აპოკალიფსისი > ესქატოლოგია
რა არის ჯოჯოხეთი?
წინამდებარე პუბლიკაციაში ლაპარაკია იმაზე შექმნა თუ არა ღმერთმა ჯოჯოხეთი და თუ არა, საიდან გაჩნდა იგი, შეიძლება თუ არა ჯოჯოხეთში ლოცვა და, თუ ვინმე მასში მოხვდა, არის თუ არა შესაძლებლობა მისგან თავდაღწევისა?
ღმერთს არ შეუქმნია ჯოჯოხეთი
-
-
ჯოჯოხეთის მართლმადიდებლური გაგება ფორმულირებულ იქნა ჯერ კიდევ მსოფლიო საეკლესიო კრებათა ეპოქაში, როდესაც ჩვენი უდიდესი საეკლესიო მოძღვრები ცხოვრობდნენ, და იმ დროიდან ეს გაგება არსებითად არ შეცვლილა. ერთადერთი საკითხი, რომელიც აწუხებს მართლმადიდებლურ ღვთისმეტყველებას, როდესაც ჩვენ ჯოჯოხეთზე ვლაპარაკობთ, არის აპოკატასტასისის, ანუ საყოველთაო ცხოვნების საკითხი. ამ სწავლების საფუძვლები ჩამოაყალიბა ორიგენემ (III ს.).
მაგრამ ეს სწავლება არასოდეს ყოფილა აღიარებული მართლმადიდებლური ღვთისმეტყველების მიერ. მაგრამ ყოველ თაობაში სწავლება აპოკატასტაზისის შესახებ თავის მომხრეებს მაინც პოულობს, და ეკლესიას უწევს გამუდმებული განმარტებების მიცემა მის არასწორ რაობაზე. ამ საკითხის გარკვევის სირთულე მრავალთათვის დაკავშირებულია იმასთან, რომ წმიდა წერილი მკაფიოდ ბრძანებს: ღმერთი სიყვარულია. და მაშინ, როგორ არის შესაძლებელი სიყვარულმა დაუშვას თავისი ქმნილების მარადიული ტანჯვა, ქმნილებისა, რომელიც მან არარსებობიდან არსებობად მოიყვანა. ეს ხომ შეუძლებელია. ამიტომაც, სწავლება აპოკატასტასისის შესახებ პასუხის თავის ვარიანტს გვთავაზობს.
138-ე ფსალმუნში არის სტროფი: "ქვესკნელში ჩავიდე და - იქაც ხარ!" (ძვ. ქართ.: "შთა-თუ-ვჴდე ჯოჯოხეთად, ახლოსვე ხარ"). შეიძლება თუ არა ღმრთის მიერ შექმნილ სამყაროში სადმე არსებობდეს ადგილი, სადაც შემოქმედი ღმერთი არ იქნება?
- განცდა იმისა, რომ ღმერთი ყველგანაა და თავისი მუნმყოფობით ავსებს ყოველივეს, ძველაღთქმისეულ იუდეველებსაც გააჩნდათ. აქვს ის ქრისტეანსაც. მოციქულ პავლეს მიხედვით, განახლება ანუ ესქატოლოგიური მოლოდინი, აღინიშნება ძალიან მარტივად: "ღმერთი ყველაფერი იქნება ყოველში" (შეად. 1 კორ. 15:28). მაშინ კითხვა ასე უნდა დაისვას: ღმერთი - ყველგანაა, მაგრამ როგორ განვიცდი ან აღვიქვამ მე მას?
თუ როგორც სიყვარულს და მის კეთილ და სრულყოფილ ნებას ვუმორჩილებ მე ჩემს საკუთარს, - არა იძულებით ან ვალდებულებით, არამედ ნებითა და სიყვარულით, მაშინ ჩემი მასთან ურთიერთობა მართლაც სამოთხე იქნება. თავისთავად ნეტარების მდგომარეობას ხომ ადამიანი მაშინ განიცდის, როდესაც ის, რაც მას სურს, ხორციელდება. სამოთხეში განხორციელდება მხოლოდ ერთი ღმრთი ნება. საკუთრივ, სამოთხე იმიტომაც არის სამოთხე, რომ მასში მხოლოდ ღვთაებრივი ნება დაივანებს. და ადამიანი ამ ადგილს სამოთხედ აღიქვამს მხოლოდ ერთ შემთხვევაში - თუ მისი ნება სრულად და მთლიანად დაემთხვევა ღმრთის ნებას.
მაგრამ თუ ყველაფერი ასე არ არის, და ჩემი ნება არ ეთანხმება ღმრთისას, თუ ის გადაიხრება მისგან თუნდაც იოტაზე, მაშინ სამოთხე აღარ იქნება ჩემთვის სამოთხე, ანუ ნეტარებისა და სიტკბოების ადგილი. რამეთუ ის, რაც იქ ხდება, მე სულაც არ მსურს. და, ობიექტურად, რჩება რა სამოთხედ სხვებისთვის, ჩემთვის ის აღმოჩნდება ტანჯვის ადგილი, სადაც აუტანელი იქნება ჩემთვის ღმრთის მყოფობა, რამეთი მისი ნათელი, მისი სითბო, მისი სიყვარული მე კი არ გამათბობს, არამედ დამწვავს.
აქ შეიძლება გავიხსენოთ წმ. იოანე ოქროპირის სიტყვები: "ღმერთი იმიტომაც არის ნეტარი, რომ გეჰენა შექმნა. ანუ ღმერთმა კაცისადმი თავისი სიყვარულით და მისდამი ბოძებული თავისუფალი ნების მიხედვით, შესაძლებლობას აძლევს ადამიანს ან დარჩეს ღმერთთან ან იყოს მის გარეშე, მისი სულის მდგომარეობიდან გამომდინარე, ამაში კი ადამიანი თვითონ არის პასუხისმგებელი. შეუძლია თუ არა ადამიანს ინეტაროს ღმერთთან ერთად, თუ მისი სული ელტვის შურისძიებას, ბოღმას, ბოროტებას, ვნებებს?
ღმერთს არ შეუქმნია ჯოჯოხეთი, ისევე როგორც არ შეუქმნია მას სიკვდილი. ჯოჯოხეთი - ეს არის ადამიანის დამახინჯებული ნების შედეგი, ცოდვის შედეგი, ეს არის ცოდვის ტერიტორია.
-
თუ როგორც სიყვარულს და მის კეთილ და სრულყოფილ ნებას ვუმორჩილებ მე ჩემს საკუთარს, -
მაგრამ თუ ყველაფერი ასე არ არის, და ჩემი ნება არ ეთანხმება ღმრთისას, თუ ის გადაიხრება მისგან თუნდაც იოტაზე, მაშინ სამოთხე აღარ იქნება ჩემთვის სამოთხე, ანუ ნეტარებისა და სიტკბოების ადგილი. რამეთუ ის, რაც იქ ხდება, მე სულაც არ მსურს. და, ობიექტურად, რჩება რა სამოთხედ სხვებისთვის, ჩემთვის ის აღმოჩნდება ტანჯვის ადგილი, სადაც აუტანელი იქნება ჩემთვის ღმრთის მყოფობა, რამეთი მისი ნათელი, მისი სითბო, მისი სიყვარული მე კი არ გამათბობს, არამედ დამწვავს.
აქ შეიძლება გავიხსენოთ წმ. იოანე ოქროპირის სიტყვები: "ღმერთი იმიტომაც არის ნეტარი, რომ გეჰენა შექმნა. ანუ ღმერთმა კაცისადმი თავისი სიყვარულით და მისდამი ბოძებული თავისუფალი ნების მიხედვით, შესაძლებლობას აძლევს ადამიანს ან დარჩეს ღმერთთან ან იყოს მის გარეშე, მისი სულის მდგომარეობიდან გამომდინარე, ამაში კი ადამიანი თვითონ არის პასუხისმგებელი. შეუძლია თუ არა ადამიანს ინეტაროს ღმერთთან ერთად, თუ მისი სული ელტვის შურისძიებას, ბოღმას, ბოროტებას, ვნებებს?
ღმერთს არ შეუქმნია ჯოჯოხეთი, ისევე როგორც არ შეუქმნია მას სიკვდილი. ჯოჯოხეთი -
როგორ მოხვდა ეშმაკი სამოთხეში?
-
-
იმის შესახებ, თუ როგორ მოხვდა ეშმაკი სამოთხეში ღვთისმეტყველება არ საუბრობს. არსებობს ვარაუდი, რომ ეშმაკისთვის, რომელიც შესახლდა გველში, შესაძლოა, ეს ადგილი ბუკვალური აზრით ჯერაც დაკეტილი არ იყო, მისი ბედი ჯერაც არ იყო გადაწყვეტილი, მისთვის ღმერთს სამოთხის კარიბჭესთან არ დაუყენებია ქერუბიმი, როგორც ეს გვიან მოხდა, ადამისა და ევას ცოდვით დაცემის შემდეგ, და ქერუბიმი სწორედ ადამიანის გამო დააყენეს სამოთხის კარებთან. რადგან ღმერთი, შესაძლოა, ეშმაკისგანაც ელოდა გამოსწორებას. თუმცა, ადამიანის მოტყუება ეშმაკის თავზე გარდამოიწვევს ღმრთის საბოლოო განაჩენს და ეშმაკიც დაიწყევლება. მანამდე ჩვენ არსად გვესმის ეშმაკის წყევლა. შესაძლოა, ღმერთმა, როგორც არსებამ, რომელსაც უყვარს თავისი ქმნილება, ჯერაც სამოთხეში ყოფნის შესაძლებლობა მისცა დაცემულ ანგელოზს. მაგრამ ეშმაკმა ეს შესაძლებლობა თავის სასარგებლოდ როდი გამოიყენა.
ის, რომ სამოთხე არის არა რაიმე ტერიტორია ან გარეგანი მდგომარეობა, ობიექტურად დამოუკიდებელი ადამიანისგან, არამედ სწორედ ისეთი მდგომარეობაა, რომელიც პირდაპირ არის დაკავშირებული მის თვითშეგნებასთან და სამყაროს შეგრძნებასთან, ზოგიერთი ბიბლეისტის განმარტებით, იოანეს სახარების პირველივე თავშია მოცემული, კერძოდ პროლოგში: "მასში იყო სიცოცხლე, და სიცოცხლე იყო ნათელი კაცთა" (იოანე 1:4).
სწორედ უფალთან ურთიერთობის წყალობით, სიცოცხლის ხესთან ზიარებით შეიგრძნებდნენ პირველწინაპარნი სამოთხეს, სიცოცხლესა და ნათელს, რომელიც მათი ბუნების განუყრელი ნაწილი გახლდათ; ეს იყო სიცოცხლის ის სუნთქვა, რომლის შესახებას ბრძანებს წმიდა წერილი. მაგრამ მომდევნო მუხლი: "ნათელი ბნელში ნათობს და ბნელმა იგი ვერ მოიცვა" (იოანე 1:5), უკვე ცოდვით დაცემის შემდგომ მდგომარეობაზე მეტყველებს, როდესაც ღმერთი, ღვთაებრივი ნათელი, ადამიანისთვის გარეგანი ობიექტი ხდება, რამეთუ მან დატოვა ადამიანის ბუნება: სულიწმიდა ტოვებს ადამიანს. და ადამიანი მოკვდავი ხდება, რამეთუ უკვე ვერ შემძლებელ არს ღმრთის დატევნად.
ამ მუხლში "ბნელი" გულისხმობს ისეთ ადგილს, სადაც არ არის ღმერთი, მაგრამ არა ობიექტურად, არამედ აღქმითად. აქ შეიძლება გავავლოთ პარალელი მათეს სახარების ერთ მონაკვეთთან - "სხეულის სანთელი არის თვალი. თუ შენი თვალი წმიდაა, ნათელი იქნება მთელი შენი სხეულიც. ხოლო თუ შენი თვალი უწმინდურია, ბნელი იქნება მთელი შენი სხეულიც" (მათე 6:22-23).
შემდეგ კი ასეა: "მაგრამ თუ შენში ნათელიც ბნელია, როგორიღა იქნება ბნელი?" (მათე 6:23). რას გულისხმობს აქ ქრისტე? შესაძლოა იმასვე, რომ სამოთხე და ჯოჯოხეთი, როგორც ნათელი და ბნელი ადამიანში დასაბამს ღებულობენ აქვე, დედამიწაზე. ლუკას სახარებაში ქრისტე უკვე სრულიად განსაზღვრულად ბრძანებს, რომ: "ხოლო როდესაც ფარისევლებმა ჰკითხეს, როდის მოვა ღმრთის სასუფეველიო, მიუგო და უთხრა მათ: ღმრთის სასუფეველი არ მოვა სააშკარაოდ; ვერ იტყვიან: აგერ, აქ არის, ან კიდევ: აგერ, იქო; ვინაიდან, აჰა, ღმრთის სასუფეველი თვითონ თქვენშია" (ლუკა 17:20-21).
ჯოჯოხეთის შესახებ სახარებაში მსგავსი სიტყვებით არ არის ლაპარაკი, მაგრამ, სახარებისეული ლოგიკიდან გამომდინარე, ეს ეხება ჯოჯოხეთსაც. შეიძლება ვთქვათ, რომ ჯოჯოხეთიც როდი მოვა სააშკარაოდ. და ჯოჯოხეთიც თვითონ ჩვენშია.
რა თქმა უნდა, სახარებისეულ და ძველაღთქმისეულ ტექსტებში არაერთხელ გვხვდება ჯოჯოხეთის გრძნობითი, დეტალიზებული აღწერანი. მაგრამ აქ ჩვენ უნდა გვესმოდეს, რომ ეს განსაზღვრული აზრით ანთროპომორფიზმებია, გარკვეული ფორმა, რომელიც მისადაგებულია ადამიანის აღქმას. თუ იმას შევხედავთ, როგორ მსჯელობდნენ ჯოჯოხეთზე წმიდა მამები, დავინახავთ, რომ ისინი ყოველთვის ხსნიდნენ დღის წესრიგიდან ამ გრძნობით-დეტალიზირებულ ამაზრზენ ხატებებს ათასგვარი გავარვარებული ტაფებით, რკინის კაუჭებით და მარილის ტბებით.
წმიდა ბასილი დიდი ჯოჯოხეთის ტანჯვის შესახებ წერდა, რომ ისინი, ვინც ბოროტებას იქმს, აღდგება, მაგრამ არა იმისთვის, რათა გავარვარებულ ტაფაზე შეიწვას, არამედ "შესარცხვენად, რათა საკუთარ თავში იხილოს იმ ცოდვათა სისაძაგლე, რომელიც ჩაიდინა, რამეთუ ყველა ტანჯვაზე უმძიმესი - მარადიული მხილება და შერცხვენაა".
იოანე ოქროპირი, რომელიც უფრო ბუკვალური განმარტებისკენ არის მიდრეკილი, ქრისტეს სიტყვებს კბილების ღრჭენასა და დაუძინებელ მატლზე, ასევე მარადიულ ცეცხლს განმარტავს ისე, რომ სულაც არ ეხება ამ წარმოდგენებს და ამბობს: "უკეთესია ელვის ურიცხვ დარტყმას განიცდიდე, ვიდრე იხილო როგორ მიაბრუნებს მაცხოვარი თავის უწყინარ სახეს ჩვენგან და არც კი მოისურვებს ჩვენკენ გამოხედვას". იოანე ოქროპირისთვის ჯოჯოხეთის არსი დადის იქამდე, რომ ღმერთი პირს მიაქცევს ადამიანისგან. და რა შეიძლება ამაზე საშინელი იყოს?
შემდეგ კი ასეა: "მაგრამ თუ შენში ნათელიც ბნელია, როგორიღა იქნება ბნელი?" (მათე 6:23). რას გულისხმობს აქ ქრისტე? შესაძლოა იმასვე, რომ სამოთხე და ჯოჯოხეთი, როგორც ნათელი და ბნელი ადამიანში დასაბამს ღებულობენ აქვე, დედამიწაზე. ლუკას სახარებაში ქრისტე უკვე სრულიად განსაზღვრულად ბრძანებს, რომ: "ხოლო როდესაც ფარისევლებმა ჰკითხეს, როდის მოვა ღმრთის სასუფეველიო, მიუგო და უთხრა მათ: ღმრთის სასუფეველი არ მოვა სააშკარაოდ; ვერ იტყვიან: აგერ, აქ არის, ან კიდევ: აგერ, იქო; ვინაიდან, აჰა, ღმრთის სასუფეველი თვითონ თქვენშია" (ლუკა 17:20-
ჯოჯოხეთის შესახებ სახარებაში მსგავსი სიტყვებით არ არის ლაპარაკი, მაგრამ, სახარებისეული ლოგიკიდან გამომდინარე, ეს ეხება ჯოჯოხეთსაც. შეიძლება ვთქვათ, რომ ჯოჯოხეთიც როდი მოვა სააშკარაოდ. და ჯოჯოხეთიც თვითონ ჩვენშია.
რა თქმა უნდა, სახარებისეულ და ძველაღთქმისეულ ტექსტებში არაერთხელ გვხვდება ჯოჯოხეთის გრძნობითი, დეტალიზებული აღწერანი. მაგრამ აქ ჩვენ უნდა გვესმოდეს, რომ ეს განსაზღვრული აზრით ანთროპომორფიზმებია, გარკვეული ფორმა, რომელიც მისადაგებულია ადამიანის აღქმას. თუ იმას შევხედავთ, როგორ მსჯელობდნენ ჯოჯოხეთზე წმიდა მამები, დავინახავთ, რომ ისინი ყოველთვის ხსნიდნენ დღის წესრიგიდან ამ გრძნობით-
წმიდა ბასილი დიდი ჯოჯოხეთის ტანჯვის შესახებ წერდა, რომ ისინი, ვინც ბოროტებას იქმს, აღდგება, მაგრამ არა იმისთვის, რათა გავარვარებულ ტაფაზე შეიწვას, არამედ "შესარცხვენად, რათა საკუთარ თავში იხილოს იმ ცოდვათა სისაძაგლე, რომელიც ჩაიდინა, რამეთუ ყველა ტანჯვაზე უმძიმესი -
იოანე ოქროპირი, რომელიც უფრო ბუკვალური განმარტებისკენ არის მიდრეკილი, ქრისტეს სიტყვებს კბილების ღრჭენასა და დაუძინებელ მატლზე, ასევე მარადიულ ცეცხლს განმარტავს ისე, რომ სულაც არ ეხება ამ წარმოდგენებს და ამბობს: "უკეთესია ელვის ურიცხვ დარტყმას განიცდიდე, ვიდრე იხილო როგორ მიაბრუნებს მაცხოვარი თავის უწყინარ სახეს ჩვენგან და არც კი მოისურვებს ჩვენკენ გამოხედვას". იოანე ოქროპირისთვის ჯოჯოხეთის არსი დადის იქამდე, რომ ღმერთი პირს მიაქცევს ადამიანისგან. და რა შეიძლება ამაზე საშინელი იყოს?
შეიძლება თუ არა სინანული ჯოჯოხეთში?
-
-
მაგრამ, ასე მარტივად როდია ყველაფერი. შემთხვევით როდი ქადაგებს გამუდმებით ეკლესია იმას, რომ სინანულისთვის მხოლოდ ამქვეყნიური პერიოდია გამოყოფილი. არსებობს ეკლესიის სწავლება სასიკვდილო ცოდვების შესახებ. ცხადია, ისინი ასე იწოდებიან არა იმიტომ, რომ მათმა ჩამდენებმა ადამიანები მოჰკლეს.
აქ ლაპარაკია იმაზე, რომ როდესაც ადამიანი ჩადის სასიკვდილო ცოდვას და არ ინანიებს, ადამიანი ყოველთვის, რაჟამს ჩაიდენს ცოდვას, კვდება მარადიული სიცოცხლისთვის, ყოველთვის, როგორც კი ჩაიდენს ცოდვას შეიწყნარებს ჯოჯოხეთს, ხოლო მისი საწინააღმდეგო კურნებაზე, ანუ სინანულზე უარს ამბობს. როდესაც ადამიანი გადაწყვეტს ასე ცხოვრებას, ის გადადის გარკვეულ ზღვარს, გადადის შეუქცევად წერტილზე, რომლის შემდეგაც უკვე სინანული აღარ შეუძლია, რადგან მისი სული და ნება ცოდვით არიან მოწყლულნი და პარალიზებულნი. ასეთი ადამიანი - ცოცხალი მკვდარია. შესაძლოა ის აცნობიერებდეს, რომ ღმერთი არსებობს, და რომ სიმართლე ღმერთთანაა; რომ ის არის ნათელი და სიცოცხლე, მაგრამ ადამიანმა ყველაფერი თავისი უკვე ცოდვისთვის გახარჯა და სინანულისთვის უუნარო გახდა.
სინანული სულაც არ ნიშნავს თქმას: "ოჰ, უფალო, მომიტევე, მე მართალი არ ვარ". ნამდვილი, ჭეშმარიტი სინანული ნიშნავს ადგე და რადიკალურად შეცვალო შენი ცხოვრება, შავი აქციო თეთრად. მაგრამ რა უნდა ქნას ადამიანმა, თუკი სიცოცხლე უკვე გავლილია და თანაც ის მთლიანად ცოდვაზე გაიხარჯა?! სიკეთისთვის მას აღარაფერი დარჩა.
მოუნანიებლობის, გულის გასასტიკების მაგალითებს ჩვენ სახარებაშიც ვხვდებით. როდესაც ფარისევლები და სადუკევლები მოსანათლავად მივიდნენ იორდანეზე მთელ ერთან ერთად მყოფ იოანე ნათლისმცემელთან, იოანე მათ შეხვდა სიტყვებით: "იქედნეს ნაშიერნო, ვინ გასწავლათ გაექეცითო მომავალ რისხვას?" (მათე 3:7). ეს სიტყვები, კომენტატორთა განმარტებით, - ნათლისმცემელის შეკითხვა კი არ არის, არამედ მისი მტკიცებულება იმაზე, რომ მართალია ფარისევლები და სადუკევლები მოდიან მასთან, მაგრამ მათ სინანული უკვე აღარ ძალუძთ. ამიტომაც უწოდებს მათ "იქედნეს ნაშიერთ", ანუ ეშმაკის პირმშოთ, რომელიც, ისევე როგროც მისი ანგელოზები, იმდენად დამკვიდრდნენ ბოროტებაში, რომ სინანულის უნარი დაკარგული აქვთ.
ხოლო მდიდარს, ზემოთხსენებული იგავიდან აბრაამი ეუბნება: "ჩვენსა და თქვენს შორის დევს დიდი უფსკრული, ასე რომ, გადმოსვლის მსურველი ვერც ჩვენგან თქვენსკენ გადმოვა და ვერც თქვენგან - ჩვენსკენ" (ლუკა 16:26). აბრაამი აქ უკვე ვეღარაფერს იზამს.
მაგრამ ეს იგავი უფალმა თავის აღდგომამდე მოჰყვა. ჩვენ ვიცით, რომ უფლის აღდგომის შემდეგ ის ჩავიდა ჯოჯოხეთში და იქიდან გამოიყვანა ყველა, ვინც კი მასთან ერთად ყოფნა ისურვა. მოციქული პეტრე ერთ-ერთ თავის ეპისტოლეში ამბობს, რომ ქრიტემ უქადაგა "საპყრობილეში მყოფ სულებსაც და მათაც, გაკერპებულნი რომ ურჩობდნენ ჯერ კიდევ მაშინ, როცა ნოეს დროს მოელოდნენ ღვთის სულგრძელობას, ვიდრე იგებოდა კიდობანი" (1 პეტრე. 3:19-20), წარხოცილ იქნენ წარღვნით, მაგრამ შეინანეს და გამოიყვანა ჯოჯოხეთიდან.
ამაში არ არის არანაირი წინააღმდეგობა. ადამიანი გაფრთხილებულია იმის შესახებ, რომ ცოდვა - ეს არის გზა სიკვდილისა. სინანულის დრო კი მთელი ცხოვრებაა. საშინელ სამსჯავრომდე ეკლესია ლოცულობს გარდაცვლილთათვის, მათთვის, ვინც ვერ მოასწრო სინანული ამ ცხოვრებაში. და ჩვენ გვწამს და ვიმედოვნებტ, რომ ღმერთს ესმის ჩვენი ლოცვა. თუმცა, ჩვენ ასევე გვწამს, რომ საშინელი სამსჯავროს შემდეგ სინანულის დრო უკვე აღარ იქნება.
- მაგრამ თუკი ღმრთის ხატება ადამიანში აღუხოცელია, რამდენად შესაძლებელია დადგეს მომენტი, როდესაც სინანული შეუძლებელია? თუ ადამიანს სინანული არ შეუძლია, მაშასადამე, მასში ღვთიური არაფერი დარჩენილა და ეშმაკმა, მართალია ვერ გაიმარჯვა, მაგრამ მაინც მიისაკუთრა "რაღაც ტერიტორია"?
- როდესაც ჩვენ ღმრთის ხატებაზე ვლაპარაკობთ, უნდა გვესმოდეს, თუ რაში გამოიხატება იგი. არსებობს ღმრთის ხატება და არსებობს ღმრთის მსგავსება. სწორედ მსგავსებასთან შეერთებული ხატება ქმნის ადამიანის ღმრთის ღირსად. მათი შერწყმა და შეხმატკბილება მეტყველებს სწორედ ადამიანის ნების მორჩილებაზე ღმრთის ნებასთან.
ღმრთის ხატება ნებისმიერ ადამიანშია, მსგავსება კი - არა ყოველში. ღმერთმა ადამიანი ქმნა თავისი სიტყვით, უფალი ამბობს: "ვქმნეთ კაცი ხატებისაებრ ჩვენისა და მსგავსებისაებრ" (დაბ. 1:26) და "ხატება" აქ გულისხმობს იმას, რაც დასაბამიდანვე არის ჩადებული ადამიანში და აღუხოცელია, გაუნადგურებელია, ეს არის მისი ღვთაებრივი თვისებები -მარადიულობა და თავისუფლება. მსგავსება კი არის პოტენციალი, რომელიც ადამიანმა თვით უნდა გახსნას.
ღმრთისადმი მიმსგავსება შეგვიძლია მცნებათა დაცვით, ღმრთის ნებისადმი მორჩილი ცხოვრებით. როგორც ღმრთის აღუხოცველი ხატების მფლობელი, თავისი საკუთარი ნებით ადამიანი ირჩევს - ჯოჯოხეთს ან სამოთხეს. საკუთარი ყოფიერების შეწყვეტა ჩვენ არ შეგვიძლია.
ლაპრაკი იმის შესახებ, რომ ეშმაკმა გაიმარჯვა, შეიძლებოდა ქრისტეს მოსვლამდე. და ეშმაკის გამარჯვება, უპირველეს ყოვლისა, გამოიხატებოდა იმაში, რომ ყოველი სული, მართლისაც და ცოდვილისაც, ჯოჯოხეთს ჩადიოდა. მაგრამ იმის შემდეგ, რაც უფალმა თავისი "სიკვდილით სიკვდილი დათრგუნა", უკვე შეიძლება ვიკითხოთ, და წმ. იოანე ოქროპირმა თავის დროზე ეს კითხვა დასვა - რატომ დატოვა უფალმა ეშმაკი, ხომ შეეძლო მას ის მოესპო და უკვე აღარავინ ეწამებინა?
მაგრამ ეშმაკი "დაშვებულ" იქნა ადამიანისთვის ისევე, როგორც ის მიუშვა ღმერთმა იობთან - რამეთუ ადამიანს შესაძლებლობა ჰქონოდა ზრდილიყო სიკეთეში, შეწინააღმდეგებოდა ბოროტებას და ან თავისუფლად აერჩია ღმერთი, რითაც თავის სულს მოამზადებდა სამოთხეში საცხოვრებლად, სადაც ღმერთი იქნება "ყოვლად ყოველსა შინა" (1 კორინთ 15:28), ან თავისუფლად უარეყო იგი და გაეწირა თავი ჯოჯოხეთისთვის.
ჩვენ ვთქვით, რომ სამოთხე და ჯოჯოხეთი აქ და ახლა იწყება. განა დედამიწაზე მცირედნი არიან ადამიანები, რომლებსაც საკუთარ თავში აქვთ ღმრთის ხატება, მაგრამ სულაც არ ელტვიან ღმრთის მსგავსებას, ცხოვრობენ ღმრთის გარეშე, და სულაც არ ნატრობენ მასთან ყოფნას? და მიუხედავად იმისა, რომ სინამდვილეში ადამიანს არ ძალუძს ღმრთის გარეშე ყოფნა, არ ძალუძს ნამდვილი ჭეშმარიტი ცხოვრებით არსებობა, ის ხშირად შეგნებულად იწყობს ისეთ ცხოვრებას, სადაც ღმერთი არ იმყოფება და მეტიც, მოსწონს ასეთი ცხოვრება. ამგვარი ადამიანი თვითონვე განკვეთს საკუთარ თავს იმისგან, რაც მას ღმერთმა მოუმზადა. მაგრამ თუ მას დედამიწაზევე არ სურს ყოფნა ღმერთთან, რა საფუძველი გვაქვს ვიფიქროთ, რომ ის ამას სიკვდილის შემდეგ მოისურვებს?
ნიკოდიმოსთან საუბარში არის ასეთი სიტყვები: "ვისაც სწამს იგი, არ განისჯება, ხოლო ურწმუნო ახლავ განსჯილია, ვინაიდან არ იწამა ღმრთის მხოლოდშობილი ძის სახელი" (ძვ. ქართ.: "რომელსა ჰრწმენეს მისი, არა დაისაჯოს; ხოლო რომელსა არა ჰრწმენეს, აწვე დასჯილ არს, რამეთუ არა ჰრწმენა სახელისა მიმართ ძისა ღმრთისა მხოლოდ-შობილისა") (იოანე 3:18). და შემდეგ ქრისტე ამბობს: "და ესე არს სასჯელი, რამეთუ ნათელი მოვიდა სოფლად, და შეიყუარეს კაცთა ბნელი, ვიდრე ნათელი, რამეთუ იყვნეს საქმენი მათნი ბოროტ" (იოანე 3:19).
რას გვამცნობენ ეს სიტყვები? სწორედ იმას, რომ ადამიანი თვითონ ირჩევს ვისთან იყოს და როგორ იცხოვროს. ურწმუნო უკვე განკითხულია, მაგრამ ურწმუნო არა იმ აზრით, თითქოსდა მას ღმრთის შესახებ არასოდეს არაფერი სმენოდა, არ იცოდა, არ ესმოდა და ამიტომაც არ სწამდა, და უცებ აღმოაჩინა, რომ ის (ღმერთი) არსებობს. არამედ იმ აზრით, რომ ურწმუნომ - შეგნებულად არ ირწმუნა ის, რაც მას ღმრთისა და მაცხოვრის შესახებ ესმა. და თავისი ამგვარი ურწმუნოებით საკუთარი თავი განიკითხა.
აქ ლაპარაკია იმაზე, რომ როდესაც ადამიანი ჩადის სასიკვდილო ცოდვას და არ ინანიებს, ადამიანი ყოველთვის, რაჟამს ჩაიდენს ცოდვას, კვდება მარადიული სიცოცხლისთვის, ყოველთვის, როგორც კი ჩაიდენს ცოდვას შეიწყნარებს ჯოჯოხეთს, ხოლო მისი საწინააღმდეგო კურნებაზე, ანუ სინანულზე უარს ამბობს. როდესაც ადამიანი გადაწყვეტს ასე ცხოვრებას, ის გადადის გარკვეულ ზღვარს, გადადის შეუქცევად წერტილზე, რომლის შემდეგაც უკვე სინანული აღარ შეუძლია, რადგან მისი სული და ნება ცოდვით არიან მოწყლულნი და პარალიზებულნი. ასეთი ადამიანი -
სინანული სულაც არ ნიშნავს თქმას: "ოჰ, უფალო, მომიტევე, მე მართალი არ ვარ". ნამდვილი, ჭეშმარიტი სინანული ნიშნავს ადგე და რადიკალურად შეცვალო შენი ცხოვრება, შავი აქციო თეთრად. მაგრამ რა უნდა ქნას ადამიანმა, თუკი სიცოცხლე უკვე გავლილია და თანაც ის მთლიანად ცოდვაზე გაიხარჯა?! სიკეთისთვის მას აღარაფერი დარჩა.
მოუნანიებლობის, გულის გასასტიკების მაგალითებს ჩვენ სახარებაშიც ვხვდებით. როდესაც ფარისევლები და სადუკევლები მოსანათლავად მივიდნენ იორდანეზე მთელ ერთან ერთად მყოფ იოანე ნათლისმცემელთან, იოანე მათ შეხვდა სიტყვებით: "იქედნეს ნაშიერნო, ვინ გასწავლათ გაექეცითო მომავალ რისხვას?" (მათე 3:7). ეს სიტყვები, კომენტატორთა განმარტებით, -
ხოლო მდიდარს, ზემოთხსენებული იგავიდან აბრაამი ეუბნება: "ჩვენსა და თქვენს შორის დევს დიდი უფსკრული, ასე რომ, გადმოსვლის მსურველი ვერც ჩვენგან თქვენსკენ გადმოვა და ვერც თქვენგან -
მაგრამ ეს იგავი უფალმა თავის აღდგომამდე მოჰყვა. ჩვენ ვიცით, რომ უფლის აღდგომის შემდეგ ის ჩავიდა ჯოჯოხეთში და იქიდან გამოიყვანა ყველა, ვინც კი მასთან ერთად ყოფნა ისურვა. მოციქული პეტრე ერთ-
ამაში არ არის არანაირი წინააღმდეგობა. ადამიანი გაფრთხილებულია იმის შესახებ, რომ ცოდვა -
-
-
ღმრთის ხატება ნებისმიერ ადამიანშია, მსგავსება კი -
ღმრთისადმი მიმსგავსება შეგვიძლია მცნებათა დაცვით, ღმრთის ნებისადმი მორჩილი ცხოვრებით. როგორც ღმრთის აღუხოცველი ხატების მფლობელი, თავისი საკუთარი ნებით ადამიანი ირჩევს -
ლაპრაკი იმის შესახებ, რომ ეშმაკმა გაიმარჯვა, შეიძლებოდა ქრისტეს მოსვლამდე. და ეშმაკის გამარჯვება, უპირველეს ყოვლისა, გამოიხატებოდა იმაში, რომ ყოველი სული, მართლისაც და ცოდვილისაც, ჯოჯოხეთს ჩადიოდა. მაგრამ იმის შემდეგ, რაც უფალმა თავისი "სიკვდილით სიკვდილი დათრგუნა", უკვე შეიძლება ვიკითხოთ, და წმ. იოანე ოქროპირმა თავის დროზე ეს კითხვა დასვა -
მაგრამ ეშმაკი "დაშვებულ" იქნა ადამიანისთვის ისევე, როგორც ის მიუშვა ღმერთმა იობთან -
ჩვენ ვთქვით, რომ სამოთხე და ჯოჯოხეთი აქ და ახლა იწყება. განა დედამიწაზე მცირედნი არიან ადამიანები, რომლებსაც საკუთარ თავში აქვთ ღმრთის ხატება, მაგრამ სულაც არ ელტვიან ღმრთის მსგავსებას, ცხოვრობენ ღმრთის გარეშე, და სულაც არ ნატრობენ მასთან ყოფნას? და მიუხედავად იმისა, რომ სინამდვილეში ადამიანს არ ძალუძს ღმრთის გარეშე ყოფნა, არ ძალუძს ნამდვილი ჭეშმარიტი ცხოვრებით არსებობა, ის ხშირად შეგნებულად იწყობს ისეთ ცხოვრებას, სადაც ღმერთი არ იმყოფება და მეტიც, მოსწონს ასეთი ცხოვრება. ამგვარი ადამიანი თვითონვე განკვეთს საკუთარ თავს იმისგან, რაც მას ღმერთმა მოუმზადა. მაგრამ თუ მას დედამიწაზევე არ სურს ყოფნა ღმერთთან, რა საფუძველი გვაქვს ვიფიქროთ, რომ ის ამას სიკვდილის შემდეგ მოისურვებს?
ნიკოდიმოსთან საუბარში არის ასეთი სიტყვები: "ვისაც სწამს იგი, არ განისჯება, ხოლო ურწმუნო ახლავ განსჯილია, ვინაიდან არ იწამა ღმრთის მხოლოდშობილი ძის სახელი" (ძვ. ქართ.: "რომელსა ჰრწმენეს მისი, არა დაისაჯოს; ხოლო რომელსა არა ჰრწმენეს, აწვე დასჯილ არს, რამეთუ არა ჰრწმენა სახელისა მიმართ ძისა ღმრთისა მხოლოდ-
რას გვამცნობენ ეს სიტყვები? სწორედ იმას, რომ ადამიანი თვითონ ირჩევს ვისთან იყოს და როგორ იცხოვროს. ურწმუნო უკვე განკითხულია, მაგრამ ურწმუნო არა იმ აზრით, თითქოსდა მას ღმრთის შესახებ არასოდეს არაფერი სმენოდა, არ იცოდა, არ ესმოდა და ამიტომაც არ სწამდა, და უცებ აღმოაჩინა, რომ ის (ღმერთი) არსებობს. არამედ იმ აზრით, რომ ურწმუნომ -
ისმის თუ არა ლოცვები ჯოჯოხეთიდან?
-
-
იოანეს სახარებაში ნათქვამია, რომ ღმრთის ნების მოქმედი "ვინც ისმენს ჩემს სიტყვებს და სწამს იგი, ვინც მომავლინა, აქვს საუკუნო სიცოცხლე და არ წარუდგება სამსჯავროს, არამედ უკვე გადავიდა სიკვდილიდან სიცოცხლეში" (ძვ. ქართ.: "რომელმან სიტყუანი ჩემნი ისმინნეს და ჰრწმენეს მომავლინებელი ჩემი, აქუნდეს ცხორებაჲ საუკუნოჲ, და სასჯელსა იგი არა შევიდეს, არამედ გარდაიცვალოს იგი სიკუდილისაგან ცხორებად") (იოანე 5:24). ანუ, არსებითად, თვით ადამიანი, მისი ნება, მისი ვნებიანობა ან მისგან გათავისუფლება გახდება განმსაზღვრელი - საითკენ წავა, სამოთხეში თუ ჯოჯოხეთში. მსგავსი მსგავსს შეუერთდება.
- შეიძლება თუ არა ცოდვილი ლოცულობდეს ჯოჯოხეთსი, თუ მას ასეთი მოსურვება არ აღეძვრება?
- ლოცვას თუ ვუწოდებთ ღმრთისადმი უბრალო მიმართვას, მაშინ მდიდრისა და ლაზარეს იგავის მაგალითზე, და კიდევ პატერიკებში მოცემული მრავალი შემთხვევის საფუძველზე შეგვიძლია ვთქვათ, რომ ასეთი ლოცვა შესაძლებელია. მაგრამ თუ ვილაპარაკებთ ლოცვაზე, როგორც უფალთან ურთიერთობაზე, მის ქმედითობაზე, აქ, ისევ მდიდრისა და ლაზარეს იგავის მიხედვით, ჯოჯოხეთში ვეღარ იქნება.
შეიძლება გავიხსენოთ ქრისტეს სიტყვები: "მრავალნი მეტყვიან იმ დღეს: უფალო, უფალო! განა შენი სახელით არ ვწინასწარმეტყველებდით? განა შენი სახელით არ ვაძევებდით ეშმაკთ?" (მათე 7:22). ესეც შეიძლება გავიგოთ როგორც ლოცვა, მაგრამ ის უშედეგოა. რადგან მას არ მოსდევდა ღმრთის ნების რეალური აღსრულება, არამედ მხოლოდ პატივმოყვარება. ამიტომაც ასეთი ლოცვა ვერ შეცვლის ადამიანს. კაცი, რომელმაც საკუთარ თავში არ გაახარა ღმრთის სასუფევლის მარცვალი, არ მოიძია იგი, არ იღვაწა მასზე, არ ვიცი, როგორ უნდა ელოდეს თხოვნის აღსრულებას.
- რით განსხვავდებიან ჯოჯოხეთური ტანჯვები საშინელ სამსჯავრომდე და მის შემდეგ?
- საშინელი სამსჯავროს შემდეგ მოხდება ყველა ადამიანის საყოველთაო მკვდრეთით აღდგომა. ადამიანი ახალ, სულიერ სხეულში აღდგება. არა მარტო სულები წარსდგებიან ღმრთის წინაშე, როგორც ეს ხდება საშინელ სამსჯავრომდე, არამედ ხორცთან შეერთებული სულები. და თუ ქრისტეს მეორედ მოსვლამდე და საშინელ სამსჯავრომდე ადამიანთა სულები იმყოფებიან სამოთხისეული ნეტარების ან ჯოჯოხეთური ტანჯვის წინასწარგანცდაში, საშინელი სამსჯავროს შემდეგ უკვე მთელი სისრულით დაიწყებენ სამოთხის ან ჯოჯოხეთის უშუალო ხორციელ-სულიერ განცდას.
- შესძლებენ თუ არა ჯოჯოხეთში მყოფნი ერთმანეთის ტანჯვის დანახვას?
- ამ თემაზე არსებობს გამოცხადებები, რომლებიც შეტანილია პატერიკებში. მაგალითად, წმ. მაკარი დიდის ცხოვრებიდან, რომელმაც ერთხელ უდაბნოში მოგზაურობისას იხილა ადამიანის თავის ქალა, რომელიც, როგორც მაკარის გამოეცხადა, ეგვიპტელი მოგვის ქალა ყოფილა. როდესაც წმინდანმა მას ვინაობა და ცხოვრება გამოჰკითხა, მიწის სიღრმიდან მიეცა პასუხი იმ მწარე ტანჯვაზე, რასაც ამ თავის ქალის პატრონის სული განიცდიდა. მოღვაწემ მოისურვა დაკონკრეტება და იკითხა: "მითხარი, არის თუ არა იმაზე უფრო საშინელი ტანჯვა, რასაც შენ განიცდი?" მაშინ თავის ქალამ უპასუხა: "რა თქმა უნდა, არის. მე ახლა ერთი ეპისკოპოსის მხრებზე ვდგავარ". და შემდეგ მის ამბავს ჰყვება.
ამგვარი მოწმობანი ამაოდ როდი მოგვეცა. შეიძლება მცირედით ავხსნათ საფარველი ჯოჯოხეთური ტანჯვის საიდუმლოს, და წარმოვიდგინოთ ის შერცხვენა, როდესაც ვერსად გაექცევი საკუთარი ცოდვების მხილებას.
- დიდი შაბათის ლოცვებში, როდესაც ეკლესია მოიხსენიებს ქრისტეს შთასვლას ჯოჯოხეთში, რატომ ლოცულობს ეკლესია, რომ ქრისტემ "ჯოჯოხეთიდან ყველა იხსნა"?
- ასე ვგალობთ ჩვენ იმ აზრით, რომ "ქრისტემ ყველა ჩვენგანი გამოიხსნა". ღმერთკაცის წუთისოფელში მოსვლა, მისი ვნებები, ჯვარცმა, სიკვდილი, აღდგომა მკვდრეთით, ამაღლება ზეცად და შემდეგ კაცობრიობაზე სულიწმიდის მოვლინება - თვით ადამიანის ნებაზე არ არის დამოკიდებული. მაგრამ ადამიანზეა დამოკიდებული - მიიღებს ყველასთვის მოვლენილ ამ ცხოვნებას თუ არა, რათა ის გახდეს მისი პირადი ნიჭი, პირადი მადლი, ან კიდევ უარყოს იგი.
ამიტომაც ვამბობტ, რომ ჯოჯოხეთში ქრისტე ჩადის არა იმისთვის, რათა ყველა აცხოვნოს. მაგრამ ვის აცხოვნებს? გადმოცემიდან ვიცით, რომ თავისი მკვდრეთით აღდგომის შემდეგ ქრსიტემ ჯოჯოხეთიდან გამოიყვანა ძველაღთქმისეული მართლები და მონანული ცოდვილები. მაგრამ ჩვენ არ გვაქვს ინფორმაცია, რომ ქრისტემ ყველა გამოიყვანა. იქნებ ვინმემ არ მოისურვა მას გაჰყოლოდა? ჩვენ ასევე არ გვაქვს ინფორმაცია, სრულიად დაცარიელდა ჯოჯოხეთი მას შემდეგ თუ არა. პირიქით, გადმოცემა სხვა რამეს გვამცნობს.
- ეკლესიაში არსებობს დროის არასწორხაზოვნების გაგება, რომელიც გამოიხატება იმაში, რომ ჩვენ, მართალია არ გვახსოვს ქრისტეს შობა, რომელიც 2016 წლის წინ იყო, ან მისი აღდგომა, რომელიც იუდეაში 2000 წელზე მეტი ხნის წინათ მოხდა, მაგრამ, ამ მოვლენებს განვიცდით აქ და ახლა.
- ეს არაზუსტი გაგებაა. არსებობს ქრისტეს მსხვერპლის ერთადერთობაზე. ის ერთხელ და ყველასთვის მოხდა. მაგრამ ის, რაც დიდი შაბათის მსახურებაზე ან თვით პასექზე, ან კიდევ ყოველ საეკლესიო დღესასწაულზე ხდება, - ეს არის შესაძლებლობა ეზიარო იმ რეალობას, რომელიც, როგორც მოცემულობა, უკვე არსებობს. შეხვიდე ამ რეალობაში, გახდე მისი მონაწილე.
ჩვენ ხომ არ ვართ "დამნაშავენი" იმაში, რომ იმ დროს ვერ დავიბადეთ, როდესაც ქრისტე ცხოვრობდა დედამიწაზე. მაგრამ ქრისტემ ცხოვნება ყოველ ადამიანს მიანიჭა, და ყოველ ადამიანს თანაბრად, დროისგან დამოუკიდებლად მიანიჭა შესაძლებლობა ეზიაროს მისი ვნებების რეალობას, მის ზეიმს.
თვით ქრისტე ამბობს: "მოვა ჟამი და აწვე არს", "დადგება დრო და უკვე დადგა". ლიტურგიაზე, როდეაც მღვდელი ევქარისტული კანონის დროს საყდართან ლოცულობს, ცათა სასუფევლის დამყარებაზე, საყოველთაო აღდგომაზე წარსულ დროში ლაპარაკობს. რატომ? იმიტომ, რომ უფალმა ეს ყოველივე უკვე მოგვანიჭა, როგორც რეალობა. და ამჯერად ჩვენი ამოცანაა - შევიდეთ მასში, გავხდეთ მისი მონაწილენი.
ქრისტეს ეკლესია ღმრთის სასუფევლის რეალობაა დედამიწაზე. ეკლესიასთან და ყოველივე იმასთან თანაზიარობა, რის მოსაცემადაც ის მზად არის, წარუდგენს ადამიანს მარადიული ნეტარი ცხოვრების რეალობას. და მხოლოდ ის, ვინც გაუხსნის საკუთარ თავს ამ რეალობას, შეიძლება იმედოვნებდეს იმაზე, რომ საშინელი სამსჯავროს შემდეგ სრული სისავსით ეზიარება იმას, და სრული სისავსით გაეხსნება მას ის, რისაც ამ წუთისოფელში ასე სწამდა.
ღმრთის სასუფეველი უკვე დადგა, მაგრამ არც ჯოჯოხეთია უქმად.
წყარო: http://vichuga-voskr.cerkov.ru/2013/08/22/chto-takoe-ad