი იყოს.
 
მართლმადიდებლობა ფლობს მკურნალობის მეთოდს. ეს ხაზგასმულია "სათნოთმოყვარების" ქვესათაურში: "სათნოთმოყვარება წმიდა მამათა, რომელშიც ღვაწლითა და ჭვრეტით გონება განიწმინდება, განათლდება და სრულყოფილი ხდება".
 
 
) ჩვენ, ყოველგვარი ძალისხმევით არ უნდა ველტვოდეთ ღმრთის დიდების ხილვას, ზოგიერთი ზედმეტად ცნობისმოყვარე ადამიანის მსგავსად, რომლებიც ამ მიზნის მისაღწევად მზად არიან გამოიყენონ ნებისმიერი საშუალება აღმოსავლური მედიტაციების ჩათვლით. ასეთმა ცნობისმოყვარეობამ შეიძლება ადამიანი გაიტაცოს არა მარტო განზე, არამედ პირდაპირ შთააგდოს სულიერი ხიბლის მდგომარეობაში. მართლმადიდებლურ ეკლესიაში უმთავრეს ამოცანას წარმოადგენს სულის განწმენდა, და სწორედაც იმ მიზეზით, რომ უწმინდურთათვის ღმრთის ხილვა ჯოჯოხეთურად მწველია. სულის განწმენდას ადამიანის განკურნებამდე მივყავართ, ხოლო განკურნება - ეს, რა თქმა უნდა, უანგარო სიყვარულის მოხვეჭაა.
 
 
) ჯოჯოხეთი - ეს ღმრთის არყოფნა კი არ არის, როგორც იტყვიან ხოლმე, არამედ მისი მყოფობაა, მისი ხილვაა, როგორც ცეცხლისა. და, როგორც უკვე ითქვა, სამოთხის ან ჯოჯოხეთის შეგრძნება აქვეც შეგვიძლია. უფრო ზუსტად რომ ვთქვათ, უფლის მეორედ მოსვლის დროს მასთან ჩვენი შეხვედრის ხასიათი მთლიანად დამოკიდებული იქნება მასთან შეხების გამოცდილებაზე, რომელიც დღესვე, ამ ცხოვრებაში გაგვაჩნია.
 
როგორც ღირ. კრეტელი პრესვიტერი ილია (ეკდიკი) ბრძანებს სამოთხე ეს - საცნაურ საგანთა ჭვრეტაა. ვინც მოიხვეჭა სიწმიდე და ღმრთის შემეცნება "ლოცვის მიერ ჭვრეტაში შედის, როგორც საკუთარ სახლში". ხოლო მოსაგრე კაცი, ანუ ის, ვინც ჯერაც გადის განწმენდის სტადიას, "გამვლელს ემსგავსება", რადგან თუმც კი აქვს შესვლის სურვილი, მაგრამ ვერ ძალუძს - დაბრკოლებად კი მისი საყმაწვილო სულიერი ასაკი ეღობება (Добротолюбие (издание Пападимитриу). Афины, 1984. Т. 2. С. 305. Глава 58 (на греческом языке). Добротолюбие. Т. 3. ТСЛ, 1992. С. 435. Глава 162). სამოთხე არის უვნებობა, რომელიც სინამდვილეში სულის მოსურვებითი ნაწილის ფერიცვალებაა. ღირ. ილია პრესვიტერი ამბობს, რომ უვნებობის სამოთხე ჩვენშივეა დაფარული, და ის წარმოადგენს "იმ სამოთხის სახეს, რომელიც მართლებს მიიღებს" (Там же. С. 301. Глава 19 (на греческом языке)» (в русском переводе еп. Феофана (Говорова) эта глава, как и многие другие, опущена)).
 
ღირ. გრიგოლ სინელის თანახმად ჯოჯოხეთის შემადგენელნი: ცეცხლი, უკუნი, მატლი და ტარტაროზი არის "სხვადასხვა სახის სიამტკბილობა, უმეცრების ყოვლიმომცველი ბნელი, დაუოკებელი წყურვილი ხორციელი ტკბობისა, თრთოლვა და ცოდვის სიმყრალე". ამგვარად, სიამტკბილობა და გრძნობითობა, უმეცრება და სიბნელე, ვნებათა თრთოლვა და ცოდვის სიმყრალე უკვე აქვე ატრიალებს ჯოჯოხეთს. ეს ყველაფერი - "ჯოჯოხეთის ტანჯვის წინაპირობა და კარიბჭეა" ჯერ კიდევ ამ ცხოვრებაშივე (Добротолюбие. Т. 4. С. 36. Глава 34 (на греческом языке) / Преподобный Григорий Синаит. Творения. М., 1999. С. 18. Глава 34; см. также Добротолюбие (в переводе еп. Феофана). Т. 5 ТСЛ, 1992. С. 186. Глава 34).
 
 
დასკვნა
 
მოტანილი ანალიზიდან შეიძლება გავაკეთოთ შემდეგი საბოლოო დასკვნა. ეკლესია - ეს არის საავადმყოფო, სამკურნალო დაწესებულება, რომელიც კურნავს ადამიანს. სულთა მკურნალობა - მღვდლის უმთავრესი საქმეა. რა თქმა უნდა, მისი აღსრულებისას შეიძლება ის დაკავდეს სხვა საქმითაც: მონაწილეობა მიიღოს მიწიერ პრობლემათა გადაწყვეტაში, ეწეოდეს ქველმოქმედებას, გაიღოს მოწყალება და მსგავსნი. მაგრამ, მღვდლის უმთავრესი საქმიანობა ადამიანის სულიერი მკურნალობაა.
 
ეს არის განსაკუთრებულად კაცთმოყვრული საქმე, რადგან მას მარადიული შედეგი გააჩნია. რა სარგებელია დაინტერესდე მიწიერი საჭიროებებით და გულგრილი დარჩე შენი საკუთარი მარადიული მომავლისადმი? გამიწიერებული ეკლესია ქრისტეს ეკლესია არ არის. ადამიანი ღმერთმა შექმნა არა იმისთვის, რომ მან თავისი სიცოცხლე წარმავალ სამყაროში ამოწუროს. ადამიანის სიცოცხლე სხვა, საიქიო, მარადიულ სამყაროში გრძელდება. და ეკლესია ვალდებულია იზრუნოს მთლიან ადამიანზე, რომელიც სულისა და ხორცისგან შედგება.
 
ზოგიერთი ადამიანი განიკითხავს ეკლესიას იმისთვის, რომ ის გულგრილია საზოგადოებრივი საჭიროებებისადმი და არ ახორციელებს რაიმე საზოგადოებრივ-სასარგებლო საქმიანობას. რა თქმა უნდა, არავინ დაიწყებს დავა იმაზე, რომ ეკლესიამ ამ საჭირობებზეც უნდა განავრცოს თავისი საქმიანობა. მაგრამ აქ ჯეროვანი იქნება დავსვათ შემდეგი შეკითხვა: განა სიკვდილი საზოგადოებსტვის არ წარმოადგენს პრობლემას? მეტიც, ყოველ ჩვენგანს თრგუნავს საკუთარი სიკვდილის გარდაუვალობაზე ფიქრი, რომელსაც დაბადებიდან ვატარებთ და აუტანელ სულიერ ტანჯვას გვაყენებს. ნუთუ სიკვდილი არ წარმოადგენს არც პირად და არც საზოგადოებრივ პრობლემას? აი სწორედ ეკლესია ეჭიდება სწორედ ამ საშინელ პრობლემას და ქრისტეში ცხოვრების დაკვალიანებით ადამიანს მის გადალახვაში ეხმარება.
 
თავისთავად ის ფაქტი, რომ ეკლესია განუწყვეტლივ აწარმოებს ადამიანური გონებისა და გულის სულიერ "თერაპიას", პირდაპირ აისახება საზოგადოებაზე. სულიერად ჯანმრთელი ადამიანი მშვიდობისმოყვარეა, გულწრფელია, უანგაროა. როგორც შედეგი, - ის კეთილი მეოჯახეა, კარგი მოქალაქეა და ა. შ. ამიტომაც როგორც საავადმყოფო აგრძელებს თავის მუშაობას სხვადასხვა საზოგადოებრივი რყევების დროსაც, ასევე ეკლესიაც, ნებისმიერი რყევის მიუხედავად, მან არ უნდა დაივიწყოს თავისი უმთავრესი "თერაპიული" მსახურება და ადამიანები სულიერად და ზნეობრივად განკურნოს.
 
ეკლესიაში ცხოვრებით, ჩვენ უნდა ვმკურნალობდეთ, სადაც ვსარგებლობთ მისი სამკურნალო საშუალებებით - საიდუმლოებებით და ღვაწლით, - რათა უკვე აქვე, წუთისოფელში, თუმცა, უმთავრესად მაშინ, ქრისტეს მეორედ მოსვლისას, ღმრთის მადლი ჩვენში მოქმედებდეს ვითარც ნათელი და ცხონება, და არა როგორც უკუნი ბნელი და ტანჯვა.
 
 
***
 
 
დამატება

საზვერეების შესახებ
 
ზოგიერტი ამტკიცებს, რომ წარმოდგენა "საზვერეებისა და საჰაერო სულთა" შესახებ ქრისტიანობაში გნოსტიციზმიდან და წარმართული მითებიდან შემოვიდა, რომლებიც იმ დროს საყოველთაოდ გავრცელებული იყო.
 
მართლაც, ის ფაქტი, რომ მსგავსი სწავლება შეიძლება შეგვხვდეს გნოსტიკურ ტექსტებში, და წარმართულშიც - ეგვიპტურსა და ქალდეურ მითებში, არავითარ ეჭვს არ იწვევს. მაგრამ უნდა გავითვალისწინოთ, რომ ქრისტიანმა მამებმა, გადმოსცეს რა სწავლება საზვერეთა შესახებ, გაწმინდეს იგი წარმართულ-გნოსტიკური ელემენტებისგან და საეკლესიო ჩარჩოებში მოაქციეს. წმიდა მამებს ამგვარი შემოქმედებითი გადამუშავებისა არ ეშინოდათ.
 
უეჭველად, თავიანთი სწავლების სხვა კერძო მომენტებშიც ისინი ასევე შემოქმედებითად და ეფექტურად ითავისებდნენ წარმართული სამყაროს მრავალ თეორიას, და მათ საეკლესიო შინაარსს ანიჭებდნენ. ცნობილია, მაგალითად, რომ წარმოდგენა სულის უკვდავებასა და სამნაწილედობაზე, ასევე მის მჭვრეტელობით უნარზე, უვნებობასა და სხვა მრავალ თვისებაზე მამებმა აიღეს ძველი ფილოსოფიური და რელიგიური გადმოცემებიდან. მაგრამ ცხადია ისიც, რომ ამ წარმოდგენებს მათ სრულიად სხვა პერსპექტივა მიანიჭეს და სხვა შინაარსით შეავსეს. ხომ არ შეგვიძლია სულის უკვდავება უარვყოთ მხოლოდ იმ მიზეზით, რომ იგივეს ამბობდნენ ძველი ფილოსოფოსები?! არა! მაგრამ ჩვენ ამაში უნდა დავინახოთ იმ შინაარსის წარმოდგენა, რომელსაც მათ წმიდა მამები ანიჭებდნენ.
 
იგივე შეიძლება ითქვას სწავლებზე საზვერეების შესახებაც. რა თქმა უნდა, არავინ დავობს, რომ ძველი წარმართული გადმოცემები და გნოსტიკური მწვალებლობები ლაპარაკობდნენ "კოსმიური სფეროს უფროსებზე", ასევე "ზეციური გზის კარიბჭეზე", და "ჰაერში მყოფ სულებზე". მსგავსი ფრაზები წმიდა წერილშიც გვხვდება და მამათა თხზულებებშიც. და როგორც უკვე აღვნიშნეთ, თუმც ეკლესიის მრავალი წმიდა მამა ლაპარაკობდა საზვერეებსა და საჰაერო სულებზე, ამ სწავლებაში ისინი სულ სხვა აზრს დებდნენ. წმიდა მამათა სწავლება საზვერეთა შესახებ უნდა გავიგოთ შემდეგი ოთხი მდგომარეობიდან გამომდინარე.
 
პირველი. წმიდა წერილის სიმბოლური ენისთვის სრულიად აუცილებელია სწორი განმარტება. ვინც ბუკვალურად გაგებულ სიმბოლოებზე ჩერდება ამახინჯებს სახარებისეულ სწავლებებს. მაგალითად, წმიდა წერილის გამოთქმები ჯოჯოხეთის შესახებ თავისთავად, მათი ღრმა საღვთისმეტყველო მნიშვნელობის გამოვლენის გარეშე, შეუძლებელია სწორად იქნას გაგებული. ეს სამართლიანია საზვერეთა შესახებ სწავლების მიმართაც. როდესაც მათზე ვლაპარაკობთ, სულაც არ ვართ ვალდებულნი საკუთარ გონებაში წარმოვიდგინოთ თანამედროვე სასაზღვრო პუნქტები, რომლებიც თითოეულმა ჩვენგანმა უნდა გაიაროს. სიმბოლური ხატება მოწოდებულია მხოლოდ იმისკენ, რომ გარკვეული წარმოდგენა შეგვიქმნას სულიერ რეალობაზე, მაგრამ მისი ჭეშმარიტი აზრის გასარკვევად საჭიროა ეს სიმბოლო მართლმადიდებლურად იქნას განმარტებული.
 
მეორე. დემონები - ბნელეთის ანგლოზები - პიროვნებები არიან და აქედან გამომდინარე თავისუფლებიც. თუკი ადამიანი მისდამი ბოძებულ თავისუფლებას ბოროტად გამოიყენებს, მათ, ღმრთის მიშვებით, უფლება ეძლევათ იბატონონ ადამიანზე. ამგვარი ადამიანის გარდაცვალების შემდეგ, ანუ რაც კაცის სული დატოვებს თავის სხეულს, მისი მოუნანიებლობის გამო, დემონები მათზე ძალაუფლებას იღებენ და მათ დაუფლებას ითხოვენ. ქრისტეს ცნობილ იგავში უგუნურ მდიდარზე არის ფრაზა: "უგუნურო, ამაღამვე ამოგართმევენ სულს: ვისღა დარჩება შენი სარჩო-საბადებელი?" (ლუკა 12:20). უგუნური მდიდრის გარდაცვალებისას მისი სულის ამომრთმევნი, წმიდა მამათა განმარტებით, დემონები არიან.
 
მესამე. ადამიანებზე დემონებს არა აქვთ არანაირი ძალაუფლება. ღმერთთან შეერთებულები, ანუ ისინი, ვის სულებშიც დამკვიდრებულია არაქმნილი ღვთაებრივი ენერგია, შეუძლებელია მათი ძალაუფლების ქვეშ იყონ. ამგვარად, განღმრთობილი სულები საზვერეებს არ გაივლიან.
 
მეოთხე. წმიდა მამათა სწავლებით, დემონები უშუალოდ ვნებათა მიერ მოქმედებენ. ვნებები, რომლებიც სულის სხეულიდან გასვლის შემდეგ უკვე ვეღარ დაკმაყოფილდებიან, მისთვის სულიერ ტანჯვად იქცევიან.
 
ამრიგად, წარმოდგენა საზვერეების შესახებ ჯეროვანია და გამართლებულია, თუკი, რა თქმა უნდა, მას სწორედ ასეთ საღვთისმეტყველო კონტექსტში განვიხილავთ. ხოლო სხვა რაიმე შეხედულებათა საფუძველზე ეს წარმოდგენა, უეჭველად, სწორი გზიდან გადაცდომაა.
 
 
წყარო: Иерофей (Влахос), митрополит Навпакта и святого Власия. Жизнь после смерти / митрополит Иерофей (Влахос); Изд. 4-е. Москва: ДАРЪ, 2013 Г.

ქართული თარგმანი: საიტი "აპოკალიფსისი".
Назад к содержимому