ანტიერეტიკონი - ფილოსოფოს ფედონის კრებითი უარყოფა, რომელიც იცავდა არიოზს და მის მგმობარებას - აპოკალიფსისი

"წერილში ნათქვამია:  თქვა ღმერთმან: ვქმნეთ კაცი ხატებისაებრ ჩვენისა და მსგავსებისაებრ (დაბ. 1:26). თუკი ამ სიტყვებიდან უნდა დავასკვნათ, რომ გონება (ღვთაებრივი) არსებობდა, როგორც ცალკე პირი: მაშინ (ასეთივე დასკვნის მიხედვით) ვინმემ შეიძლება თქვას, რომ ღმერთს აქვს ადამიანური გარეგნობა. მაგრამ ჩვენ ვიცით, რომ ღვთაება მარტივია და უსახური. რას ნიშნავს ეს სიტყვები? - მითხარით: ნუთუ ღმერთს ადამიანური გარეგნობა გააჩნია?

არა, ფილოსოფოსო! ეს გამოთქმა აიხსნება ღმერთის შემდგომი სიტყვებით: ეპატრონოს ზღვაში თევზს, ... მთელს დედამიწას და ყველა ქვემძრომს, რაც კი მიწაზე დახოხავს; ანუ ადამიანის ღმრთის ხატებად შექმნა - მის მიერ მთელი დედამიწის ფლობას ნიშნავს. რადგან, როგორც ღმერთი მეუფებს მთელ დედამიწაზე და ყოველივეზე, რაც კი მასზეა, ასევე ადამიანიც დაადგინა მან მეორე მეუფედ მიწისა და ყოველისა, რაც მასზეა. აი როგორ განვმარტავ მე იმას, რომ ადამიანი შეიქმნა ღმრთის ხატად და მსგავსად.

და თქვა ღმერთმა: ვქმნეთ კაცი ხატებისაებრ ჩვენისა და მსგავსებისაებრ. - მაგრამ გამოვიკვლიოთ, ფილოსოფოსო, ვის უთხრა. რადგან იქ, სადაც ნათქვამია: თქვა ღმერთმან, - შემდეგ მიმატებულია: შექმნა ღმერთმა კაცი, თავის ხატად შექმნა იგი, მამაკაცად და დედაკაცად შექმნა ისინი (მ. 27). შედეგად, სიტყვების აზრი: ვქმნეთ - უთითებს პირზე, რომელიც სხვასთან ერთად მონაწილეობს შესაქმეში, და მას ერთნაირ სახელწოდებას ანიჭებს. ამიტომაც, როგორც მამა, რომელმაც თქვა: ვქმნეთ კაცი, არის ღმერთი, ასევე - ღმერთია ისის, ვისაც მან ეს უთხრა: ვქმნეთ; და ერთი და იგივე ღვთაებრივი არსი აქვთ ორივე პირს - მთქმელსაც: ვქმნეთ კაცი ხატებისაებრ ჩვენისა და მსგავსებისაებრ, და იმასაც, ვინც ადამიანი შექმნა. ამრიგად, აზრი სიტყვებისა: ვქმნეთ - გამოხატავს ყოვლადწმიდა და განუყოფელ ღმრთეებას მამისა და ძისა: რადგან ღმრთის ხატება მარტივია და მისთვის უცხოა ყოველგვარი შედგენილობა: მისი ბუნება ცეცხლის მსგავსია.

წმ. სამების არსი მიუდგომელი ნათელია და მიუწვდომელი ბუნებაა. აი აზრი სიტყვებისა: ვქმნეთ.

"დავუშვათ, ღვთაება მარტივია, უსახურია (ὰσχηματιςον) და არაშედგენილია. მაშ, როგორ გავიგოთ სიტყვები: ჩვენს ხატად და მსგავსად? და როგორ იყო შესაძლებელი თქმულიყო: ვქმნეთ კაცი, თუკი მთქმელი იმაზე ადრე არ არსებობდა, ვისაც უთხრა? მოგვეცით ამისი საკმარისი განმარტება, თუ შეგიძლიათ".

თუკი, როგორც შენ ამბობ, მამა არსებობდა ძეზე უწინარეს, ხოლო ძე მოგვიანებით გაჩნდა, შექმნილია ღმრთის მიერ გარკვეული დროის შემდეგ, და მის მიერ ძედ გამოცხადდა, - მაშ, თუკი ის შეიქმნა, სხვა ქმნილ არსებათა მსგავსად, ოღონდ ყოველივეზე უწინარეს: მაშინ, თქვენი უკეთური აზრის მიხედვით, შეუქმნელ ღმერთს შექმნილი ძისთვის უნდა ეთქვა: შემიქმენი მე კაცი ჩემს ხატად და მსგავსად. მაგრამ მან თქვა: ვქმნეთ კაცი ჩვენს ხატად და მსგავსად. ამრიგად, თუკი მამა, როგორც ადრე ვაჩვენეთ, ყოველთვის ღმერთია, მაშინ მამასთან ყოველთვის არის ძეც, არა გვიანდელი დროის მიხედვით, არა ნაკლები ძალაუფლებით, არა შეზღუდული ადგილით, არამედ მუდმივად და განუწყვეტლად; ის არსებობს მამასთან მიუწვდომლად და გამოუთქმელად; ის იშვება მამისგან, ის არის ჭეშმარიტი ღმერთი ჭეშმარიტი ღმრთისგან და ყოველთვის არსებული მამისგან, რომელსაც აქვს ხელმწიფება მამასთან ერთად, თანამარადიულია მამისა, მეფობს მამასთან ერთად, ერთარსია მამისა, თანასწორია მისი და თანამონაწილეა მამისა შესაქმეში. თუკი, წერილის მიხედვით, ყველაფერი შეიქმნა ძის მიერ, და უმისოდ არაფერი შექმნილა, რაც კი შეიქმნა (ინ. 1:3). თუკი მან მამასთან ერთად, და არა მისგან განცალკევებით, შექმნა ყველაფერი, თუკი ერთია ღვთაება და ერთია ნება მამისა, ძისა და წმიდისა სულისა, - რადგან მარადის განუყოფელნი არიან მამა ძისგან, ძე კი მამისგან: მაშინ, ფილოსოფოსო, უნდა ვიფიქროთ, რომ მამა და ძე ღვთაებრივი არსით ერთნი არიან, როგორც თვითონვე გვასწავლის სახარებაში: მე და მამა ერთი ვართ (ინ. 10:30), - იგივე ძე, რომელსაც მამამ უთხრა: ვქმნეთ კაცი ხატად და მსგავსად ჩვენდა.

"წინა კითხვებში ჩვენ უკვე ვთქვით, რომ ღმერთს არა აქვს კაცობრივი გარეგნობა; მაშ, რა აზრი უნდა ჰქონდეს ამ გამოთქმას: ხატად და მსგავსად ჩვენდა? - გვიპასუხეთ. ეს ადგილი ჩვენთვის გარკვეულ სირთულეს წარმოადგენს.

სიტყვა: ხატებად - გამოყენებულია არა სხეულებრივი შედგენილობისადმი, არამედ სულისადმი მიმართებაში. ისმინე და შეიგნე. ღმერთმა, რომელიც თავისი არსით კეთილია, ადამიანის გონიერ არსებაში ჩადო ის, რაც მის ხატებად და მის მსგავსებად იწოდება, როგორიცაა: სიკეთე, უბრალოება, სიწმიდე, უბიწოება, გულწრფელობა, პატიოსნება, ნეტარება და ა. შ., რათა ის, რაც ღმერთში არსებითადაა, ღვთის მადლით, მის მიერ შექმნილ ადამიანს თავის გონიერ ნაწილში ჰქონოდა. როგორც დახელოვნებული ფერმწერები ტილოებზე არა ერთი და იმავე საღებავით, არამედ სხვადასხვა ფერებით ხატავენ, ასევე ღმერთმა მის მიერ შექმნილ ადამიანს მისი სულის გონიერ ტაძარში, ანუ გონებაში, უბოძა ნიჭი სხვადასხვა სათნოებებით მიეღწია იმისთვის, რათა ღმრთის ხატებისა და მსგავსებისთვის მიეღწია. რმრთის ხატი ადამიანში ნათლად მოიხილვება მითითებულ კეთილ თვისებებში, რომლებიც მასში ღმერთმა ჩადო, როდესაც თქვა: ვქმნეთ კაცი ჩვენს ხატად და მსგავსად.

"კითხვა ძირითადად ეხება იმას, თუ ვის მეშვეობით შექმნა ღმერთმა ადამიანი და ყოველი ხილული თუ უხილავი. მე არასწორად მეჩვენება თქვენი ნათქვამი, თითქოსდა მამა და ძე მარადის ერთი იყვნენ საკუთარ თავში და, რომ თითქოსდა ძე ყოველთვის იყო ღმერთი მამასთან ერთად. მე ვფიქრობ, რომ ის შექმნილია ღმრთის მიერ, როგორც შუამავალი ქმნილებისთვის, რადგან ღმერთს სჭირდებოდა შუამავალი ადამიანისა და სამყაროს შესაქმნელად. ამგვარად ღმერთმა - შემოქმედმა, შეუდგა რა შესაქმეს, თავისთვის წარმოქმნა ინსტრუმენტი, რათა მისი მეშვეობით შეექმნა ყოველივე. როგორც მხატვარი წინდაწინ იმზადებს ხელსაწყოებს თავისი მომავალი ნამუშევრების შესაქმნელად, იგივე შეიძლება ვიფიქროთ ღმერთზეც, რომ მან თავისთვის გამოიყენა ძე, როგორც ხელსაწყო, რათა მის მიერ სამყარო შეექმნა. ხოლო მოციქულის სიტყვები: მის მიერ შეიქმნა (ინ. 1:3) - მხოლოდ მის მიერ შექმნილ საგნებზე უ თითებს, როგორც ინსტრუმენტზე. მსგავსადვე, როდესაც ღმერთმა თქვა: ვქმნეთ კაცი ხატებისაებრ ჩვენისა და მსგავსებისაებრ (დაბ. 1:26), თვითონ თქვა ის, რომ ადამიანი შექმნილია მის ხატად და მსგავსად ინსტრუმენტის, ანუ ძის მიერ".

შენ თუ ამბობ, რომ ძე შექმნილია მამის მიერ, როგორც რამ იარაღი, ქმნილებათა წარმოსაქმნელად, მაშინ თვითონვე ართმევ ძალას საკუთარ სიტყვებს. რადგან სახარება ამბობს, როგორც თვითონვე ახსენე ამასწინათ: ყოველივე მის მიერ შეიქმნა (ინ. 1:3), და შემდეგ კიდევ ამატებს: და უმისოდ არაფერი შექმნილა, რაც კი შეიქმნა (ინ. 1:3). შედეგად, თუკი ყოველი ქმნილება მის მიერ შეიქმნა, და მის გარეშე არაფერი არსებობს ქმნილებათაგან, ხოლო ძე თვითონაც ქმნილებაა, როგორც შენ ამტკიცებ: გამოდის, რომ საკუთარი თავიც მასვე შეუქმნია, და არა მამას.

"მე ვამბობ, რომ ღმერთმა მის, როგორც რამ იარაღის მიერ, ყოველივე შექმნა, როდესაც ამისთვის თვითონაც შექმნა ყოველ ქმნილებათა უწინარეს".

გვითხარი, პატივდებულო კაცო, ვინ და სად უწოდებს ღმრთის ძეს და სულიწმიდას საღმრთო ქმედებათა აღმასრულებელ ინსტრუმენტებად? რომელ ღვთითშთაგონებულ მამასთან ამოიკითხე ასეთი მოწმობა, რომ ძე არის იარაღი, როდესაც ის თვითონვე იწოდება ყოველ საუკუნეთა, ყოველ ზეციურ ძალთა და დედამიწაზე არსებულ ქმნილებათა შემოქმედად? ხოლო ძე რომ მამის თანამარადიულია, შემოქმედია და დამფუძნებელია ყოველივესი, ამის შესახებ გვაქვს მოწმობა წმ. წერილიდან. ისმინე, ფილოსოფოსო. დაბადების წიგნში წინასწარმეტყველი მოსე გვასწავლის ვირწმუნოთ, რომ ძე არის შემოქმედი მამა ღმერთთან ერთად. ამას ის გვასწავლის სწორედ იმ ადგილას, რომელიც ადრეც მიგითითეთ: ვქმნეთ კაცი ხატებისაებრ ჩვენისა და მსგავსებისაებრ (დაბ. 1:26). ასეთი სიტყვით მიმართვა ბუნებრივია მხოლოდ შესაქმეში მონაწილე პირისადმი და არა ინსტრუმენტისადმი; რადგან შემდგომი სიტყვები: შექმნა ღმერთმა კაცი, თავის ხატად შექმნა იგი, მამაკაცად და დედაკაცად შექმნა ისინი (დაბ. 1:27), - უთითებს მოქმედ პირზე. სიტყვები: ვქმნეთ კაცი გამორიცხავს აზრს ინსტრუმენტზე. აი სხვა ჭეშმარიტი მოწმობა, კიდევ უფრო ნათელი, ბარუქის წიგნიდან, რომელიც მხოლოდ ძის ერთ პიროვნებას ეხება, და აჩვენებს, რომ ის არის ყოველ ქმნილებათა შემოქმედი: მან, ვინც ქვეყნიერება განამზადა საუკუნოდ და აავსო იგი ოთხფეხა ცხოველებით, ვინც ნათელს გვიგზავნის და მოდის ნათელი; ვარსკვლავები განბრწყინდნენ თავიანთ სახმილავებში და გაიხარეს; მოუხმო მათ და უპასუხეს: აქ ვართო! და სიხარულით გაუნათეს თავიანთ შემოქმედს. ეს არის ღმერთი ჩვენი და სხვა არ შეირაცხება მის წინაშე. მან მოიპოვა ყველა გზა ცოდნისა და მისცა იგი იაკობს, თავის მორჩილს, და ისრაელს, რომელიც შეიყვარა. შემდგომად ამისა გამოჩნდა იგი დედამიწაზე და მიმოიქცეოდა ადამიანთა შორის (ბარ. 3:32-38). და თვით ესაია ეუბნება ისრაელს: განა არ იცი? ნუთუ არ გსმენია? მარადიული ღმერთია უფალი, ქვეყნის კიდეების შემქმნელი (ეს. 40:28). მაშ, ვინ არის ეს მარადიული ღმერთი, ფილოსოფოსო, რომელმაც ქვეყნის კიდეები შექმნა და, რომელიც შემდეგ გამოჩნდა დედამიწაზე და მიმოიქცეოდა ადამიანთა შორის? რომელი იყო ეს შენი აზრით, ძე თუ მამა?

"მე სრულიად დარწმუნებული ვარ წმ. წერილიდან, რომ ძე დედამიწაზე გამოჩნდა და მიმოიქცეოდა ადამიანთა შორის. მაგრამ ჩემი შეპასუხება, რომლის წინააღმდეგ სათქმელი არაფერი გაქვთ, თავის ძალაში რჩება, კერძოდ ის, რომ იგი ყოველ ქმნილებაზე უადრეს შექმნა ღმერთმა, იმ მიზნით, რათა მის მიერ შემდეგ ყველაფერი შეექმნა, და მე ამას შემდგომში დავამტკიცებ".

არა, ფილოსოფოსო; შენ ვერაფრით დაამტკიცებ შენს სიტყვებს. ძე ღმერთი იშვება მამისგან, და იგი ქმნილება როდია: ეს შენ მრავალი მოწმობით უკვე დაგიმტკიცეთ. და სიბრძნითა და ღვთისმოსაობით აღსავსე კაცთაგან, ვინ არ გაიკვირვებს მის ასეთ მძლავრ მოქმედებას, რომელიც მან, როგორც ღმერთმა, ქმნილ არსებებში გამოავლინა, და რომლის შესახებაც წერილი ამბობს: შექმნა ღმერთმა კაცი... დაინახა ღმერთმა ყოველივე, რაც გააჩინა, და აჰა, ძალიან კარგი იყო (დაბ. 1:27, 31)? ხოლო იოანე მახარობელი კიდევ უფრო ნათლად აჩვენებს, რომ ის ყოველთვის არსებობს მამასთან ერთად, თანამარადიულია და თანადაუსაბამოა მისი: დასაბამიდან იყო სიტყვა, და სიტყვა იყო ღმერთთან და ღმერთი იყო სიტყვა. ის იყო დასაბამიდან ღმერთთან. ყველაფერი მის მიერ შეიქმნა, და უმისოდ არაფერი შექმნილა, რაც კი შეიქმნა (ინ. 1:1-3).

აი, ფილოსოფოსო, უნათლესი მტკიცებულება იმისა, რომ ძე ღმერთი არის მიზეზი ყოველი ქმნილებისა. მაშ, თუკი ის, - როგორც სინამდვილეშია, - ყოველი ქმნილების, ხილულისა და უხილავის, გონებრივად საცნაურის დამფუძნებელია, მაშინ ნათელია, რომ ის - ღმერთია თავისი არსებით, და არა იარაღი, როგორც შენ ამბობ; ის ქმნილება როდია, და მამაზე უნაკლებესი. რადგან მას, ვის შესახებაც მახარობელთან ოთხჯერ ითქვა "იყო", - არაფერი უძღოდა წინ არსებულთაგან.

ხოლო იმაში სრულიად დასარწმუნებლად, რომ სხვას არავის ექვემდებარება, არამედ თავისუფალია, როგორც მამა, - აი კიდევ უნათლესი მოწმობა. ისმინე, რას ამბობს წმ. წინასწარმეტყველი ესაია, როდესაც ის იუდეველებს მიმართავს: რადგან შეგვეძინა შვილი, მოგვეცა ძე და უფლობა იყო მის ბეჭებზე, ეწოდა სახელად საკვირველი მრჩეველი, ღმერთი ძლიერი, მშვიდობის მთავარი, მარადისობის მამა (ეს. 9:5-6). შენიშნე, ფილოსოფოსო, რომ ის მეუფედ იწოდება, და არა მსახურად, როგორც თქვენ ამბობთ.

ერთ-ერთ თავის საკვირველ მოქმედებაში ღმრთის მხოლოდშობილი ძე ყველაზე უცხადესად აჩვენებს, რომ არის უფალი და შემოქმედი ადამიანისა, კერძოდ, დაბადებიდან ბრმადშობილის განკურნებისას, რომელიც მან, ღმრთის ძემ, აღასრულა. მოციქულ პავლეს თქმით, ის არის ბრწყინვალება მამისა, თანამარადიული მისი და უცვალებელად მისი იპოსტასის ხატი (ებრ. 1:3).

აი, ფილოსოფოსო, რამდენი მოწმობაა იმისა, რომლებშიც ძე ღმრთისა წარმოგვიდგება დაუსაბამოდ, ანუ არაშექმნილად, როგორც მამა და, როგორც შემოქმედი ყოველივე ხილული და გონებით საცნაური ქმნილებებისა, რაც არაერთხელ გვითქვამს. მაშ, გვიჩვენე, სად არის მოწმობა იმისა, რომ ის - იარაღია, თუკი, რა თქმა უნდა, ასეთი მოწმობა გაგაჩნია.

მაშ, თუკი თქვენ ასე მტკიცედ დგახართ საკუთარ აზრზე, მაშინ მითხარით, როგორ უნდა გულისხმავყოთ შემდეგი გამოთქმა: უფალმა შემქმნა მე თავისი გზის დასაწყისში, თავის ქმნილებებამდე დასაბამით (იგავნი 8:22).

რაც შეეხება გამოთქმას: უფალმა შემქმნა მე, უნდა შევნიშნოთ, რომ ჩვენი მამები ბევრს ამბობდნენ და თანაც სულ სხვაგვარად, ვიდრე შენ გულისხმაყოფ ამას. შენ, რა თქმა უნდა, იცი ის სწავლებაც, რომელშიც ისინი განმარტავდნენ ჩვენი უფლის იესუ ქრისტეს განკაცების საღმრთო აღმშენებლობას. ახლა, უფალ იესუ ქრისტეს შეწევნით, ადრე ნათქვამს საკუთარ მოსაზრებებსაც დავუმატებთ.

თუკი გნებავს, ფილოსოფოსო, ავიღოთ ეს ადგილი მთლიანობაში, ოდნავ ზემოდან. დასაწყისში ნათქვამია: განვუყო ჩემს მოყვარეებს ნაყოფი და საუნჯენი მათნი აღვავსო კეთილით; შემდეგ კი მიმატებულია: უფალმა შემქმნა (ებრ.: შემიძინა - "აპოკ." რედ.) მე დასაბამად მისი გზებისა. მის საქმეთა უწინარეს დასაბამისა დამამტკიცა მე. დასაბამსა უწინარეს ქვეყნიერების შექმნისა, და უწინარეს უფსკრულთა ყოფისა, ვიდრე გამოსლვადმდე წყაროს წყალთა, ვიდრე მთათა დაფუძნებამდე, უწინარეს ყოველთა ბორცუთა მშვა მე (იგავნი 8:22-25).

შემდეგ მწერალი აძლიერებს თავის გამოთქმას: უფალმა შემქმნა, და აგრძელებს: უფალმან შექმნა სოფელი და უბენი (იგავნი 8:26). ახლა კი ჩავწვდეთ, ვინ არის ეს - უფალი, რომელმაც შექმნა იგი (სიბრძნე), რომელმაც შექმნა  სოფელი და უბენი. ბარუქის წიგნში, როგორც ზემოთ მივუთითეთ, იმის შესახებ, ვინც შექმნა სოფელი და დაუსახლებელი ადგილები, იერემია წინასწარმეტყველის პირით ნათქვამია: ვერც აგარის შვილებმა, რომელნიც მიწიერ ცოდნას ეძიებდნენ, ვერც მერანისა და თემანის ვაჭრებმა, ვერც მთხრობელებმა და ვერც ცოდნის მძებნელებმა ვერ გაიგნეს სიბრძნის გზა და ვერ გაიხსენეს მისი ბილიკები (ბარ. 3, 23). და ცოტა ქვემოთ: მაგრამ ყოვლის მცოდნემ იცის იგი, თავისი გონებით მოიპოვა მან, ვინც ქვეყნიერება განამზადა საუკუნოდ... (მ. 32).

როდესაც ლაპარაკობს იმის შესახებ, ვინაც გონებრივად მოიპოვა, წინასწარმეტყველი მის საქმეებზეც მიუთითებს: ყოვლის მცოდნემ იცის იგი, თავისი გულისხმისყოფით მოიპოვა, ვინც ქვეყნიერება განამზადა საუკუნოდ და აავსო იგი ოთხფეხა ცხოველებით, ვინც ნათელს გვიგზავნის და მოდის ნათელი; მოუწოდა მას და ისიც დაემორჩილა მას თრთოლვით; ვარსკვლავები განბრწყინდნენ თავიანთ სახმილავებში და გაიხარეს; მოუხმო მათ და უპასუხეს: აქ ვართო! და სიხარულით გაუნათეს თავიანთ შემოქმედს. ეს არის ღმერთი ჩვენი და სხვა არ შეირაცხება მის წინაშე. მან იპოვა ყველა გზა ცოდნისა და მისცა იგი იაკობს, თავის მორჩილს, და ისრაელს, რომელიც შეიყვარა. შემდგომად ამისა გამოჩნდა იგი დედამიწაზე და მიმოიქცეოდა ადამიანთა შორის (ბარ. 3:32-38).

ამრიგად, სოლომონისა და ბარუქის, ანუ იერემიას სიტყვებიდან ჩანს, თუ როგორ არის ერთსა და იმავე პირზე ნათქვამი შემქმნა მე, ანუ სიბრძნემ, და რომ მანვე შექმნა ქვეყნიერება.

ახლა გულისხმავყოთ, პატივდებულო კაცო, ვინ არის ეს - უფალი, რომელმაც შექმნა ქვეყნიერება. ჩვენ ვფიქრობთ, რომ ის სხვა არავინაა, თუ არა ის, ვინც შექმნა მიწა საუკუნოდ (რადგან მიწის შექმნაში შედის ქვეყნიერების შექმნაც), აავსო იგი ოთხფეხა ცხოველებით, მოუწოდა ნათელს, რომელიც მას ემორჩილება თრთოლვით და ა. შ. მის შესახებ არის ნათქვამი, რომ შემდგომად ამისა გამოჩნდა იგი დედამიწაზე და მიმოიქცეოდა ადამიანთა შორის.

შედეგად, უნდა ვიფიქროთ, რომ ის არის უფალი, რომელმაც შექმნა სიბრძნე, გონებას რომ ეკუთვნის, თავისი გზების დასაბამში, რომლითაც დააჯილდოვა ადამიანი, როდესაც თავის ხატისაებრ შექმნა; გააჩინა ქვეყნიერება, და შექმნა მიწა საუკუნოდ. მაგრამ, მოდი, კვლავ განსახილველ ადგილს დავუბრუნდეთ. ნათქვამია: თუკი გაუწყებთ იმას, რაც ყოველდღიურია, - და არა ხვალინდელი, - არც იმის აღრიცხვა დამავიწყდება, რაც დასაბამითგან იყო (იგავნი. 8:21).

ამრიგად ნათელია, რომ ის, ვინც შექმნა სიბრძნე, გონებას რომ ეკუთვნის, ვინც მოაწყო დედამიწა, ვინც შექმნა ქვეყნიერება - ეს არის ძე ღმრთისა, რომელიც ეუბნება იობს: როდესაც იქმნენ ვარსკვლავნი, მაქებდა მე დიდი ხმით ყოველი ჩემი ანგელოზი (იობი. 38:7). და მოსეც ნათლის შემოქმედზე ამბობს: თქვა ღმერთმა: იყოს ნათელი! (დაბ. 1:3), შემდეგ კი ამატებს: გააჩინა ღმერთმა ორი მთავარი მნათობი, ... და ვარსკვლავები (დაბ. 1:16).

ვფიქრობ, ფილოსოფოსო, საკმარისად არის წარმოჩენილი მტკიცებულებანი იმ ჭეშმარიტებისა, რომ ის, ვინც, სოლომონის თქმით, შექმნა სიბრძნე, გონებას რომ ეკუთვნის, და ყველა ქმნილება, არის ძე ღმრთისა. ის არის შემოქმედი და არა იარაღი შემოქმედებისა. ხოლო უფრო ნათლად რომ წარმოგიჩინოთ ეს საგანი, თვით საქმის არსს მივმართოთ, და მას იმ მხრიდან შევხედოთ, რომელი მხრიდანაც მითითებულია წმიდა წერილში.

მოსემ, თავისი გარდაცვალების წინ, მოუწოდა იესუ ნავეს ძეს, როგორც ას არის აღწერილი მოსეს ატაცების (Ανὰληψις Μωσὲως) წიგნში, და უთხრა მას: ღმერთმა სამყაროს შექმნამდე განჭვრიტა, რომ მე ვიქნებოდი მისი აღთქმის შუამავალი. ხოლო მოსეს საიდუმლო სიტყვათა (βίβλος λόγων μυστικῶν Μωσὲως) წიგნში მოსე თვითონ წინასწარმეტყველებდა დავითსა და სოლომონზე; ამ უკანასკნელზე ამგვარი სახით: გადმოღვრის მასზე ღმერთი სიბრძნესა და სიმართლეს და სრულ ცოდნას. ის ააშენებს ღმრთის სახლს, და ა. შ. ხოლო შენთვის უფრო გასაგები რომ იყოს ეს სიტყვები, საკითხი ასეთი სახით შემოვაბრუნოთ: კაცი არსებობს ქვეყნიერებისთვის, თუ ქვეყნიერება კაცისთვის?

ფილოსოფოსმა მიუგო: "რა თქმა უნდა, ქვეყნიერება კაცისთვის".