განმარტება - იოანეს აპოკალიფსისის ზედმიწევნითი განმარტება. წინათქმა. ა. - აპოკალიფსისი

საკითხს იმის შესახებ, ეკუთვნის თუ არა აპოკალიფსისი წმ. იოანე ღვთისმეტყველს, მეოთხე სახარებისა და სამი ეპისტოლეს ავტორს, თუ ვინმე სხვა პიროვნებას, განსაკუთრებული მნიშვნელობა აქვს ყოველი ქრისტიანი მკითხველისთვის. ამაოდ ხომ არ არის მოცემული თვით აპოკალიფსისში მითითებები მწერლის პიროვნებაზე, რასაც წმიდა წერილის სხვა წიგნებში ვერ ვხვდებით; ამაოდ ხომ არ ამბობდა იგი:  "მე, იოანე, თქვენი ძმა" (გამოცხ. 1:9); "მე, იოანემ, ვიხილე და ვისმინე ეს" (გამოცხ. 22:8 შეად. 1:1; 4:9). ამგვარ, ასე ვთქვათ, პირად რეკომენდაციას ჩვენ ვხვდებით კიდევ წინასწარმეტყველ დანიელისა (7:1; 8:1) და წინასწარმეტყველ ბარუქის (1:1) წიგნებში.

ცხადია, მწერლის სახელწოდების ცოდნა საჭიროა წიგნის შინაარსისადმი მეტი ინტერესისა და მასში ნაუწყებისადმი ნდობისა და რწმენის გასაღვივებლად. ასეთ შემთხვევაში ზედმეტი არ იქნება გავიხსენოთ მოციქულ პავლეს შენიშვნა: "წინასწარმეტყველებას ნუ შეურაცხყოფთ" (1 თესალონიკ. 5:20).

აპოკალიფსისის შინაარსი - წინასწარმეტყველურია და გადმოცემულია სიმბოლურ ხატებათა და აღწერილობათა მეშვეობით; და აი - მკითხველი წიგნისადმი დაუდევარი მოპყრობისთვის ან მისი მიკერძოებული განმარტებისთვის გააფრთხილოს, წმ. იოანე, როგორც უფლის უსაყვარლესი მოწაფე, დასაწყისიდანვე აცხადებს თავის ავტორობას.

სამწუხაროდ, აპოკალიფსისისადმი დამოკიდებულება ყველა დროში ერთგვაროვანი როდი იყო. პირველნი, რომლებმაც ეჭვი გამოთქვეს ამ წიგნის იოანესეულ ავტორობაში, იყვნენ პრესვიტერი გაიუსი (კაიუსი) (ევს. ისტ. 3:28), წმ. დიონისე ალექსანდრიელი (იქვე. 3:25), რომელიც ვარაუდობდა, რომ უფრო დამაჯერებელი იყო აპოკალიფსისი მიეკუთვნებინათ არა წმიდა იოანე ღვთისმეტყველისთვის, უფლის მოწაფისა და სახარებათა დამწერისთვის, არამედ სხვა პიროვნებისთვის - ვინმე პრესვიტერ იოანესთვის. მას მხარს უჭერს ევსები კესარიელიც, რომელიც არც ადასტურებს და არც უარყოფს მის ავტორობას.

"წიგნის სამოციქულო სულისკვეთება, იოანეს გულწრფელი აზრთაწყობა, იოანესეული გულწრფელი გამოთქმები უკვე მეტყველებენ იმაზე, რომ წიგნი შეიძლება მართლაც იოანეს მიერ იყოს შედგენილი; მაგრამ, რადგან ამასთანავე მწრალი თვითონვე უწოდებს თავს მოციქულ იოანეს, რაც ისტორიითაც დასტურდება, ეს ნიშანთვისება დადებით და გადამწყვეტ ძალას იძენს " (Герике. ч. 2, 171, прим. 62).

მაგრამ იოანეს მიერ თავისი ავტორობის ამ პირდაპირმა განცხადებამს, - რაც ჩვეულებრივ შემთხვევებში, როგორც ჰუგი (Hug. 526) ამბობს, საკმარისი მოწმობაა უტყუარობის დასადასტურებლად, - არა თუ სამოციქულო წარმომავლობის უეჭველობა ვერ მიანიჭა თხზულებას, არამედ ზოგიერთი კომენტატორისთვის აპოკალიფსისის სინამდვილის უარყოფის ახალ მოტივადაც კი იქცა.

პირველი, ვინც თავისი ეჭვი გამოთქვა აპოკალიფსისის იოანე მოციქულისეული ავტორობის მიმართ, იყო პრესვიტერი გაიუსი (Евсев. Ист. Цер. III, 28), მას მოჰყვა წმ. დიონისე ალექსანდრიელი (Евсев. Ист. Цер.III, 25), რომელიც ფიქრობდა, რომ უფრო მოხერხებული იყო აპოკალიფსისი განეკუთვნებინათ არა წმ. იოანე ღვთისმეტყველისთვის, უფლის მოწაფისა და სახარებისა და ეპისტოლეების ავტორისთვის, არამედ სხვა პიროვნებისთვის, კერძოდ - იოანე პრესვიტერისთვის. თუმცა, თვით წმ. დიონისეს აპოკალიფსისის 13:5 სიტყვები მოჰყავს როგორც წინასწარმეტყველური მოწმობა (Евсев. Ист. Церкви 7, Ю. Филар. Учен. Об отц. и учит. Цер. ч. 1, 125). მათ შეუერთდა ევსები კესარიელიც, თუმცა არც ისე დარწმუნებით, რადგან ის არც უარყოფდა და არც ადასტურებდა მის უტყუარობას (1).

ამ უარყოფით, ბუნდოვან და მერყევ მსჯელობათა (Hug. 532–536. Ebrard. Hengstenberg. Фаррар. 802–818) აღმოცენება შეიძლება ავხსნათ მათ ავტორთა ბრძოლით ქილიასტთა წინააღმდეგ, რომლებიც თავიანთი შეხედულების მთვარ წყაროს პოულობდნენ სწორედ აპოკალიფსისში და ეყრდნობოდნენ მისი მწერლის მოციქულებრივ ავტორიტეტს (Ebrard).

რაც შეეხება მწვალებელთა - მარკიონისა და ალოგების (ἄλογοι) (ლოგოსის, ანუ ქრისტეს ღვთაებრიობის უარმყოფელთა - "აპოკ." რედ.) მიერ აპოკალიფსისის ნამდვილობის უარყოფას, ჰოფმანის შენიშვნით, ის არ იმსახურებს არანაირ ნდობას უკვე იმიტომ, რომ ისინი უარყოფდნენ წმ. იოანეს ყველა თხზულებას, როგორც მათი მწვალებლური სწავლების საწინააღმდეგოს (Hofman 375. Герике 156).

აი, ეს მცირე და თავისი გაურკვევლობით ნაკლებად მნიშვნელოვანი მოწმობები აპოკალიფსისის სიძველის წინააღმდეგ. მაშინ როდესაც, დადებითი ხასიათის მოწმობები მრავალრიცხოვნებითაც აღემატება სკეპტიკოსთა შეხედულებებს და მტკიცებულებათა სიცხადითაც. შეიძლება ვთქვათ, რომ მთელი ძველი საეკლესიო გადმოცემა პირდაპირ და გადაჭრით აღიარებს აპოკალიფსისს, იმას, რომ მისი დამწერი არის სწორედ წმ. იოანე ღვთისმეტყველი.

აპოკალიფსისის უტყუარობის საწინააღმდეოგ ახალ არგუმენტად ასახელებენ ასევე მის არარსებობას პეშიტოში (პეშიტო - სირიულ ენაზე თარგმნილი ბიბლიის სახელწოდება - "აპოკ". რედ.), ასევე ლაოდიკიის კრებისა და წმ. კირილე იერუსალიმელის კანონებში. მაგრამ ეს ადვილად აიხსნება მით, რომ ყველა ამ ძეგლს მხედველობაში ჰქონდა კატექეტური მიზანი, წმ. წიგნთა კითხვა ღვთისმსახურების დროს; ამ მიზნით კი აპოკალიფსისი დღემდე არ გამოიყენება.  რაც შეეხება აპოკალიფსისის უარმყოფელ არგუმენტად პეშიტოს დასახელებას, ის ნადგურდება უკვე იმ ვითარებით, რომ წმ. ეფრემ ასურელი, სირიული ეკლესიის წარმომადგენელი, გადაჭრით აღიარებს აპოკალიფსისის უტყუარობას და მას იმოწმებს კიდეც (Ефр. Сир. Твор. II, 332, т. III, 636), რითაც გვაფიქრებინებს, რომ აპოკალიფსისი ძველთაგანვე იყო დამკვიდრებული სირიულ ეკლესიაში სხვა თარგმანებიდან (Ebrard 11, Герике 156).

აი ყველა ის მცირედი და არც ისე მნიშვნელოვანი მოწმობები ძველთაგან, რომლებიც უარყოფდნენ აპოკალიფსისის უტყუარობას. მაგრამ დადებითი ხასიათის მოწმობები გამოირჩევიან დიდი სიმრავლით და მეტი სიცხადით. შეიძლება ითქვას, რომ ყველა ძველი საეკლესიო გადმოცემა პირდაპირ და გადაჭრით აღიარებს აპოკალიფსისს, როგორც წმ. იოანეს მიერ დაწერილ თხზულებას.

ამ მიმართებით განსაკუთრებული მნიშვნელობა გააჩნია მცირე აზიის ეკლესიათა გადმოცემას, რომლის მიმართაც იყო დაწერილი აპოკალიფსისი. აქ კი ჩვენ ვხვდებით ისეთი წმიდა მამების მოწმობებს, როგორებიც იყვნენ: წმ. იუსტინე ფილოსოფოსი († 165)  (იხ. მისი დიალოგი ტრიფონ იუდეველთან, რომელიც სავარაუდოდ ჩატარდა ეფესოში) (2), მელიტონ სარდელი (†180) (Евсев. Ист. Цер. 4, 26), წმ. ირინეოსი (II ს.), რომელიც წარმოშობით ქ. სმირნადან იყო და იცოდა სმირნის ეკლესიის გადმოცემები (Евсев. Ист. Цер. 4, 24) (3), თეოფილე ალექსანდრიელი (IV ს.) (Евсев. Ист. Цер. 4, 24), პოლიკრატე ეფესელი (II ს.) (Ibid. 5, 24), აპოლონიოს ეფესელი (II-III სს.) (Ibid. 5, 18. Hug. 530). ამავე რიგს უნდა განვაკუთვნოთ ორიგენეს (185-254 წ.) (Ibid. 4, 25), კლიმენტი ალექსანდრიელის (150-215 წ.), გრიგოლ ღვთისმეტყველის (IV ს.) და კირილე იერუსალიმელის (IV ს.) მოწმობები.

ამ მამებს იმოწმებდა VI-VII სს. მოღვაწე ანდრია კესარიელი. აპოკალიფსისზე თავისი განმარტების შესავალში ის წერს: "ამ ღმრთივსულიერ წიგნზე შემდგომი მსჯელობა სრულიად ზედმეტად მიგვაჩნია, რადგან მის უტყუარობას ადასტურებენ წმ. გრიგოლ ღვთისმეტყველი და კირილე, ასევე უფრო ძველი მამები: პაპიუსი, ირინეოსი, მეთოდე და იპოლიტე".

არც დასავლეთის ეკლესია დუმს აპოკალიფსისის უტყუარობაზე. აქ ჩვენ ვპოულობთ მურატორის კანონის მოწმობასს, სადაც ვკითხულობთ: "და იოანე აპოკალიფსისში, თუმც კი სწერდა შვიდ ეკლესიას, ყველას გულისხმობდა" (4).

დასავლელ მამათაგან, რომლებიც აპოკალიფსისს წმ. მოციქულ იოანეს ქმნილებად აღიარებდნენ, უნდა ვახსენოთ წმ. იპოლიტე (170-235 წ.) (Иппол. О Христе и об антихристе), ვიქტორინე პეტავიელი (†303/4) (Виктор. Толков. На Апокалипсис), ტერტულიანე (II-III ს.) (Тертул. Contra Mars. 3, 4; 4, 5), ავგუსტინე (354-430) (Август. О граде Божием), ლიონისა და ვიენის ეკლესიათა ეპისტოლეები (См. у Hengst. Ч. II. 403–405 и у Hug. 545) და ნეტ. იერონიმე. ეს უკანასკნელი ლაპარაკობს არა მარტო საკუთარი სახელით, არამედ ეყრდნობა ძველ საეკლესიო გადმოცემას, და ამბობს: "მივდევ ძველ მწერალთა შეხედულებას და ებრაელთა მიმართ ეპისტოლესა და აპოკალიფსისს კანონიკურ და საეკლესიო წერილებად ვაღიარებ" (Epist. Ad Dardan. Hug. 546).

მხედველობაში გვაქვს რა საეკლესიო გადმოცემის ეს მოწმობანი, ებრარდთან ერთად მართლაც შეიძლება ვთქვათ: "იოანე ღვთისმეტყველისგან აპოკალიფსისის წარმომავლობის შესახებ არსებული გარეშეთა მოწმობანი თავისი რაოდენობით და ძალით წმ. იოანეს სახარებისა და ეპისტოლეების უტყუარობის მოწმობებს უტოლდება (Ebrard 6. Cp. Luthardr 167.), ამიტომაც, როგორც ჩანს, ეჭვიც კი არ უნდა არსებობდეს აპოკალიფსისი მოციქულისეულ ავტორობაზე". მიუხედავად ამისა, იოანე ღვთისმეტყველისგან აპოკალიფსისის წარმომავლობის საკითხში დღემდე არ არსებობს სრული ერთსულოვნება.

წმ. იოანეს სწორედ ის თვითმოწმობა, რომელსაც აპოკალიფსისში ვპოულობთ (1:1, 9; 22:8), ზოგიერთ მეცნიერ-კომენტატორს სურს უარყოფით მოწმობად აქციოს და ამტკიცებს, რომ თუკი იოანე ღვთისმეტყველი არსად სახარებებსა და ეპისტოლეებში საკუთარ თავზე არ ლაპარაკობს, როგორც მათ მწერალზე, მაშინ, ცხადია, რომ ის არ არის აპოკალიფსისის მწერალი, თუკი აქ საკუთარ სახელს აცხადებს. მწერლის ეს თვითგანცხადება, მათი აზრით, არის სხვა არაფერი, თუ არა მცდელობა საკუთარი თავი გამოაცხადო უფრო ავტორიტეტულ პიროვნებად.

აპოკალიფსისის უტყუარობის წინააღმდეგ, სხვათა შორის, გამოყენებულია ის არგუმენტი (Ewald 313), რომ აპოკალიფსისის მწერალი საკუთარ თავს მოციქულ იოანეს არ უწოდებს, არამედ მხოლოდ მონას (1:9). მაგრამ ეს მოსაზრება პირდაპირ ამხელს მის ტენდენციურობას. იოანეს არ შეეძლო თავი მოციქულად გამოეცხადებინა საკუთარი თავმდაბლობის გამო; ხოლო მონად წოდება სრულიად ჯეროვანია იოანე მოციქულის ბაგეთაგან, როგორც იესუ ქრისტეს ერთგული მსახურისგან (1 კორინთ. 4:1; კოლოს. 1:25) (Герике 146, пp. 10. Fuller 710–711).

ზოგიერთი (დე-ვეტე, ნეანდერი, ლუკე, დიუსტერდიკი, ბლექი და სხვები. იხ. გერიკე, Hug) განსაზღვრულად უთითებს აპოკალიფსისის თითქოსდა ნამდვილ ავტორს, კერძოდ - იოანე პრესვიტერს. ამ პიროვნების შესახებ ერთადერთი მოწმობა არსებობს პაპიუსთან (70–155/65), თანაც ევსების ისტორიაში. აი ისიც: "τί Ἀνδρεας ἤ τί Πετρος εἶπεν... ἤ τί Ἰωάννης... ατε Αριστίωνκαὶ ὁ πρεσβύτερος Ἰωάννης οί τοῦ κυρίου μαθηταὶ λέγουσιν (Евсев. Ист. Цер. III, 39.), ანუ პაპიუსი ამბობს, რომ ის ჩვეულებისამებრ იკითხვიდა მხცოვანთა საუბრებზე - "რა თქვა ანდრიამ ან რა თქვა პეტრემ... და რა იოანემ... და რომ არისტიონი და იოანე მხცოვანი, მოწაფენი უფლისა, ამბობენ".

პაპიუსის გარდა, სხვა იოანეზე, ანუ იოანე ღვთისმეტყველისგან განსხვავებულ პიროვნებაზე, ასევე ლაპარაკობს წმ. დიონისე ალექსანდრიელი (II-III ს.). ის ამბობს: "მე ვფიქრობ, რომ (ის იოანე, რომელმაც დაწერა აპოკალიფსისი) რომელიღაც სხვა იოანე იყო, იმათგან, ვინც აზიაში იმყოფებოდა, რადგან ამბობენ, რომ ეფესოში ორი საფლავია, რომლებიც ორივე იოანეს სახელს ატარებს" (Евсев. Ист. Цер. 3, 25). მაგრამ წმ. დიონისეს ეს უკანასკნელი მოწმობა ძალიან არადამაჯერებლად ჟღერს, რადგან აშკარად ვარაუდის ხასიათს ატარებს, და მისი დამოწმება, სხვა, დადებითი და საპირისპირო მოწმობების ფონზე, უკიდურეს შემთხვევაში, არამეცნიერული იქნებოდა.

მითუმეტეს, რომ დიონისეს, თუმც უჭირს აპოკალიფსისი მიაწეროს იოანე ღვთისმეტყველს, მაინც მასზე (აპოკალიფსისზე) მოწიწებით მსჯელობსს. ის, სხვათა შორის, ამბობს: "მე ვერ გავბედავ ამ წიგნის უარყოფას, განსაკუთრებით - როდესაც მრავალნი ძმათაგან დიდად აფასებენ მას. ჩემი აზრით ის აღემატება ჩემს შემეცნებას და საკუთარ თავში შეიცავს უმაღლეს საგანთა ერთგვარ საკვირველ და საიდუმლო სწავლებას" (Евсев. Ист. Цер. 3, 24). რაც შეეხება პაპიუსის ზემოთდამოწმებულ გამონათქვამს, კრიტიკული განხილვის დროს ის სრულიად კარგავს თავის მტკიცებულებით ძალას ჩვენს საკითხში. პაპიუსი არ იყო უშუალო მწერალი და შეუძლებელია თავის გამონათქვამებში სიზუსტით ყოფილიყო გამორჩეული. ხოლო აქედან გამომდინარე, შეიძლება მივიდეთ იმგვარ დასკვნასთან, რომ თუმც მოცემულ მონაკვეთში პაპიუსი ახსენებს ორ სხვადასხვა იოანეს, მას მაინც ერთი და იგივე პიროვნება - უფლის მოწაფე, იოანე ღვთისმეტყველი ჰყავს მხედველობაში.

როდესაც ამ სახელს პირველად ახსენებს, მას სურს იოანეზე ისაუბროს წარსულ დროში, რაც მან უკვე თქვა, ხოლო როდესაც მეორედ ახსენებს, ის უკვე აწმყო დროში ლაპარაკობს, - რომ იგივე იოანე მაშინ ამცნობდა, - როდესაც ამის შესახებ გამოიკითხავდა პაპიუსი (Фаррар 811. – Hengst. II ч., 391. Fuller 704–705).

მაგრამ პაპიუსის მოწმობის უბრალო ფილოლოგიურმა მოწმობამ თუ ვერ მიგვიყვანა აზრამდე, რომ მას სულაც არ ჰქონია განზრახვათ მოეყოლა ჩვენთვის იოანე ღვთისმეტყველისგან განსხვავებულ ვინმე პრესვიტერ იოანეზე, სხვა მოსაზრებებმა აუცილებლად უნდა მიგვიყვანოს იმ დასკვნამდე, რომ ამგვარი იოანე რომც არსებულიყო, ის მაინც ვერ იქნებოდა აპოკალიფსისის დამწერი, როგორც საზოგადო, ასევე პაპიუსის შეხედულებითაც. ამ უკანასკნელი აზრის სასარგებლოდ მეტყველებს უკვე ის ვითარება, რომ ანდრია კესარიელი აპოკალიფსისის განმარტების მისეულ შესავალში პაპიუსს იოანე ღვთისმეტყველის მიერ დაწერილი აპოკალიფსისის უტყუარობისა და ღმრთითშთაგონებულობის დამცველს უწოდებს (Hengst 383–384).

გარდა ამისა, აპოკალიფსისის მწერალი, რომელიც თავს იოანეს  უწოდებს, საკუთარ თავზე ასევე გვაწვდის ინფორმაციას, რომ ის გადასახლებული იყო კუნძულ პატმოსზე. მაგრამ, ჯერ-ერთი, ეკლესიის გადმოცემამ იოანე მოციქულის გარდა არ იცის სხვა ვინმე იოანე, ვინც გადასახლებული იყო პატომსს. მეორეც, ასეთი დევნილი მართლაც რომ ყოფილიყო, ის ძალზედ ავტორიტეტული პიროვნება უნდა ყოფილიყო მცირე აზიის ეკლესიებისთვი, როგორც ეს ჩანს აპოკალიფსისი ტექსტიდან და შინაარსიდან. თუმცა, კვლავ, - ამგვარი პიროვნებას ეკლესია არ იცნობს. ეკლესიამ იცის მხოლოდ ერთი იოანე, - იოანე ღვთისმეტყველი, ეფესეს ეკლესიის მმართველი მოციქულ პავლეს შემდეგ და თავისი სიკვდილის წინ მან დაწერა სახარება და ორი ეპისტოლე.

მაგრამ თუკი არ არსებობდა სხვა ისტორიული იოანე, მაშინ, იქნებ, აპოკალიფსისი ვიღაც მატყუარას მიერ არის დაწერილი, რომელიც თავს იოანე ღვთისმეტყველად ასაღებს? კითხვას, შეიძლება თუ არა აპოკალიფსისის დამწერი ვინმე მატყუარა იყოს, გერიკე ასე პასუხობს: "რაოდენ ძლიერად ამხელს ყოველივე უწმინდურს აპოკალიფსისის ავტორი. რა მნიშვნელობა ექნებოდა მის წმიდა და მკაცრ სიტყვებს, საღმრთო სულის ბეჭედს რომ ატარებენ? როგორი ძლიერებით ჭვრეტს ის მომავალს! და ნუთუ ამგვარ პიროვნებად, მხოლოდ და მხოლოდ ჰიპოთეზის სასარგებლოდ, უნდა ვაღიაროთ ვიღაც პრესვიტერი, რომელიც მოციქულთა დროს ცხოვრობდა ან მოციქულებრივი კაცად ითვლებოდა?" (Герике 149, пр. 15). რას გვამცნობენ ამ საკითხზე აპოკალიფსისი შინაგანი მოწმობანი? იქნებ აპოკალიფსისი მიეწერა იოანე ღვთისმეტყველს, თუკი ამ წიგნსა და იოანე ღვთისმეტყველის სხვა უეჭველ ნაწარმოებებს - სახარებასა და ეპისტოლეებს შორის, არსებობს არსებითი განსახვავება?

ამ კითხვას ევალდი, რომელმაც ბევრი იმუშავა აპოკალიფსისის ფილოლოგიურ მხარეზე, უარყოფითად პასუხობს. ის პირდაპირ წერს, რომ აპოკალიფსისი დაწერილია არა იმ ავტორის მიერ, ვინც დაწერა მეოთხე სახარება და იოანეს სამი ეპისტოლე (5).

აპოკალიფსისის იოანე ღვთისმეტყველისადმი კუთვნილებას უარყოფენ სხვა ისეთი მკვლევარებიც, როგორებიც არიან: დე-ვეტე, ლუკე, შოტენი, ნეანდერი, დიუსტერდიკი და სხვები (см. Герике 157–159). ამ უარყოფის მთავარ საფუძველს წარმოადგენს ის განსხვავება, რომელიც უეჭველად არსებობს ერთი მხრივ იოანეს სახარებასა და ეპისტოლეებს და, მეორე მხრივ, აპოკალიფსისს შორის. ეს განსხვავება შესამჩნევია არა მარტო მათ შინაარსში, არამედ გადმოცემის ენაშიც. მაგრამ მას არ გააჩნია უსიტყვოდ უარყოფითი მნიშვნელობა. განსხვავება მათ შინაარსში დამოკიდებულია არა მათი ავტორების სავარაუდო განსხვავებაზე, არამედ თვით საქმის არსზე. სახარებებში წმ. იოანე გვისხნის უფალ იესუში ჩვენი რწმენის საფუძვლებს; თავის ეპისტოლეებში ის გვასწავლის სიყვარულს, რომელიც ჩვენი რწმენიდან მომდინარეობს; ხოლო აპოკალიფსისში წმიდა მოციქული იოანე ჩვენს მზერას მიაპყრობს მორწმუნეთა სასოებას უფლის მეორედ მოსვლის, საზოგადო აღდგომის, საუკუნო სამსჯავროსა და მთელი სამყაროს ახალი ცხოვრებისადმი.

მაგრამ, თუკი განსხვავებულია შინაარსი, განსხვავებულია წიგნში გახსნილი საგნები, მაშინ უნდა იყოს თუ არა განსხვავებული გადმოცემის ფორმები და თვით წიგნთა ენა, - ასე რომ სამართლიანად აღნიშნავს ლუტარდი: "თუკი აპოკალიფსისი სახარებათაგან და ეპისტოლეთაგან განსხვავებულია, იმიტომაც, რომ ის ლაპარაკობს სხვა საგნებზე და სხვა (ექსტატიურ) ვითარებაში. ამიტომაც, რა არის გასაკვირი იმაში, რომ მისი მეტყველება აქ სრულიად სხვაგვარად ჟღერს, ვიდრე იქ (ანუ სახარებებსა და ეპისტოლეებში - "აპოკ". რედ.)! თუმცა, იოანე აქაც წარმოგვიდგება თავისი გულმხურვალებით; აქაც იგივე სწავლებაა, ოღონდ დასურათხატებული" (Lilrhardr 167)

აპოკალიფსისის იოანესეული ავტორობის უარმყოფელნი უპირატესად იმოწმოებენ ჰებრაიზმების სიუხვეს აპოკალიფსისის ენაში, რაც შეუძლებელია ითქვას სახარებასა და ეპისტოლეებზე. მაგრამ მიუხედავად იმისა, რომ ეს ერთგვარად სამართლიანია, - ანუ მართლაც აპოკალიფსისში, მისი სიმბოლოებითა და სურათებით გადმოცემის განსაკუთრებული ფორმაში, შეიმჩნევა მსგავსება ძველაღთქმისეულ წინასწარმეტყველურ წიგნებთან, - ამისი ახსნა უნდა ვეძებოთ არა სახარების, ეპისტოლეებისა და აპოკალიფსისის ავტორთა განსხვავებაში, არამედ სხვა წყაროში. უეჭველია, რომ წმ. იოანეს უნდა ჩაეწერა მხოლოდ ის, რაც და როგორი ფორმითაც გამოუცხადა ის სულიწმიდამ. მაგრამ, სულიწმიდას, - როგორც ამას ძველაღთქმისეული წინასწარმეტყველების მაგალითებიდან, განსაკუთრებით დანიელთან და ეზეკიელთან  ვხედავთ, - ეკლესიისა და სამყაროს მომავალი ხვედრის გამოცხადება ენება არა თხრობის უბრალო ფორმით, არამედ სიმბოლოთა და სურათების საიდუმლო ჩვენებით. საკმარისია დანიელის ხილვები (თ. 3:7 და 9) შევადაროთ აპოკალიფსისის ხილვებს (განსაკუთრებით 13:7 და სხვა), რათა დავრწმუნდეთ, რომ აპოკალიფსისი არის იმავე სულიწმიდის ქმნილება, როგორც წმიდა წერილის ყველა სხვა კანონიკური წიგნი.

თუკი სიმბოლიზმის ამ მხრიდან აპოკალიფსისი ძალიან უახლოვდება ძველი აღთქმის წინასწარმეტყველურ წიგნებს, რომლებიც ებრაულ ენაზეა ჩაწერილი, მაშინ სრულიად ბუნებრივია, რომ ისიც თავისი ენით ამ წიგნებს უნდა ყოფილიყო მიახლოვებული. აპოკალიფსისი "შეიძლებოდა და უნდა დაწერილიყო სხვა სტილით, როგორც წინასწარმეტყველური წერილი, და არა როგორც ისტორიული თხზულება. აპოკალიფსისის სტილის უბრალო ზედაპირული გადათვალიერებაც კი შეგვაგონებს, რომ მწერალმა მიბაძა წინასწარმეტყველებს, ხოლო მცირედი ჩაღრმავება გვიჩვენებს, რომ მრავალი სიმბოლო, ქარაგმა და ხატება მათგან არის ნასესხები. ხომ არ შეიძლება იოანეს მოვთხოვოთ, რომ მას თავისი წინასწარმეტყველება სახარებისა და ეპისტოლეების სტილში ეწერა, ქარაგმების გარეშე, რომელი ქარაგმებიც წინასწარმეტყველთ ენას ახასიათებს" (Яковлев 96. – Hengst, ч. II, 427).

ასე რომ აპოკალიფსისში თუკი გვხვდება ებრაული ენისთვის დამახასიათებელი ფორმები და გამონათქვამები, ეს ვითარება არანაირად არ მეტყველებს იმ შესაძლებლობის წინააღმდეგ, რომ მისი ავტორი გახლავთ მეოთხე სახარებისა და იოანეს ეპისტოლეების დამწერი.

ამიტომაც იმ დროს, როდესაც კომენტატორთაგან ერთნი, აპოკალიფსისში აღმოჩენილი ჰებრაიზმების გამო, ევალდის (Ewald 37–38) მსგავსად უარყოფენ იოანესადმი მის კუთვნილებას, სხვა კომენტატორებს ეს ვითარება სულაც არ აშფოთებთ. ასე, მაგალითად, ებრარდი, რომელიც აღიარებს აპოკალიფსისის იოანესეულ ავტორობას, ყოველგვარი მშფოთვარების გარეშე წერს: "იოანეს ენა აპოკალიფსისში - ძველ წინასწარმეტყველთა ენაა, - ეზეკიელისეული ებრაულის კოლორიტისა" (Ebr. 4. – Герике 151, пp. 29. – Fuller 714) .

სხვათა შორის, უნდა აღინიშნოს, რომ ჰებრაიზმები აპოკალიფსისში არც ისე მრავალრიცხოვანია, როგორც ამისი წარმოჩენა სურს ზოგიერთ კომენტატორს: ამგვარი დასკვნა შედარებითი ფილოლოგიით მათი გატაცების შედეგია, რომელიც ზოგჯერ ლაპარაკობს იმაზე, რაც სინამდვილეში არ არსებობს. მივაგებთ რა პატივს სამართლიანობას და მივყვებით რა, ასე ვთქვათ, ოქროს შუალედს, რუს ღვთისმეტყველებთან ერთად ამ საკითხზე უნდა ითქვას შემდეგი: "არ უნდა გავაზვიადოთ აპოკალიფსისის წმ. მწერლის მეტყველებაზე ებრაული გავლენის ხარისხი, - ებრაული ელფერი არ წარმოადგენს აპოკალიფსისის მახასიათებელ გამონაკლისობას, არამედ შესამჩნევია სხვა ახალაღთქმისეულ მწერლებშიც, მათ შორის პავლე მოციქულშიც" (Жданов 29. – Hengst, ч. II, 429– 430).

მაგრამ თუკი აპოკალიფსისის ჰებრაიზმი არაფერს მეტყველებს ერთსა და იმავე ავტორისადმი მის კუთვნილებაზე, რომელსაც მეოთხე სახარებაც ეკუთვნის, მაშინ არსებობს დადებითი შინაგანი მონაცემები აპოკალიფსისისა, რომლებიც ავტორობის ამ იდენტურობას ამტკიცებენ.

როგორც აპოკალიფსისში, ასევე იოანეს სახარებასა და ეპისტოლეებში ჩვენ ვხვდებით იმავე დიადი ქრისტიანული იდეების გახსნას, რომლებიც განსაკუთრებულად ძვირფასი იყო წმ. იოანე ღვთისმეტყველისთვის; ეს არის - ჭეშმარიტება ღმრთის ძის ღვთაებრიობის სიდიადეზე, ღმრთის სიტყვაზე და მისი ღვთიური სისხლის მიერ ღმერთთან შერიგებაზე (აპოკ. 1:5-6; 1 იოანე 1:7) (Ср. Luthardt 167–168, – Hengst, ч. II, 468–9. Fuller 718–721). მაგრამ გარდა ამისა აპოკალიფსისში შეიმჩნევა ბუკვალური განმეორება სიტყვებისა და გამოთქმებისა, რომლებიც მხოლოდ წმ. იოანესთვის არის დამახასიათებელი და, რომლებიც გვხვდება მის სახარებასა და ეპისტოლეებში. ასე, მგალითად, აპოკ. 1:2-ის გამოთქმა შეესაბამება იოანეს სახარების 19:35; 1:2 გამოთქმებს; აპოკ. 5:6, 8; 6:1; 7:10; 17:14; 19:7, 9 = სახარება 1:29; სახარება. 1:1 = აპოკ. 19:13; სახარება. 19:37 = აპოკ. 1:7; სახარება. 7:37 = აპოკ. 22:17; აპოკ. 1:5 = 1ინ. 1:7; აპოკ. 22:4 = 1 ინ. 3:2; აპოკ. 3:20 = სახარება. 14:23.

ყოველივე ზემოთნათქვამი სრულიად საკმარისია აპოკალიფსისის უტყუარობის დასამტკიცებლად და იმის საჩვენებლად, რომ ის უდავოდ ეკუთვნის იმავე წმ. იოანეს, რომელმაც დაწერა მეოთხე სახარება და სამი ეპისტოლე; ანუ აპოკალიფსისი გახლავთ უფლის უსაყვარლესი მოწაფისა და ღვთისმეტყველის ქმნილება.