სწავლანი > განმარტებანი
წმ. სიმეონ თესალონიკელი
დიალოგი ჩვენს რწმენაზე, საეკლესიო წესებსა და საიდუმლოებებზე
ყველა ერესის წინააღმდეგ
მღვდელმთავარი: ქრისტეს - ღმრთისა და მამის მხოლოდშობილი ძის, ჩვენი ღმერთის, ცოცხალი სიბრძნისა და სიტყვის მიერ, რომელიც გვანიჭებს სიტყვას ბაგის გასახსნელად, ძმებო, გემორჩილებით და მცნების მიხედვით, ძალისამებრ, იმ (საკითხების) შესახებ საუბრისკენ მივიწევ, რაც შეგეკითხეთ. ამიტომაც თქვენ მიერ ჩვენდამი და ჩვენგან თქვენ მიმართ სიტყვებს კითხვებად და პასუხებად გავაწყობ, დიალოგის სახედ. ჯერ (დავწერ) თქვენგან დაწყებულ სიტყვას, როგორც შეკითხვასა და ჩვენი პასუხის მიზეზს, მის შემდეგ კი ჩვენგან თქვენს კითხვებზე ქრისტემიერ გაცემულ პასუხებს, რადგან ამგვარად თქვენთვისაც და სხვა ძმებისთვისაც სიტყვა უფრო ადვილად გასაგები და შედეგიანი იქნება და ამას, თუ ღმერთმა ინება, შესაძლოა სარგებელიც მოჰყვეს.
კლერიკოსი: წმიდაო მეუფეო, ჩვენ იმ სულიერ და საღმრთო (საკითხთა) შესახებ, რომელთაც ვეძიებდით, კადნიერებით დაგისვით შეკითხვები, როგორც ჩვენს მამას სულიწმიდაში და ამის მიმართ ახლაც ისევე ვისწრაფვით, როგორც ადრე. ვინაიდან ქრისტეს სიყვარულში ჩვენს სიტყვებს მამობრივად იღებ, ჩვენც ქრისტესმიერი მოსურნეობით გისვამთ ამ კითხვებს. ჩვენ, ქრისტიანებს, მართლაც გვწამს ერთი ღმერთი და ვქადაგებთ მამას, ძესა და სულიწმიდას - წმიდა სამებას წერილთა მიხედვით, ერთ არსებასა და ღმრთეებაში და სულით ვაღიარებთ წმიდა სამებისგნა ერთის - ქრისტესა და ღმრთის სიტყვის - ქალწულისგან სულიწმიდისმიერ განკაცებასა და ჭეშმარიტებას, მაგრამ არსებობს რა მრავალი მადიდებლობა, როგორც ძველი, ასევე ახალი, რომლებიც ამ ჩვენი ჭეშმარიტი სარწმუნოების ყოვლითურთ საპირისპირონი არიან, როგორ დავარწმუნოთ ურწმუნოები, განვამტკიცოთ უძლურები და განვკურნოთ მაძიებლები? ვინაიდან გვისწავლია, რომ სიტყვას უნდა მივუგებდეთ ჩვენი სასოების შესახებ.
მღვდელმთავარი: ჭეშმარიტების ქადაგება, ძმაო, და კეთილმსახურების აღიარება ყველაზე უფრო აუცილებელია ჩვენთვის და ეს აღიარება ყოველთა წინაშეა სავალდებულო. ვინაიდან ყოველი მორწმუნისთვის ესაა საფუძველი; ამ აღიარების მეშვეობით ნეტარად ირაცხება პეტრე და ღვთის სასუფევლის გასაღების მქონე ხდება (იხ. მთ. 15:16-19). პავლეს კი ცხოვრების გვირგვინის მიღების იმედი აქვს, დაიცვა და იქადაგა რა სარწმუნოება (იხ. 2 ტიმ. 4:7-8). წმინდანთა მთელი დასიც, ამგვარად მოქმედი და სარბიელის კეთილად აღმსრულებელი, განდიდებულია. სავალდებულოა მოყვასის განმტკიცებაც, ძალისამებრ, მაგრამ ყველა ადამიანის დარწმუნება აუცილებელი არ არის, ვინაიდან ყველას დარწმუნება არცაა შესაძლებელი.
თუმცა, თუ შეგიძლია, უნდა უთხრა შესაძლებლობისამებრ, ვინძლო აღსაშენებლად - ესე იგი, კეთილმსახურების განსამტკიცებლად - მიიქცეს (შენი) სიტყვა. თუ აღაშენებ, ბევრი (სარგებელი გექნებათ) შენცა და შენგან სარგებლობამიღებულსაც, ხოლო თუ ვერ (აღაშენებ), არაფერი გმართებს ღვთისა ამ მადლისგან, ვინაიდან რაც გევალებოდა, გააკეთე.
და კიდევ, ესეც დაიცავი - ნუ ილაპარაკებ იმას, რაც (შენს) ძალას აღემატება, რათა დფაცემულის წამოყენებისას შენც მასთან ერთად არ დაეცე. უსაღვთოესი პავლეს თანახმად. "უცილობლად დიდია ღვთისმოშიშების საიდუმლო" (1 ტიმ. 3:16) და უდიდესი კეთილკრძალულებითა და ყურადღებით მართებს ლაპარაკი მასზე მოუბარს. იგი უნდა იყოს გამოცდილი და მოძღვრობის მადლს მიმთხვეული, რათა უკრძალველი სიტყვებით მკრეხელობის ბადეებში, გაუგებრობის მახეებსა თუ ურჯულოების დოგმატებში არ შთავარდეს ის, ვინც იმაზე დავობს, რაც არ გაეგება. ვინაიდან არამყართაგან ბევრი ვიცით ამისგან ვნებული.
კლერიკოსი და როგორია უფრო უსაფრთხო საუბარი, ბუნებითი ცნებებით თუ წერილობითი მოწმობებით?
მღვდელმთვარი: წმინდა წერილით, ვინაიდან ასე ამბობს უფალი: "წერილებს იკვლევთ, რადგან გგონიათ, რომ მათში გაქვთ საუკუნო სიცოცხლე. მაგრამ სწორედ ისინი მოწმობენ ჩემთვის" (ინ. 5:39). ხოლო ხანდახან ზოგადი ცნებებითა და მაგალითებითაც შეიძლება (საუბარი), თუმცა, მხოლოდ ისინია სათქმელი, რაც წმინდანთაგან უმრავლესი მოუყვანიათ მაგალითდ და რაც არ ეწინააღმდეგება წმინდა წერილს. და ისიც მხოლოდ გაკვრით, ვინაიდან სავსებით დაუშვებელია საღმრთო წერილის მიღმა ყოფნა და აზროვნება.
თავი 1. უღმერთოთა წინააღმდეგ და ღმერთის არსებობის შესახებ
კლერიკოსი: მამაო, ვინაიდან,როგორეც ადრეც ვთქვი, ღვთის შესახებ წარმართთა შორის მრავალს სხვადასხვა რწმენა აქვს - ზოგიერთს მრავალღმერთიანობის ცდომილება უპყრია, სხვებს თითქოს სწამთ ერთი ღმერთი, მაგრამ არა სამპიროვანი, რადგანაც არ აღიარებენ ღვთის სიტყვას და წმინდა სულს, ხოლო სხვები უღმრთოდ ამბობენ, რომ საერთოდ არ არსებობს ღმერთი - რა გზით უნდა მოვიზიდოთ ისინი ჭეშმარიტი სარწმუნოებისკენ?
მღვდელმთავარი: უპირველეს ყოვლისა ღვთისადმი ვედრებით, შემდეგ კი სიმდაბლითა და სულიერი სიყვარულის საქმეებით, სარწმუნოების დამმოწმებელი უყვედრელი ცხოვრებით, როგორც მოციქულებმა გვასწავლეს და გვიჩვენეს, ვინაიდან სამოციქულო საქმეა ეს. დასასრულს კი, წმინდა წერილისეული არასაკამათო სიტყვებით, ვინაიდან კამატი და დავა უცხოა ეკლესიისთვის.
თავი 2. ღმერთის არსებობოს შესახებ. მტკიცებულება პირველი - წმიდა წერილიდან
კლირიკოსი: და საიდან დავარწმუნოთ უღმერთო, რომ არსებობს ღმერთი?
მღვდელმთავარი: უპირველეს ყოვლისა, როგორც ვთქვით, წმინდა წერილიდან, რომელიც ღმერთს აღიარებს ყოველივეს მეშვეობით, უფრო სწორად კი, იმათი მეშვეობით, რომელთა მიზეზიც არის ღმერთი და აღიარებს მას ყოველივეს შემოქმედად. თავის მარადიულად არსებულ სიტყვასა და სულთან ერთად. მოსეც ამბობს: "დასაბამში ქმნა ღმერთმა ცა და ქვეყანა" (დაბ. 1:1), "და თქვა ღმერთმა: "იქმნას ნათელი" და იქმნა ნათელი" (დაბ. 1:3) და დანარჩენიც მსგავსადვე; და "მე ვარ, რომელიც ვარ" (გამ. 3:14), და მაყვლოვანში: "მე ვარ ღმერთი აბრაამისა და ღმერთი ისააკისა და ღმერთი იაკობისა" (გამ. 3:6), მიანიშნებდა რა სამებაზე. და ადამიანის შესახებ - "თქვა ღმერთმა, ვქმნათ კაცი ხატისაებრ ჩვენისა და მსგავსებისაებრ" (დაბ. 1:26).
მოსე ყველგან ასწავლის, რომ არსებობს ღმერთი და აქვს მას სიტყვა და სულიწმინდა, და რომ სიტყვის მეშვეობით მან ყოველივე ქმნა და თავისის სულით განასრულა და განწმინდა. დავითის შემდეგ ყველა წინასწარმეტყველიც ამას ასწავლიდა. თავად დავითი კი უგუნურს უწოდებს მას, ვინც ღმერთს არ აღიარებს და ამბობს: "თქვა უგუნურმა თავის გულში: არ არსებობს ღმერთი" (ფსალმ. 13:1). ეს ყოველგვარ ურჯულოებაზე მეტია, რადგან თვით ეშმაკიც კი აღიარებს ღმერთის არსებობასს, მიუხედავად იმისა, რომ საკუთარ თავს მის მოწინააღმდეგედ და არამსახურად წარმოადგენს, იპარავს რა საღმრთო პატივს. ამით მან უღმერთო ელინებიც აცდუნა, რომლებიც მოტყუვდნენ სტიქიონთაგან და დემონთაგან და ქმნილებებს ღმერთები უწოდეს. ამგვარად, დემონებზე უფრო უგუნური, უღმერთო, უჭკუო და უარესია ის, ვინც ამბობს, რომ არ არსებობს ღმერთი. ამგვარი, უპირველეს ყოვლისა, საკუთარი თავითვე იმხილება.
თავი 3. ღმერთის არსებობოს შესახებ. მტკიცებულება მეორე - თავად ადამიანი, რომელიც აზროვნებს, მეტყველებს და ეძიებს ღმერთს
შემდეგ კი (დავარწმუნოთ უღმერთო, რომ არსებობს ღმერთი) თავად ადამიანის გონებით, რომელიც ეძიებს ღმერთს, რადგან ღვთის მეძიებლობა და მისი ჭვრეტა (გონების მიერ) გვასწავლის, რომ ღმერთია მიზეზი ამ გონებისა, თავად ღმერთი კი არის დაუსაბამო გონი. ჩვენი გონება რომელიც სიტყვით გამოეძიებს ღმერთს, გვასწავლის რომ ღმერთს - დაუსაბამო გონს - აქვს სიტყვაც. ის, რომ ცოცხალია ღვთის შესახებ მოაზროვნე და მეტყველი, გვასწავლის, რომ ღმერთშია სიცოცხლე - წმინდა სული და, რომ ეს გონია ადამიანის შემოქმედი.
ყოველივე ქმნილი ეძიებს თავის იმიზეზს. ვინაიდან ადამიანის გონება არის მოაზროვნე, ჩამწვდომი, სწრაფი, წინაგანმგები და არსთა მჭვრეტი, საღმრთო გონის შესახებ მოწმობსს იგი და, როგორც შესაძლებელია, მას გამოსახავს. თუ ადამიანი თავის გონებაში იტევს ამ ყოველივეს, მაშ, დიადი, დაუსაბამო და მარადიული ყოფილა ის გონი, რომლის მიმართაც აღისწრაფვის ყოველი გონება, რომელსაც ეძიებენ და რომელიც მხოლო შეჩერება და განსვენებაა ყოველი გონიერისა.
ამ დაუსაბამო გონს აქვს ცოცხალი სიტყვა, რომლისკენაც მიემართება ყოველი სიტყვა. ვინაიდან არ არსებობს გონება სიტყვის გარეშე, დაუსაბამო გონს - ღმერთსა და მამას - აქვს ლოგოსი და მხოლოდ ამ ლოგოსის მეშვეობითაა, რომ ყოველი გონიერი არის სიტყვიერიც - ანგელოზებიცა და სულებიც, და აღვსებულნი არიან სიბრძნით და ცოდნით.
ეს გონებაა მხოლო, პირველი, ცოცხალი, მარადიულად მყოფი, თავის თავში სიცოცხლის მქონე და თავისი თავისგან სიცოცხლის გამომავლინებელი, რომელიც არის სულიწმიდა, რომლის მიერაც ყოველივე გონიერი გონიერად ცოცხლობს სიცოცხლისგან, სულები არიან სულიწმიდისგან, განწმენდაში მონაწილეობენ წმიდისგან, და ძალასა და მოძრაობაში (მონაწილეობენ) ყოვლადძლიერისგან და ყოველივესთვის ძალის მიმცემელისგან. ამიტომაც ღვთის უგულებელმყოფელიც კი მოაზროვნეა, ცოცხლობს და აქვს თავის თავში სიტყვა.
ამგვარად, ადამიანი თავის თავში ადასტურებს ღმერთს, ვინაიდან დაწერილია: ღვთის ხატია ადამიანი (შდრ. დაბ. 1:26).
თავი 4. ღმერთის არსებობის შესახებ. მტკიცებულება მესამე - თავად შესაქმის, მისი მრავალფეროვნების, კეთილწესიერების, წინაგანგებისა და წარმართვის შესახებ.
შემოქმედის შესახებ მოწმობს თავად შესაქმეც და ხილულთა მეშვეობით შესაძლებელია დანახვა უხილავისა. ამასვე ამბობს წმ. პავლეც, რომელიც წერს: "მისი უხილავი სრულყოფილება, წარუვალი ძალა და ღვთაებრიობა, ქვეყნიერების დასაბამიდან მისსავე ქმნილებებში ცნაურდება" (რომ. 1:20). მართლაც, ვინ დაამყარა მაღლა ცა? შუაში დედამიწა? ვინ ამოძრავებს ცას განუწყვეტლივ და ესოდენ კეთილწესიერად, დედამიწას კი (წელიწადის) დროთა შესაბამისად მიანიჭა ძალა აღმოცენებისა? საიდან აქვს მზეს ბრწყინვალება და ძალა? ვის მიერ იბრუნვის იგი წრიულად განუწყვეტლივ და ყოვველწლიურად კვლავ იმავე გზას გადის? საიდან აქვს მთვარეს ნათების უწყვეტობა და მოძრაობის ცვლილებები, სხვა ვარსკვლავებს კი - განსხვავებული და მრავალფეროვანი გზები? განა შემთხვევითია, რომ ზეაღიწევა ცეცხლი და გიგზგიზებს, წყალი ქვემოთ მიიქცევა და მარტივად განიღვრება, ხოლო ჰაერი ყოველმხრივ მოძრაობს და ქრის - ყველა სტიქიონი წინააღმდეგობრივია, მაგრამ თანხმობაში არიან - და ამგვარად წარმოადგენენ ამ (ხილულ) სამყაროს?
მაგრამ რა? ნუთუ ამაოდ არსებობს ცხოველთა ათასობით გვარი და მათი ბუნებები? განა თავისით, ვინმეს გარეშე, შეიქმნენ ისინი? რატომ არ იქმნებიან დროდადრო ახალი ბუნებები და რატომ (ნარჩუნდება) მუდმივად ცხოველებშიცა და მცენარეებშიც ერთი და იგივე (სახეობები) და მათგან მათი მსგავსნი (იბადებიან)? თუ მემკვიდრეობითაა, მაშ პირველნი და დასაბამისეულნი საიდან არიან? განა არავისგან არიან? ურჯულოებაა, თუ ვინმე იტყვის ამას!
იმ პირველთა მიზეზი შემოქმედი ღმერთია, რომელმაც არარსებობიდან შექმნა (ჯერ) ისინი და მერე მათგან (წარმოშობილნი), რომელმაც ძალა მისცა ყველას, რომ გადარჩენილიყვნენ - შობილიყვნენ და ეშვათ, აღმოცენებულიყვნენ და აღმოეცენებინათ - კეთილად აღშენებულიყვნენ და შეემყარებინათ საკუთარი შემტკიცება; მანვე მისცა გონიერთ გონიერება, ცოცხლებს სიცოცხლე, განბრძნობილებს სიბრძნე, მოსურნეებს სწრაფვა, რომელიც ყველა ქმნილებაშია ჩათესილი.
განა თავისით არსებობს ადამიანური ბუნება? ნუთუ უმიზეზოა მდაბალი (ბუნებაცა) და მაღალიც, მიწიერიცა და უსხეულო, წინაგანმგები და ბრძენიც, მოკვდავიცა და უკვდავიც? განა თვისით არსებობს ეს ყოველივე? და ყოველივეს გამშვენება არავის მიერაა მოწყობილი და ნაბრძანები?და არავის მიერ იმართება? მაშ, ვინ ჭკუათმყოფელია ისეთი უბადრუკი და შეუგნებელი, რათ მიიჩნიოს, რომ ეს ყოველივე ღვთის გარეშე არსებობს და იმართება? საიდან არსებობს (წელიწადის) დროები? საიდანაა ნაყოფები? საიდანაა ყოველივეს შემყარების შესახებ წქინდახედულებათა კეთილსწესიერებანი და აღძვრანი? განა ეს ყოველივე ყველაფრის შემქმნელის ძალასა და წინაგანგებას არ გამოაჩნეს?
ამათგან და მსგავსა საშუალებით შეიცნო აბრაამმაც ყოველთა შემოქმედი და ყველა წმინდანსაც მიეცა საღმრთო ცოდნა. ვგონებ, ამათგან და მსგავსთა საშუალებით ყველა უგულისხმო და უზრუნველი შეიცნობს შემოქმედ ღმერტს და საერთოდ მეუფედ აღიარებს მას. ამასთან, მათ შეარცხვენს უმრავლესთა ცოდნა ღვთის არსებობის შესახებ და, როგორც ვთქვით, საკუთარი მრავალღმერთიანობაც.
კლერიკოსი: საკმარისია, მეუფეო, უღმერთოთა საწინააღმდეგო. ვფიქრობ, არავინ შეეწინააღმდეგება ამას, თუ დემონებზე უარესი არ არის. თვით დემონებიც კი უნებურად აღიარებენ ცოცხალი ღმერთის ძეს. და რაღა უნდა ვთქვათ მათ მიმართ, ვინც დასნეულებულნი არიან მრავალღმერთიანობით და ცდუნებულნი ასტროლოგიითა და შობის დღით (შდრ. γένεσιν), ბედისწერითა და ბედით?
გაგრძელება იქნება.
წყარო: წმინდა სვიმეონ თესალონიკელი. დიალოგი ჩვენს რწმენაზე, საეკლესიო წესებსა და საიდუმლოებებზე. საეკლესიო გამომცემლობა "ახალი ივირონი". თბილისი 2023 წ.