განმარტება - აპოკალიფსისი. ათასწლოვანი მეუფება. 4 - აპოკალიფსისი

შემდგენლისგან: მიმდინარე განყოფილებაში ნავარაუდები იყო არა მარტო ქილიაზმის, არამედ ქილეგორიზმის ანთოლოგიის წარმოდგენა, ასევე ამ სწავლებათა ჩვენს დრომდე განვითარების მიმოხილვა. წინამდებარე გამოცემის მოცულობის შეზღუდულობიდან გამომდინარე მოცემულ განყოფილებას წარმოვადგენთ შემოკლებული სახით.

ვიხილე გახსნილი ცა და, აჰა, თეთრი ცხენი და მისი მხედარი, რომელიც იწოდება სარწმუნოდ და ჭეშმარიტად, რადგანაც სიმართლით განიკითხავს და იბრძვის. თვალები ცეცხლის ალს მიუგავდა, მრავალი გვირგვინი ედგა თავზე და ზედ ეწერა სახელი, რომელიც არავინ იცის მის გარდა. სისხლით ნაღები სამოსით იყო მოსილი, და სახელი მისი - ღვთისა სიტყვა. ციური ლაშქარი მისდევდა, თეთრ ცხენებზე ამხედრებული და სპეტაკი და წმიდა ბისონით მოსილი. მისი პირიდან გამოდიოდა ბასრი მახვილი, რათა მოესრა წარმართნი, რკინის კვერთხით ემწყემსა ისინი და დაეწურა ყოვლისმპყრობელი ღვთის რისხვის მძვინვარე ღვინის საწნახელი. ხოლო სამოსსა და თეძოზე აწერია მისი სახელი: მეუფეთა მეუფე და უფლებათა უფალი. და ვიხილე გზაზე მდგარი ერთი ანგელოზი, ხმამაღლა რომ შესძახა და უთხრა შუა ცაში მფრინავ ყველა ფრინველს: მოდით და ღვთის დიდ სერობაზე შემოკრბით, რათა ჭამოთ მეფეთა, ათასისთავთა და ძლიერთა ხორცი, ცხენთა თუ მხედართა, მონათა თუ თავისუფალთა, დიდთა თუ მცირეთა ხორცი. ვიხილე მხეცი, დედამიწის მეფენი და მათი ლაშქარნი, ერთად შეკრებილნი, რათა შებმოდნენ ცხენზე მჯდომსა და მის მხედრობას. შეპყრობილ იქნა მხეცი და მასთან ერთად ცრუ წინასწარმეტყველიც, მის წინაშე რომ ახდენდა სასწაულებს, რითაც აცთუნა მხეცის ნიშნის მიმღებნი და მისი ხატის მოთაყვანენი, და ორივენი ცოცხლად იქნენ ჩაყრილი გოგირდით მოგიზგიზე ცეცხლის ტბაში. დანარჩენები კი მოისრნენ ცხენზე მჯდომარის მახვილით, რომელიც გამოდიოდა მისი პირიდან, და ყველა ფრინველი მიაძღა მათ მძორს.

ვიხილე ზეცით ჩამომავალი ანგელოზი, რომელსაც ხელთ ეპყრა უფსკრულის გასაღები და გრძელი ჯაჭვი. და შეიპყრო ურჩხული, დასაბამიერი გველი, რომელიც არის ეშმაკი და სატანა, და შეკრა იგი ათასი წლით. უფსრულში ჩააგდო და შიგ გამომწყვდეული ბეჭდით დაბეჭდა, რათა აღარ აცთუნებდეს ხალხებს, ვიდრე არ გასრულდება ათასი წელი, რის შემდეგაც მცირედი ხნით დაიხსნის თავს. ვიხილე ტახტნი და მათზე მსხდომარენი, რომელთაც მიეცა ხელმწიფება მსჯავრის აღსრულებისა, და იესოს მოწმობისა და ღვთის სიტყვისათვის თავმოკვეთილთა სულები, რომლებიც არც მხეცს ეთაყვანენ, არც მის ხატებას, და არ მიიღეს მისი ნიშანი თავიანთ შუბლსა თუ ხელზე; ამიტომაც გაცოცხლდნენ და ქრისტესთან ერთად სუფევდნენ ათას წელიწადს. დანარჩენი მკვდრები კი არ გაცოცხლებულან ათასი წლის გასრულებამდე. ეს არის პირველი აღდგომა. ნეტარი და წმიდაა ყველა, ვისაც წილი უდევს პირველ აღდგომაში. მეორე სიკვდილის ხელმწიფება არ ვრცელდება მათზე, არამედ იქნებიან მღვდლები ღვთისა და ქრისტესი, ვისთან ერთადაც იმეფებენ ათას წელიწადს. ხოლო ათასი წლის გასრულების შემდეგ სატანა თავს დაიხსნის საპყრობილედან. და გამოვა, რათა ქვეყნიერების ოთხსავ მხარეს აცთუნოს ხალხები, გოგი და მაგოგი, და საბრძოლველად შეკრიბოს ისინი, რომელთა სიმრავლე, როგორც ქვიშა ზღვისა, მართლაც მოედვნენ მიწის მთელ სივრცეს და გარს შემოადგნენ წმიდათა ბანაკსა და საყვარელ ქალაქს; მაგრამ ჩამოეშვა ცეცხლი ზეცით და შთანთქა ისინი. ხოლო ეშმაკი, რომელმაც აცდუნა ისინი, ჩაგდებულ იქნა ცეცხლისა და გოგირდის ტბაში, სადაც არიან მხეცი და ცრუ წინასწარმეტყველი; და ეწამებიან დღე და ღამ უკუნითი უკუნისამდე. მაშინ ვიხილე დიდი თეთრი ტახტი და მასზე მჯდომარე, ვისი სახისგანაც ილტვოდნენ მიწა და ცა, და აღარ აღმოჩნდა ადგილი მათი. და ვიხილე ტახტის წინ მდგომარე მკვდრები, დიდნი თუ მცირენი, და გადაშლილი წიგნები. გადაიშალა სხვა წიგნიც, რომელიც არის სიცოცხლის წიგნი, და, თანახმად იმისა, რაც წიგნებში წერია, მათი საქმისამებრ განკითხულ იქნენ მკვდრები. ზღვამ, სიკვდილმა და ჯოჯოხეთმა დააბრუნეს თავიანთი მკვდრები, და, თანახმად მისი საქმისა, განკითხულ იქნა თვითეული. სიკვდილი და ჯოჯოხეთი კი დაინთქნენ ცეცხლის ტბაში, და სწორედ ცეცხლის ეს ტბაა მეორე სიკვდილი. ცეცხლის ტბაშივე ჩავარდა, ვინც არ იყო ჩაწერილი სიცოცხლის წიგნში (გამოცხ. 20:1-15)

(...) თქვა უფალმა: " ინაყოფიერეთ და იმრავლეთ, მოეფინეთ ქვეყანას და გამრავლდით მასზე" (დაბ. 9:7). ეს ითქვა დასაბამში ჩვენზე ძის მიმართ. შემდეგ მე გიჩვენებთ, ბოლო დროს როგორ შექმნა მან ჩვენში მეორე ქმნილება. უფალი ამბობს: "აჰა, მოვიმოქმედებ უკანასკნლეს, როგორც პირველს" (შეად.: ეს. 43:18-19, 2 კორინთ. 5:17; გამოცხ. 21:5). ამ აზრით წინასწარმეტყველებდა წინასწარმეტყველი: "და წადით იმ ქვეყნისკენ, სადაც რძე და თაფლი მოედინება და დაეუფლეთ მას" (გამ. 33:1; ლევ. 20:24). ამრიგად, ჩვენ აღდგენილები ვართ, როგორც კვლავ სხვა წინასწარმეტყველთან ამბობს უფალი: "ამოვართმევ მათ ქვის გულს სხეულიდან და ხორცის გულს მივცემ" (ეზეკ. 11:19; 36:26), რადგან ის უნდა მოსულიყო ხორცში და ეცხოვრა ჩვენ შორის, რადგან, ძმანო ჩემნო, ჩვენი გულის უფლის ტაძარი და მისი სამკვიდროა. კიდევ ამბობს უფალი: "რომელ ადგილას მივალ ჩემს უფალ ღმერთთან და განვდიდდები?" (შეად. ფსალმ. 41:3). და შემდეგ: "მიუთხრა სახელი შენი ძმათა ჩემთა და შორის ეკლესიასა გიგალობდე შენ" (ფსალმ. 21:23). ამრიგად, ჩვენ ვართ ისინი, ვინც ღმერთმა შეიყვანა კეთილ ქვეყანაში.

მაგრამ რას ნიშნავს რძე და თაფლი? იმას, რომ როგორც ყრმა თავიდან იზრდება რძითა და თაფლით, ასევე ჩვენც, რწმენით, ღმრთის სიტყვითა და აღთქმით ცხოველქმნილნი, ვიცხოვრებთ და ვიბატონებთ დედამიწაზე. თავიდან ადამიანებს ემცნო, რომ უნდა გამრავლებულიყვნენ და დაუფლებოდნენ მხეცებს, ფრინველებსა და თევზებს. აწ ვის ძალუძს ეუფლებოდეს ცხოველებს ან თევზებს ან ზეციური ფრინველთ? ჩვენ კი უნდა გვესმოდეს, რომ ფლობა ნიშნავს ძალაუფლებას, როდესაც ვიღაც განაგებს და განკარგულებებს გასცემს. ასეთი ფლობა დღეს არ არის; მაგრამ, ის აღთქმული გვაქვს: მას, როდის დადგება იგი/ როდესაც თვითონ იმდენად სრულყოფილნი ვიქნებიტ, რომ უფლის აღთქმის მემკვიდრეებად შევიქნებით (მოციქულ ბარნაბას ეპისტოლე, თ. 6).

შემდეგ, შაბათის შესახებაც ათ სიტყვაში, რომელიც სინას მთაზე უფალმა პირისპირ უთხრა მოსეს, ნათქვამია: "წმიდა ჰყავით უფლის შაბათი სუფთა ხელებითა და სპეტაკი გულით" (გამ. 20:8; მეორე რჯლ. 5:12; ფსალმ. 23:3-4). და სხვა ადგილზეც ის ამბობს: "თუ იუქმებენ ჩემი შვილები შაბათ დღეს, გადმოვღვრი ჩემს წყალობას მათზე" (შეად.: იერ. 17:24-25). შაბათს წმიდა წერილი ახსენებს შესაქმის დასაწყისში: "გაასრულა ღმერთმა მეექვსე დღეს თავისი საქმე, რაც გააკეთა, და დაისვენა მეშვიდე დღეს ყოველი საქმისგან, რაც გააკეთა. აკურთხა ღმერთმა მეშვიდე დღე და წმიდაჰყო იგი" (დაბ. 2:2, 3).

შენიშნეთ, შვილებო, თუ რას ნიშნავს: "გაასრულა ღმერთმა ექვს დღეში". ეს ნიშნავს, რომ უფალი ყველაფერს არსულებს ექვს ათას წელში; რადგან მისთვის ერთი დღე უდრის ათას წელს. ის თვითონვე ადასტურებს ამას, როდესაც ამბობს: "ერთი დღე უფლისათვის როგორც ათასი წელი" (ფსალმ. 89:5; 2 პეტ. 3:8). ამრიგად, შვილებო, ექვს დღეში, ანუ ექვსი ათასი წლის განმავლობაში დასრულდება ყოველი. "და დაისვენა მეშვიდე დღეს". ეს ნიშნავს, რომ როდესაც მისი ძე მოვა და გაანადგურებს უსჯულო კაცის დროებას, მოიღებს სამართალს უკეთურებზე, შეცვლის მზეს, მთვარეს და ვარსკვლავებს, მაშინ ის ბრწყინვალედ დაისვენებს მეშვიდე დღეს.

ამასთან ნათქვამია: "წმიდა ჰყავით იგი სუფთა ხელებითა და სპეტაკი გულით". ამრიგად, ჩვენ შევცდებოდით, რომ გვეფიქრა, თითქოსდა ვინმეს, ვისაც არა აქვს სპეტაკი გული, ახლა შეეძლოს წმიდა ჰყოს ის დღე, რომელიც ღმერთმა აკურთხა. შედეგად, მხოლოდ მაშინ დავისვენებთ და წმიდა ვჰყოფთ მას, როდესაც მივიღებთ რა აღთქმულს სამართლიანის კეთების შემძლე ვიქნებით, როდესაც უკეთურება უკვე აღარ იქნება, და უფლის მიერ ყველაფერი განახლდება. მაშინ შევძლებთ იმ დღის წმიდაყოფასაც, თუმცა ჯერ მანამ თვითონვე უნდა ვიქმნეთ განწმენდილნი.

დასასრულ, უფალი ეუბნება იუდეველთ: "ახალმთვარობები და შაბათების ჯარობები ვეღარ ამიტანია!" (ეს. 1:13). ნახეთ, როგორ ამბობს: "ვერ ამიტანიაო ახლანდელი შაბათები, არამედ მხოლოდ ისინი მნებავს, რომლებიც მე განვსაზღვრე და, რომლებიც დადგება მაშინ, როდესაც დადგება ყოველივეს დასასრული, როდესაც დავიწყებ მერვე დღეს, ან დასაბამს მივცემ სხვა სამყაროს". ამიტომაც სიხარულით გაგვყავს მეშვიდე დღე, რომელშიც იესუ აღდგა მკვდრეთით, და იმის შემდეგ, რაც გამოეცხადა მორწმუნეთ და ამაღლდა ზეცით (მოციქულ ბარნაბას ეპისტოლე. თ. 15).

ჰიმენეოსისა და ალექსანდრე ფილიტეს სწავლება აღდგომის ალეგორიულ გაგებაზე ცნობილია მისი დაგმობიდან მოციქულ პავლეს მიერ. გარდა ამისა, მოცემული სწავლების ცდომილება დადასტურებულია წმ. ათანასე დიდისა (არიანელთა წინააღმდეგ, სიტყვა პირველი, 54) და ეკლესიის სხვა მამათა მიერაც.

"მოერიდე უწმიდურ ლაყბობას, რომელსაც უფრო და უფრო მიჰყავს ხალხი უღვთოებისკენ. მათი (მწვალებელთა - ავტ.) სიტყვა ღია წყლულივითაა, რომელიც ჭამს ხორცს. ასეთები არიან ჰიმენევსი და ფილეტოსი, რომლებიც განუდგნენ ჭეშმარიტებას, ამბობენ, აღდგომა უკვე იყოო და ზოგიერთებს ურღვევენ რწმენას" (2Тим.2:16-18)

"ამ მცნებას შენ განდობ, შვილო ტიმოთე, შენზე მოვლენილი უწინდელი წინასწარმეტყველების თანახმად, რათა იომო, როგორც კეთილმა მეომარმა, გქონდეს რწმენა და კეთილი სინდისი, რომელიც უარყვეს ზოგიერთებმა და დაიმსხვრა მათი რწმენის ხომალდი. მათგან არიან ჰიმენევსი და ალექსანდრე, რომლებიც სატანას გადავეცი, რათა ისწავლონ, რომ აღარ დაგმონ" (1 ტიმ. 1:18-20).

ამიტომ მივიჩნევთ, რომ დიდი და საკვირველი რამ იქნება, თუ ყოველთა შემოქმედი აღასრულებს მათ აღდგომას, რომლებიც კეთილი რწმენის გულდაჯერებით, წმინდად ემსახურებიან მას, მაშინ, როცა თვით ფრინველის მიერაც გვიჩვენებს იგი მისი აღთქმის დიდებულებას? რადგან სადღაც ნათქვამია: "და შენ აღმადგენ მე და შეგაქებ". და კიდევ: " მე დავწევ და დავიძინე და განვიღჳძე, რამეთუ უფალი მწე მეყო მე" (ფსალმ. 3:6). ასევე იობი ამბობს: "და აღადგენ ამ ჩემს ხორცს, რომელმაც დაითმინა ეს ყველაფერი" (იობი 19,26) (პირველი ეპისტოლე კორინთელთა მიმართ. თავი XXVI (26)).

მიიღეს რა მოციქულებმა მცნებანი და აღივსნენ რა რწმენით ჩვენი უფლის, იესო ქრისტეს აღდგომის შემდეგ, ამასთან, განმტკიცდნენ რა ღვთის სიტყვებში, სულიწმინდით რწმენასავსენი, წავიდნენ და ახარებდნენ, რომ მოსასვლელია ღვთის სასუფეველი (პირველი ეპისტოლე კორინთელთა მიმართ. თავი XLII (42)).

გადავიდა ყველა თაობა ადამიდან ვიდრე ამ დღემდე, მაგრამ სიყვარულში ღვთის მადლით სრულქმნილნი კეთილმორწმუნეთა ადგილს ფლობენ, რომლებიც მაშინ გაცხადდებიან, როდესაც იქნება მოხედვა ქრისტეს სასუფეველისა. რადგან დაწერილია: ”შედით მცირე ხანს სარდაფებში, ვიდრე გადაივლის ჩემი რისხვა [46]და წყრომა და გავიხსენებ კეთილ დღეს და აღგადგენთ თქვენ თქვენი საფლავებისაგან” (უცნობია. ისაია 26,20; ეზ. 37,12) (პირველი ეპისტოლე კორინთელთა მიმართ. თავი L (50)).

ამქვეყნად ჩვენი უძლური სხეულის ხეტიალი ძალზე ხანმოკლეა, ხოლო იესო ქრისტეს აღთქმა ყოვლისმომცველი და განმაცვიფრებელი, სახელდობრ: სიმშვიდე მომავალი სასუფევლისა და საუკუნო ცხოვრებისა. რით შეიძლება დავიმკვიდროთ ეს სიმშვიდე თუ არა ღვთისმოსავი და ღვთივსათნო ცხოვრებით, ამქვეყნიურ სიკეთეთა უარყოფით და მოძაგებით. თუკი ეს არ გვსურს, მაშინ სწორ გზას ავცდენილვართ (მეორე ეპისტოლე კორინთელთა მიმართ. თავი V  (5)).

დავფიქრდეთ, რა უფრო უმჯობესია: მოვიძულოთ ამქვეყნიური სიკეთენი, რომლებიც წარმავალია და ხრწნადი, თუ მიველტვოდეთ უმშვენიერეს და უხრწნელ სიკეთეებს. რამეთუ უფლის ნების აღმსრულებელნი სიმშვიდეს მოვიხვეჭთ, ხოლო მცნებათა უარმყოფელთ საუუნო სასჯელი გველის. ეზეკია წინასწარმეტყველთან წმინდა წერილში უფალი ამბობს: "ვერც ნოე, ვერც იობი და ვერც დანიელი ვერ გადაარჩენდნენ თავიანთ შვილებს, ტყვეობაში მყოფთ" (შდრ. ეზეკ. 14, 14-20). და თუ ეს უფლის წინაშე მართალი ადამიანები უძლურნი არიან თავიანთი სიმართლით იხსნან შვილები, ჩვენ როგორ შეიძლება გვქონდეს უფლის სასუფეველში შესვლის იმედი, თუკი ნათლისღების სიწმინდესა და უმანკოებას შევბღალავთ. ანდა როგორ გვიშუამდგომლებს ვინმე უფლის წინაშე, როდესაც ჩვენს ღვთისმოსავ და მართალ საქმეებს ვერსად აღმოაჩენს? (მეორე ეპისტოლე კორინთელთა მიმართ. თავი VI  (6)).

ნურავინ იტყვის, რომ სხეული არც განისჯება და არც აღსდგება. იცოდეთ: რომ ცხონდით და აგეხილათ თვალნი მხოლოდ სხეულში. ამიტომ სხეული უნდა დაიცვათ, როგორც ტაძარი ღვთისა. რამეთუ ვითარცა სხეულში მყოფთ მოგიწოდათ უფალმა იესო ქრისტემ ასევე ხორცში მყოფნი წარსდგებით საშინელი სამსჯავროს წინაშე. როგორც უფალ იესო ქრისტეს, მაცხოვრის, ღვთაებრივმა სულმა ხორცნი შეისხნა და განკაცდა, ჩვენც ასევე უფლის სხეულში მივიღებთ ჯილდოს. გვიყვარდეს ერთმანეთი, რათა ერთად დავიმკვიდროთ სასუფეველი ღვთისა (მეორე ეპისტოლე კორინთელთა მიმართ. თავი IX  (9)).

ამრიგად ძმანო, ნუ დაეჭვდებით, სასოება გვქონდეს, რომ მოგვეცემა მისაგებელი. რამეთუ სარწმუნეობა [61]იგი, რომელმაც აღგვითქვა ყველას მისაგებელი საქმეთაებრ მათდა. თუკი ჩვენი საქმეებით განვმართლდებით უფლის წინაშე, მოვიხვეჭთ ცათა სასუფეველს, იმ გამოუთქმელ მადლს მივემთხვევით "რომელი თვალმან არა იხილა, ყურსა არა ესმა და გულსა კაცისასა არა მოუხდა" (მეორე ეპისტოლე კორინთელთა მიმართ. თავი XI  (11)).

ამრიგად, დაე დღენიადაგ ღვთის სასუფევლის მოლოდინში ვიყოთ სიყვარულსა და სიმართლეში, რამეთუ არ ვუწყით დღე ღვთისჩენისა (მეორე ეპისტოლე კორინთელთა მიმართ. თავი XII  (12)).

                         

                     

                         

                   

                 

           

"წმიდა ხდება არა მარტო ჩვენი სული, არამედ  ჩვენი ხასიათიც, ცხოვრებაც და სხეულიც. სხვაგვარად როგორ გავიგოთ მოციქულ პავლეს სიტყვები, რომ ქმარი განიწმიდება ცოლით და ცოლი ქმრით? (1 კორ. 7:14). განა ამ აზრით არ უპასუხა უფალმა მას, ვინც ცოლთან გაყრაზე ჰკითხა და იმის შესახებ, აძლევდა თუ არა მოსე ცოლის გაშვების უფლებას? "... თქვენი გულქვაობის გამო მოგცათ ცოლებთან გაყრის ნება, თავიდან კი არ იყო ასე. ხოლო მე გეუბნებით თქვენ: ვინც გაეყრება თავის ცოლს, სიძვის მიზეზის გარეშე, და სხვას შეირთავს, მრუშობს; და ვინც განაშვებს შეირთავს, აგრეთვე მრუშობს". მაგრამ, აღდგომის შემდეგ, ნათქვამია მომდევნო მუხლებში, "არც ცოლს ირთავენ და არც თხოვდებიან" (მთ. 19:3-9; 22:30).

საჭმლისა და მუცლის შესახებ კი ნათქვამია: "საჭმელი მუცლისათვის, ხოლო მუცელი საჭმლისათვის. მაგრამ ღმერთი მოსპობს ერთსაც და მეორესაც" (1 კორ. 6:13). ასე დაგმო მან ისინი, ვინც ფიქრობს, რომ უნდა ცხოვრობდე თხების და კუროების მსგავსად, რომლებიც ბევრს ნთქავენ და უაზროდ მრავლდებიან. მაგრამ თუკი მათ მართლაც მიაღწიეს აღდგომის შემდგომ მდგომარეობას, როგორც ამას ამტკიცებენ, და ამ მიზეზით არ ქორწინდებიან, რატომ საჭმელსა და სასმელზეც არ ამბობენ უარს? მოციქულმა ხომ თქვა, რომ აღდგომის შემდეგ საჭმელი და მუცელი (ანუ ჭამის მოთხოვნილება - "აპოკ." რედ.) აღარ იქნება. თუ ისინი უკვე აღდგნენ, რატომღა განიცდიან კვლავ წყურვილს, შიმშილს და ფიზიკურ დაღლილობას, მაშასადამე ყველაფერი იმას, რისგანაც აღდგომის სისავსეს მიწევნული თავისუფალნი უნდა იყონ? მაშ, რაშია პრობლემა? ზოგიერთი კერპთაყვანისმცემელიც კი მარხულობს და თავს იკავებს სექსისგან. ნათქვამია, რომ "ღმრთის სასუფეველი საჭმელი და სასმელი როდია". ნებისყოფის გაძლიერებით ღვინოს, ხორცის და სექსისგან თავშეკავება მოგვებსაც შეუძლიათ, თუმცა ისინი ანგელოზებსა და დემონებს ეთაყვანებიან. როგორც ზომიერება არის მორჩილების ფორმა და არ გულისხმობს ხორცის აბუჩად აგდებას, ასევე ასკეტიზმი ეს პრივატული ხასიათის სულიერი სათნოებაა, და მას არ ახასიათებს მაჩვენებლობა" (Строматы, 3, 6, 47-48).

თხზულებიდან "საწყისთა შესახებ":

1. ახლა მოკლედ განვიხილოთ, თუ რა უნდა ვიფიქროთ აღთქმათა შესახებ. ცნობილია, რომ ვერანაირი ცხოველი ვერ დარჩება სრულიად უქმად და უძრავად, არამედ ყოველგვარ მოძრაობას, მუდმივ საქმიანობას და რაიმე ნდომას ელტვის. მე ვფიქრობ, რომ ასეთი ბუნება ახასიათებს ყოველ ცოცხალ არსებას. მითუმეტეს აუცილებელია ყოველთვის მოძრაობაში ყოფნა და რაიმეს კეთება გონიერი ცხოველისთვის, ანუ ადამიანური ბუნებისთვის. მაგალითად, თუ ადამიანი თავს არ ცნობს (immemor sui) და არ იცის, მისთვის რა არის საკადრისი, მაშინ, რა თქმა უნდა, მთელი მისი ყურადღება ხორციელი მოთხოვნილებებისკენ მიემართება, და ისიც, ყველა თავის მოძრაობაში, თავისი ვნებებითა და ხორციელი მოსურვებებით არის დაკავებული. თუკი ადამიანი ასეთია, მაშინ ის ცდილობს იზრუნოს ან დააკვირდეს რაიმე საზოგადოებრივ საქმეს, მთელ ძალ-ღონეს ახმარს სახელმწიფოზე ზრუნვას ან ხელმძღვანელობისადმი დაქვემდებარებას, ან კიდევ რაიმე ისეთს, რაც ყოველ შემთხვევაში სასარგებლო შეიძლება იყოს საზოგადოებისთვის. მაგრამ თუ ადამიანს ესმის რაიმე უკეთესი იმასთან შედარებით, რასაც წარმოადგენენ ხორციელი არსებები, და დაკავებულია სიბრძნითა და ცოდნით, მაშინ, უეჭველად, ის თავის მონდომებას მოახმარს ისეთ საქმიანობას, რომელიც იკვლევს ჭეშმარიტებას და ეცდება ჩაწვდეს საგანთა წარმოშობის მიზეზებსა და საფუძვლებს.

ამრიგად ამ ცხოვრებაში ერთნი უზენაეს სიკეთედ მიიჩნევენ ხორციელ სიამოვნებას, სხვები - საზოგადოებრივ საქმეებზე ზრუნვას, მესამენი კი - მეცნიერებებსა და შემეცნებას. ამრიგად, გამოვიკვლიოთ, იგივე თანმიმდევრობა ან ცხოვრების მდგომარეობა ხომ არ იქნება ჩვენთვის იმ ცხოვრებაში, რომელიც ჭეშმარიტი სიცოცხლეა და, რომელიც, როგორც წერილშია ნათქვამი, "დაფარულია ქრისტესთან ღმერთში" (კოლას. 3:3) - ანუ მარადიულ სიცოცხლეში?

2. ზოგიერთები, უარყოფენ რა წერილის გულისხმისყოფის ყოველგვარ მოღვაწეობას, და მისდევენ მხოლოდ რჯულის ასოს ზედაპირულობას, უფრო საკუთარ სიამოვნებასა და ვნებას ასიამოვნებენ და არიან რა ოდენ ასოს მოწაფეები, ფიქრობენ, რომ აღთქმები, როგორც უნდა ველოდოთ, სიამტკბილობასა და ფუფუნებაში იქნებიან გამოხატულნი; ამიტომაც, უმთავრესად, არ მისდევენ რა მოციქულ პავლეს სწავლებას სულიერი სხეულის აღდგომის შესახებ (1 კორ. 15:44), აღდგომის შემდეგ ოცნებობენ ისეთ სხეულებზე, რომლებიც არასოდეს იქნებიან მოკლებულნი ჭამას, სმას და ყოველივე იმის კეთებას, რაც ხორცისა და სისხლისთვის არის თვისობრივი. ამას ისინი სრულიად თანმიმდევრულად უმატებენ, რომ აღდგომის შემდეგ იქნება ქორწინებაც და შვილთა გაჩენაც.

მათი წარმოდგენით, მაშინ აღდგება მიწიერი ქალაქი იერუსალიმი, და მის საძირკველში ძვირფასი ქვები ჩაიდება, კედლები იასპისა ექნება, ხოლო სამაგრები კრისტალისა, რომ ასევე, გალავანიც რჩეული და მრავალფეროვანი ქვებისგან: იასპისისა და საფირონის, ქალკიდონისა და სმარაგდის, სარდისისა და ონიქსის, ქრიზოლითისა და ქრიზოპრაზის, გიაცინტისა და ამეთვისტოსგან იქნება აგებული. ისინი იმასაც კი ფიქრობენ, რომ მათი სიამოვნებების მოსამსახურებლად მიეცემათ უცხოტომელები, რომლებიც მათთვის მოხნავენ, კედლებს ააშენებენ, და აღადგენენ მათ დანგრეულ და დაცემულ ქალაქს.

ისინი ფიქრობენ, რომ საკუთარ მფლობელობაში მიიღებენ ხალხთა ქონებას და მათ სიმდიდრეებს დაეუფლებიან, ასე რომ მადიამისა და კედარის აქლემები მოვლენ და მოუტანენ მათ ოქროს, საკმეველს და ძვირფას ქვებს. და ყოველივე ამის დამტკიცებას ისინი ცდილობენ წინასწარმეტყველთა ავტორიტეტით, სწორედ იმ აღთქმებით, რომელიც მათ მიეცა იერუსალიმთან დაკავშირებით და, რომლებშიც, მაგალითად, ნათქვამია, რომ ვინც უფალს ემსახურება შეჭამს და დალევს, ხოლო ცოდვილებს მოშივდებათ და მოწყურდებათ, - რომ მართალნი გაიხარებენ, ცოდვილებს კი დატანჯავს ჭმუნვა.

მათ ახალი აღთქმიდანაც მოჰყავთ მაცხოვრის სიტყვები, რომელიც მოწაფეებს ღვინით დატკბობას ჰპირდება: "აღარა ვსვამ ამიერიდან ვაზის ამ ნაყოფისაგან, ვიდრე იმ დღემდე, როცა თქვენთან ერთად შევსვამ ახალს მამაჩემის სასუფეველში" (მთ. 26:29). უმატებენ კიდევ იმას, რომ მაცხოვარიც ნეტარს უწოდებს იმათ, ვისაც ახლა შია და წყურია, და მათ ჰპირდება, რომ გაძღებიან (მთ. 5:6); ამათ გარდა კიდევ მრავალი მოწმობა მოჰყავთ წერილიდან, და არ უწყიან, რომ ისინი სიმბოლურად უნდა გავიგოთ.

შემდეგ, ისინი ფიქრობენ, რომ ამ ცხოვრების ხატისებრ, ღირსებებისა და ხარისხების შესაბამისად, ან ამსოფლიური ძალაუფლების უპირატესობისამებრ, მაშინაც მეფეები და თავადები იქნებიან, მსგავსად მიწიერი მეფეებისა და თავადებისა. ამას იმის საფუძველზე ფიქრობენ, რომ სახარებაში ნათქვამია: "შენ ხუთ ქალაქს მოგანდობ" (ლკ. 19:19). მოკლედ, რომ ვთქვათ, მათ სურთ ის, რომ მომავალ ცხოვრებაში ყველაფერი ახლანდელი ცხოვრების მსგავსად იყოს, ანუ კვლავ იყოს ის, რაც უკვე არის. ასე ფიქრობენ ისინი, რომლებიც, თუმც ქრისტეს მორწმუნეები არიან, მაგრამ საღმრთო წერილი იუდეველებივით ესმით და ამ აღთქმებში ვერაფერს პოულობენ ისეთს, რაც საღმრთო აღთქმათა შესაფერისი და ღირსეული იქნებოდა.

3. მაგრამ ისინი, ვინც წერილს მოციქულთა გონებისამებრ აღიქვამს, რა თქმა უნდა, იმედოვნებს, რომ წმინდანები შეჭამენ, მაგრამ - სიცოცხლის პურს, რომელიც სულს ჭეშმარიტებით და სიბრძნით ჰკვებავს, - (სიცოცხლის პურს), რომელიც გაანათლებს გონებას და დაარწყულებს მას საღმრთო სიბრძნის ბარძიმიდან, თვით წერილის თქმისამებრ: "სიბრძნემ ... დაკლა თავისი საკლავი, გააზავა თავისი ღვინო და გაშალა თავისი ტაბლა", და ხმამაღლა შესძახა: "... მოდით, დაპურდით ჩემი პურით და შესვით ჩემი განზავებული ღვინო" (იგავნი. 9:1-5). სიბრძნის ამ საკვებით დაპურებული გონება მიაღწევს სიწმიდეს და სრულყოფილებას, როგორადაც იყო შექმნილი ადამიანი თავდაპირველად, და აღადგენს საკუთარ თავში ღმრთის მსავსებასა და ხატებას. და თუმც ამ ცხოვრებიდან ვინმე ნაკლებად განსწავლული გავა, მაგრამ თან წაიღებს საქებ საქმეებს, - ის იმ ზეციურ იერუსალიმში იქნება დამოძღვრილი, წმინდანთა ქალაქში, ანუ განისწავლება კიდევაც და განათლდება, და შეიძლება გახდეს ცოცხალი ქვა, ძვირფასი და რჩეული, იმისთვის, რომ მედგრად და მუდმივად იტანდა ცხოვრების განსაცდელებს და ღვაწლს ღვთისმოსაობისა. იქ ის სრულიად ჭეშმარიტად და ნათლად შეიმეცნებს სიტყვების მნიშვნელობას, რომლებიც აქ გვეუწყა, რომ "მხოლოდ პურით არ ცოცხლობს კაცი, არამედ უფლის პირიდან გამომავალი ყოველი სიტყვით ცოცხლობს კაცი" (მეორე რჯლ. 8:3). ხოლო მმართველებსა და თავადებში უნდა ვიგულისხმოთ ისინი, ვინც ხელმძღვანელობს ქვემდგომთ, არიგებს მათ და ღვთაებრივისკენ მიჰყავს.

4. მაგრამ ადამიანებს, რომლებსაც იმ გრძნობისმიერ აღთქმათადმი აქვთ სასოება, მაინც ეჩვენებათ, რომ ეს სულიერი აღთქმანი გონებებს ნაკლებად ღირსეულ მოსურვებას ახვევენ თავს, ამის გამო, - თუმც ამ სულიერ სიკეთეთა სურვილი სულისთვის ბუნებრივი და თანდაყოლილია, - ჩვენ მცირედით გავიმეორებთ და კიდევ გამოვიკვლევთ ამ საკითხს, რათა ამგვარად, თანმიმდევრული გააზრების ფორმით, გამოვსახოთ, ასე ვთქვათ, სიცოცხლის პურის თვით სახეები და ხარისხი იმ ღვინისა, ასევე თვისებანი საწყისთა.

ხელოვნებებში, რომლებიც ჩვეულებისამებრ ხელით რომ აღსრულდება, აზრი იმის შესახებ, რა, როგორ და რომელი გამოყენებისთვის კეთდება, ჯერ გონებაში მოიაზრება, სამუშაო კი ხელების დახმარებით სრულდება. ასევე უნდა ვიფიქროთ ღმრთის მიერ შესრულებულ საღმრთო საქმეებზეც: აზრი და გაგება იმისა, რასაც და როგორადაც ვხედავთ, აღსრულებულია მის მიერ, და მათში საიდუმლოდ რჩება. ზუსტად ასევე, როდესაც ჩვენი მზერა მხატვრის ნაწარმოებს ხედავს და რაიმეს განსაკუთრებული დახვეწილობით აღსრულებულს უმზერს, სული იმწამსვე ილტვის შეიტყოს, როგორ, რანაირად და რა მიზნით იყო ეს შექმნილი.

მაგრამ უფრო მეტად და შეუდარებლადაც სული გამოუთქმელი წყურვილით ელტვის შეიცნოს აზრი იმისა, რასაც ვხედავთ და, რაც ღმრთის მიერ არის შექმნილი. ჩვენ გვწამს, რომ ეს სურვილი, ეს სიყვარული, უეჭველად, ჩვენში ღმერთმა ჩანერგა. და როგორც თვალი ბუნებით ეძებს ნათელს და მხედველობას, როგორც ჩვენი ბუნებითი სხეული გრძნობს საჭმელ-სასმელის მოთხოვნილებას, ასევე ჩვენს გონებას აქვს ბუნებრივი ლტოლვა ჩაწვდეს ჭეშმარიტებას ღმრთის შესახებ და შეიმეცნოს საგანთა შექმნის მიზეზი.

მაგრამ ეს მისწრაფება ჩვენ ღმრთისგან მივიღეთ არა იმიტომ, რომ მას არასოდეს არ უნდა ეპოვა თავისი დაკმაყოფილება, წინააღმდეგ შემთხვევაში, ანუ თუკი გონება ვერასოდეს მიაღწევდა თავისი სურვილის განხორციელბას, უნდა გვეფიქრა, რომ შემოქმედმა ღმერთმა ამაოდ ჩადო ჩვენს გონებაში სიყვარული ჭეშმარიტებისა.

ამიტომაც, ადამიანები, რომლებიც ამ სიცოცხლეში უდიდესი მონდომებით მიეცნენ ღვთივსათნო და რელიგიურ მოღვაწეობას, მართალია, მხოლოდ მცირედს ითვისებენ საღმრთო ცოდნის მრავალრიცხოვანი და უსაზღვრო საგანძურისგან, მაინც უდიდეს სარგებელს იღებენ უკვე მით, რომ ამ საგნებს დასტრიალებს მათი გონება და საკუთარ თავში ავითარებენ ამ მოსურვებას; ისინი საკუთარ სულებში ანვითარებენ ჭეშმარიტების კვლევის სიყვარულს და მეტ-ნაკლებად ამზადებენ საკუთარ სულებს მომავალი სწავლების შესათვისებლად.

მსგავსადვე, ვისაც სურათის დახატვა ნებავს, წინასწარ, ფაქიზ სტილში ჩახატავს გამოსახულებას და წინდაწინვე გამოკვეთს სახის ნაკვთებს, რომლებიც შემდეგში ტილოზე გადააქვს; ეს წინასწარი გამოსახულება, მსუბუქი მონახაზი, უეჭველად, მეტად ან ნაკლებად არის მომზადებული ნამდვილი საღებავების მისაღებად.

ზუსტად ასევე ჩვენი გულის ფიქალებზე გამოისახება მსუბუქი ჩანახატი და წინასწარი მონახაზი ჩვენი უფლის იესუ ქრისტესი. იქნებ ამიტომაც არის ნათქვამი: "ყველა მქონეს მიეცემა და მიემატება" (მთ. 25:19; ლკ. 19:26). აქედან ჩანს, რომ მათ, ვისაც ამ ცხოვრებაში აქვს ჭეშმარიტების ერთგვარი მონახაზი და ცოდნა, მომავალ ცხოვრებაში დასრულებული გამოსახულების მთელი სილამაზე მიეცემა.

5. ჩემი აზრით, სწორედ ასეთ სურვილზე უთითებდა ის, ვინც ამბობდა: "ერთიც მიზიდავს და მეორეც: გული მითქვამს, რომ გასვლა და ქრისტესთან ყოფნა ათასწილ უმჯობესია" (ფლპ. 1:23). მან იცოდა, რომ, ქრისტესთან დაბრუნებით, ნათლად შეიტყობდა ყოველივეს მნიშვნელობას, რაც კი დედამიწაზე ხდება, - შეიმეცნებდა ადამიანს, მის სულს, მის გონებას, გაიგებდა, თუ რა არის სული, რომელიც ყოველ ადამიანში მოქმედებს, ასევე, თუ რა არის სიცოცხლის სული, და რა - სულიწმიდის მადლი, რომელიც ერთგულთ ეძლევათ.

შემდეგ ის გაიგებდა, რა არის ისრაელი, როგორია ერებს შორის განსხვავება, რას ნიშნავს ისრაელის თორმეტი ტომი, და რას აღნიშნავს ცალკეული ხალხი თავის ცალკეულ მოდგმაში. შემდეგ ის გაიგებდა მსხვერპლის და ლევიტელების მნიშვნელობას და აზრს სხვადასხვა საღმრთო დაწესებებისა; მსგავსადვე შეიტყობდა რისი ხატება იყო მოსეში, და როგორია ღმრთის წინაშე იუბილეთა და წელიწადის შაბათების მნიშვნელობა, ასევე დაინახავდა საზეიმო დღეების მნიშვნელობას და მოიაზრებდა ყველა მსხვერპლისა და განწმენდის მიზეზებსაც; ის ასევე გაიგებდა, როგორია კეთრისგან განწმენდის მნიშვნელობა, და როგორია კეთრის სხვადასხვა სახეობა, ასევე, თუ რას ნიშნავს თესლის დინებით დაავადებულთა განწმენდა.

ის ასევე გაიგებდა, რას წარმოადგენენ კეთილი ძალები, რამდენია მათი რაოდენობა და როგორები არიან ისინი, ამავდროულად, თუ როგორები არიან სუპოსტატნი, და როგორია ერთში - სიყვარული კაცთადმი, და მეორეში - ჯიუტი შურიანობა. გაიგებდა, როგორია სულთა არსი, როგორია ცხოველთა შორის განსხვავება, - და მათ შორისაც, ვინც წყალში ცხოვრობს, ასევე ფრინველებისა და მხეცებისას; რას ნიშნავს ყოველი ჯიშისა და გვარის ესოდენ მრავალ სახეობად დაყოფა, - შეიტყობდა, როგორი განზრახვა ჰქონდა ამ დროს შემოქმედს, და მისი სიბრძნის რა აზრი იმალებოდა ამ ყოველივეში.

კიდევ, ის შეიმეცნებდა იმას, თუ ზოგიერთი ფესვი და ბალახი რატომ იზიდავს გარკვეულ ძალებს, სხვა ფესვები და ბალახები კი, პირიქით, დევნიან მათ; გაიგებდა, როგორია დაცემულ ანგელოზთა ბუნება, და რა არის მიზეზი იმისა, რომ შეუძლიათ მათი მოხიბლვა და შეცდენა, ვინც სრული რწმენით არ ებრძოდა მათ.

ის შეისწავლიდა ასევე საღმრთო განგებულების სამართლიანობას ყოველ ცალკეულ არსებაზე (სწორედ ის გაიგებდა), რომ ადამიანთა თავს გადამხდარი მოვლენები შემთხვევითი ან უნებლიე როდია, არამედ გარკვეული მიზეზების გამო ხდება, თანაც იმდენად საფუძვლიანი და ამაღლებული მიზეზების გამო, რომ არა თუ წმინდანთა თმების რაოდენობა, არამედ ყველა ადამიანისა მასზეა დამოკიდებული, - და ეს განგებულება ჩიტებზეც კი ვრცელდება, რომლებიც ერთი წყვილი დინარად იყიდება და, რომლებიც შეგიძლია დაიჭირო ნებისმიერ ადგილას - ან სულიერად ან კიდევ ბუკვალურად.

საზოგადოდ ამჯერად ჩვენ მხოლოდ ვეძებთ, მაშინ კი ნათლად ვიხილავთ. ყოველივე ამის საფუძველზე საჭიროა ვიფიქროთ, რომ გაივლის არცთუ მცირე დრო მანამ, სანამ ღირსეულთ და დამსახურებულთ ამისი დანახვის შესაძლებლობა მიეცემათ, მაგრამ იმის შემდეგ, რაც დატოვებენ ამ ცხოვრებას; ისინი შეიტყობენ არა მარტო მიწიერ საგანთა მნიშვნელობას, რათა ყოველივე ამის შემეცნებითა და სრულყოფილი ცოდნის მადლით მიიღონ გამოუთქმელი სიხარულით ტკბობა.

შემდეგ ის გაიგებს, მართლაც ცოცხალი, და თანაც გონიერი არსებებით სავსეა საჰაერო სივრცე ცასა და მიწას შორის, როგორც მოციქულმაც თქვა: "... უწინ ამ წუთისოფლის წესისამებრ იარებოდით, ჰაერის ძალთა მთავრის - იმ სულის ნებით, ვის ძალამოსილებასაც ამჟამად ჰმონებენ ურჩობის ძენი" (ეფეს. 2:2), და კიდევ ამბობს: "... ჩვენც, ცოცხლად შთენილთაც, აგვიტაცებენ ღრუბლებს ზემოთ, რათა ჰაერში შევეგებოთ უფალს და, ამრიგად, სამუდამოდ უფალთან ერთად ვიქნებით" (1 თესალონიკ. 4:17).

6. ამრიგად, უნდა ვიფიქროთ, რომ წმინდანები იქ მანამ დარჩებიან, სანამ არ გაითავისებენ ორმაგ ცოდნას იმისა, თუ როგორ იმართება ყოველივე ის, რაც საჰაერო სივრცეში ხდება. მე ვთქვი: ორმაგი ცოდნა, რაც შემდეგს ნიშნავს. სანამ ჩვენ დედამიწაზე ვიმყოფებოდით, ვხედავდით, მაგალითად, ცხოველებს ან ხეებს და მათ შორის განსხვავებას ვაკვირდებოდით; ასევე ვხედავდით დიდ განსხვავებას ადამიანთა შორის; მაგრამ, ამასთანავე არ გვესმოდა ამ ყოველივეს საფუძველი, ჩვენ მიერ ნანახი მრავალფეროვნება გვაიძულებდა მხოლოდ გვეკვლია და ჩავწვდომოდით თუ რატომ შეიქმნა ესოდენი მრავალგვაროვნება ან როგორი განსხვავებულობით იმართება ეს ყოველივე. მაგრამ, რადგან დედამიწაზე ჩვენში ამგვარი სახის ცოდნისადმი მოშურნეობა და სიყვარული ჩაისახა, - სიკვდილის შემდეგ უკვე ამ მრავალფეროვნების წვდომა და შემეცნება მოგვეცემა, - თუკი (საერთოდ) სურვილიდან შეიძლება მომდინარეობდეს თვით საქმე.

ამრიგად, როდესაც სრულად ჩავწვდებით ამ მრავალფეროვნების საფუძვლებს, მაშინ გვექნება ორმაგი ცოდნა იმისა, რასაც დედამიწაზე ვხედავთ. საჰაერო ადგილზე კიდევ შეიძლება შემდეგი რამ ითქვას. მე ვფიქრობ, რომ წმინდანები, რომლებიც ამ ცხოვრებიდან გავიდნენ, გარკვეულ ადგილას იქნებიან, რომელიც დედამიწაზეა; იმ ადგილას, რომელსაც საღმრთო წერილი სამოთხეს უწოდებს, და ეს ადგილი იქნება ადგილი სწავლებისა, ასე ვთქვათ, აუდიტორია, ან სულთა სკოლა, სადაც სულები ისწავლიან ყველაფერს, რაც კი დედამიწაზე უნახავთ, ასევე მიიღებენ ზოგიერთ მითითებას მომავალზე, მსგავსად იმისა, როგორც ამ ცხოვრებაში მყოფნი ნაწილობრივ შეიმეცნებდნენ ზოგიერთ გამოცხადებას მომავალზე, თუმცა მინიშნებებით, ანარეკლებით და იგავურად, - იმ მომავალზე, რომელიც სრული სიცხადით გაიხსნება თავის დროს და თავის ადგილას.

ვინც წმიდაა გულით, უბიწოა ცნობიერებით, და მეტ-ნაკლებად განვითარებულია გონებრივად, ის, შედარებით სწრაფად წაიწევს წინ და, ასე ვთქვათ, სხვადასხვა სავანეთა გავლით, ძალიან მალე ზეციურ სასუფეველს მიაღწევს. რაც შეეხება სავანეებს, როგორც ცნობილია, ბერძნები მათ სფეროებად ხმობდნენ, საღვთო წერილი კი ზეცას უწოდებს. ყოველ ამ ზეცათაგანში წმინდანი, უპირველესად, ნახავს იმას, თუ რა ხდება იქ, და, მეორეც, შეიტყობს საფუძველს, თუ რატომ ხდება ასე. ამრიგად, თანმიმდევრულად გაივლის ამ სფეროებს მიჰყვება რა იესუს, ძეს ღმრთისას, რომელიც ამბობს: "სადაც მე ვიქნები, მსურს იქვე იყვნენ ისინიც..." (ინ. 17:24). ის უთითებს ამ ადგილთა განსხვავებებზეც, როცა ამბობს: "მამაჩემის სახლში ბევრი სავანეა" (ინ. 14:2). ხოლო თვითონ ყველგან იმყოფება და ყველაფერს მსჭვალავს (percurrit); და ჩვენ უკვე აღარ უნდა წარმოვიდგინოთ ის იმ დამცირებაში, როგორიც მიიღო მან ჩვენთვის, ანუ იმ შეზღუდულობაში, რომელიც დედამიწაზე ჰქონდა სხეულებრივად ყოფნის დროს, ცხოვრობდა რა კაცთა შორის, - არ უნდა ვიფიქროთ, თითქოსდა ის რომელიმე ერთ ადგილას არის ჩაკეტილი.

7. ამრიგად, როდესაც წმინდანები მიაღწევენ ზეციურ ადგილებს, მაშინ მიხვდებიან ყოველი მნათობის არსს და შეიტყობენ, გასულიერებულნი არიან თუ არა ისინი, და რას წარმოადგენენ. იქ მიხვდებიან ასევე ღმრთის საქმეთა სხვა საფუძვლებს, რომლებსაც მათ თვით ღმერთი გაუხსნის. როგორც შვილებს, უჩვენებს საგანთა მიზეზებს და თავისი შემოქმედების ძალას, და ასწავლის მათ, ასეთი და ასეთი ვარსკვლავი რატომ არის განთავსებული ცის კაბადონის კონკრეტულ ადგილზე და რატომ არის განცალკევებული ის სხვა ვარსკვლავისგან გარკვეული სივრცით, და რა იქნებოდა, მაგალითად, ის რომ (ამ სხვა ვარსკვლავის) ახლოს ყოფილიყო, ან რა მოხდებოდა, თუკი ის მასზე უფრო მოშორებით იქნებოდა; ან რატომ არ იქნებოდა სამყარო ისეთივე, არამედ ყველაფერი მიიღებდა სხვაგვარ ფორმას, ერთი ვარსკვლავი თუ მეტად დაშორდებოდა მეორეს?

ამრიგად, გაივლიან რა ყოველივეს, რაც კი ცაში მნათობთა ადგილმდებარეობისა და მათი მოძრაობის შემეცნებას შეეხება, წმინდანები გადავლენ იმის შემეცნებაზე რასაც ვერ ვხედავთ, ანუ იმაზე, რაც დღეს მხოლოდ სახელწოდებით ვიცით, და არის უხილავი. მოციქული პავლე ასწავლის, რომ ამ რიგის არსებანი მრავალრიცხოვანნი არიან (ეფეს. 1:20-21), მაგრამ როგორები არიან ისინი და რა განსხვავებაა მათ შორის, ამის შესახებ არანაირი, ოდნავ გონივრული წარმოდგენა და ვარაუდიც კი შეუძლებელია გვქონდეს.

ამრიგად, გონიერი არსება თანდათანობით ამაღლდება - არა ისე, როგორც ამქვეყნიურ ცხოვრებაში მაღლდება ხორციელად, ან სხეულებრივ და სულში, არამედ გონებრივი სრულყოფილებით, რომელიც გამდიდრდება აზრითა და გრძნობით, მიუახლოვდება სრულყოფილ ცოდნას, სადაც, ამასთანავე უკვე აღარ ექნება დაბრკოლება ხორციელ გრძნობათაგან, არამედ გონებრივი ზრდით გამდიდრებული, საგანთა მიზეზს ყოველთვის სრული სიმკვეთრით, ასე თქვათ პირისპირ განჭვრეტს.

მაშინ დაეუფლება ის იმ სრულყოფილებას, რომლის წყალობითაც მიაღწია ამ მდგომარეობას, ხოლო საკვები, რომლითაც გამოიკვებება იგი, გახდება საგანთა ჭვრეტა და შემეცნება, მათი არსებობის მიზეზის გულისხმისყოფა.

ცნობილია, რომ ამ ცხოვრებაში ჩვენი სხეულები ჯერ ხორციელად იზრდებიან იმად, რასაც ჩვენ ამის შედეგად წარმოვადგენთ, თანაც, პირველ ასაკში საკვების რაოდენობა გვზრდის, ხოლო იმის შემდეგ, რაც ჩვენი სიმაღლე თავის ზომას მიაღწევს, საკვებს უკვე იმისთვის კი არ ვიღებთ, რომ ვიზარდოთ, არამედ იმისთვის, რომ ვიარსებოთ და სიცოცხლე საკვების მეშვეობით შევინარჩუნოთ.

ზუსტად ასევე, ჩემი აზრით, გონება, მიაღწევს რა სრულყოფილებას, მაინც იკვებება და მისთვის შესაბამისი საკვებით სარგებლობს ყოველი უკმარობისა ან სიჭარბის გარეშე. მაგრამ, ყოველ შემთხვევაში, ეს საკვები, სავარაუდოდ, სხვა არაფერია თუ არა ღმრთის ჭვრეტა და შემეცნება, და მას აქვს მისთვის, მისი ქმნილი ბუნებისთვის დამახასიათებელი ზომიერება, და ყოველს, ვინც კი წმიდა გულით იწყებს ღმრთის ჭვრეტას, ანუ მის შემეცნებას, ამ ზომიერების დაცვა მართებს.