სწავლანი > ღვთისმეტყველება
ეკლესიის სამეცნიერო განსაზღვრება და სამოციქულო სწავლება მის, როგორც ქრისტეს სხეულის შესახებ
ავტორი: პროტოპრესვიტერი ევგენი აკვილონოვი (1861 - 1911)
"... და მისცა მას მთავრობა ყოველი ეკლესიისა, რომელიც არის მისი სხეული, ყოვლის აღმვსები ყოვლით"(ეფეს. 1:22-23).
წინასიტყვაობა
წინამდებარე თხზულების საგანი გახლავთ ეკლესიის შესახებ მართლმადიდებლური სწავლების გახსნა და დასაბუთება (აქ და შემდეგ მუქი შრიფტით გამოყოფილია ფრაგმენტები, რომლებიც ორიგინალში აკრეფილია ჩვეულებრივად - რედ.). ერთი მხრივ, ღმრთის სიტყვის, წმიდა წერილისა და წმიდა გადმოცემის მოწმობებზე დაყრდნობით, ხოლო მეორე მხრივ - საღ გონებაზე დაფუძნებით, ავტორი უპირველეს ყოვლისა ცდილობდა ეჩვენებინა ის, რომ წმ. ეკლესია არის ჭეშმარიტი ქრისტიანული ცხოვრების აუცილებელი პირობა და მატარებელი, ასე რომ ეკლესიის გარეშე არ არსებობს და არც შეიძლება არსებობდეს ჩვენი ცხოვნება უფალ იესუ ქრისტეში.
რაც შეეხება თვით სწავლებას ეკლესიის შესახებ, უკეთესი გულისხმისყოფისთვის ის გადმოცემულია ორი მხრიდან: უარყოფითიდან და დადებითიდან. უპირველესად განხილულია განსაზღვრებანი, რომლებიც ყველაზე ხშირად გვხვდება ეკლესიის შესახებ არსებულ სამეცნიერო-საღვთისმეტყველო სისტემებში, მისგან გამომდინარე შედეგებით, როგორც საღვთისმეტყველო განსჯის, ასევე საეკლესიო-პრაქტიკული ცხოვრებისთვის. ამასთან თვით საქმის არსი ავალდებულებდა ავტორს განსაკუთრებული თავები მიეძღვნა ეკლესიის შესახებ რომაულ-კათოლიკურ და პროტესტანტულ სწავლებათა განხილვისთვის. ამ ცრუსწავლებათა - განსაკუთრებულად უკანასკნელის - უარყოფა განსაკუთრებულ მნიშვნელოვან საქმედ გვიჩნდა არა მარტო საკუთარ თავზე, არამედ მართლმადიდებლური ეკლესიის ზოგიერთ არამყარ წევრზე მათი გავლენის გამო.
ვინც ეკლესიის შესახებ წერს, ბუნებრივია, თავის მზერას მიაპყრობს იმ მოციქულს, რომელმაც "ყველაზე მეტი" იღვაწა მისი არსის დოგმატური სწავლების გახსნისთვის. ასეთი მოციქული კი გახლავთ წმ. მოც. პავლე, თავისი ამაღლებული სწავლებით ეკლესიის, როგორც "ქრისტეს სხეულის" შესახებ.
წმ. მოციქული არაერთხელ განმარტავს ამ სწავლებას თავის ეპისტოლეებში. თავისთავად ეკლესიის შესახებ არსებული "დიდი საიდუმლო" ჩვენთვის კიდევ უფრო იზრდება იმ ვითარების გამო, რომ წმ. მოციქულ პავლეს ეპისტოლეებში, სხვა მოციქულის თქმით, "არის ზოგი რამ ძნელად გასაგები" (2 პეტ. 3:16). ამიტომაც, ეთიოპიელი საჭურისივით უმწეო მდგომარეობაში რომ არ აღმოვჩენილიყავით, ავტორმა ღმრთის სიტყვის სწორი გააზრებისთვის მიმართა წმმ. მამათა და ეკლესიის მოძღვართა შრომებს, რომლებიც გვიხსნიან ეკლესიის, როგორც ქრისტეს სხეულის შესახებ სამოციქულო სწავლების უზომო სიღრმესა და ენით აუწერელ სიმდიდრეს.
ძველი მამების მწერლობის განხილვისას, - რომელიც არის ჩვენი ნაშრომის ერთ-ერთი წყარო, - შემოვიფარგლეთ რა ქრისტიანული ეპოქის პირველი ორი საუკუნით, მაინც, არ შეგვეძლო გვერდი აგვექცია წმ. მოციქულ პავლეს სწავლებათა ისეთი ღრმა და სულიერად შთაგონებული კომენტატორისთვის, როგორიც იყო წმ. იოანე ოქროპირი. მისი "საუბრები" მოციქულ პავლეს ეპისტოლეებზე ჭეშმარიტად შეუდარებელი რამეა ბიბლიური ეგზეგეტიკის სფეროში.
მაგრამ, ხსენებული წყაროებითა და სახელმძღვანელოებით რომ დავკმაყოფილებულიყავით, უსამართლონი აღმოვჩნდებოდით ჩვენი ეკლესიის იმ მღვდელმთავრისადმი, რომელმაც მოციქულის სიტყვებით რომ ვთქვათ, ასევე თავის თანამედროვეთა შორის "ყველაზე მეტი იღვაწა" მისი დიდებისა და წარმატებისთვის. ჩვენ აქ ვგულისხმობთ ნეტარსახსენებელ მაღალყოვლადუსამღვდელოეს ფილარეტს, მოსკოვისა და კოლომნის მიტროპოლიტს. მის მიერ შედგენილი "ვრცელი ქრისტიანული კატეხიზმო" და "გასაუბრება მეძიებელსა და დარწმუნებულს" შორის მართლმადიდებელი ღვთისმეტყველისთვის შეიძლება ითქვას არის ის, რასაც ძველ ეკლესიაში უწოდებდნენ κανὼν ἐκκλησιαστικός, κανὼν τῆς ἀληθείας!
"კატეხიზმოში" მიტრ. ფილარეტს შევყავართ მართლმადიდებლურ-ქრისტიანული რწმენის დადებითი შინაარსის ზუსტ გულისხმისყოფაში, კერძოდ კი წმიდა ეკლესიისადმი რწმენაში; ხოლო "გასაუბრებაში" ის უარყოფითად (უარყოფათა სახით - "აპოკ." რედ.) განმარტავს მართლმადიდებლობის არსს, და აჩვენებს ამ უკანასკნელის უპირატესობას რომაულ კათოლიციზმზე. აქაც და იქაც, მიტროპოლიტი მართლმადიდებლური მსოფლმხედველობითა და სამეცნიერო მონაცემებით არის აღჭურვილი. მაგრამ, არც ამით კმაყოფილდება და მ. ფილარეტი დეტალურად ხსნის "კატეხიზმოსა" და "გასაუბრების" შინაარს თავის "სიტყვებსა და გამოსვლებში".
წარმოდგენას გარდაცვლილ მიტროპოლიტზე, როგორც მოაზროვნე ღვთისმეტყველზე, მივიღებთ მხოლოდ მისი ყველა თხზულების ზედმიწევნითი შესწავლით. ჩვენც ასე მოვიქეცით. და რა აღმოჩნდა? დავრწმუნდით იმაში, რომ ჩვენი მოსკოველი მიტროპოლიტი, რომელიც მთელი საუკუნეებითაა დაცილებული ძველი, საყოველთაო ეკლესიის ცნობილ წმინდანებს, მაინც მათ "ნაკვალევზე" აღიზრდებოდა. ის აზროვნებს, გრძნობს და წერს, აღმოსავლეთის მართლმადიდებლური ეკლესიისა და სახარებისეული ჭეშმარიტების სულისკვეთებით. და ორი ხსენებული მოღვაწის შედარების უფლებას თუ მოგვცემდნენ, ვიტყოდით, რომ წმ. იოანე ოქროპირის "საუბრებში" ზუსტად გვესმის მ. ფილარეტი, რომელმაც დროებით გადადო თხრობის მისეული ლოგიკურად შემჭიდროვებული ფორმები, და პირიქით, მოსკოველი მიტროპოლიტის "სიტყვებში" გვესმის შეუდარებელი ანტიოქიელი მქადაგებელი, რომელმაც დროებით დატოვა თავისი ჰომილიების პოეტურ-შთაგონებითი ტონი.
ასე მართლდება ის პოზიცია, რომ ჭეშმარიტება ერთია ყველასთვის საუკუნეთა განმავლობაში!
ახლა გასაგებია, თუ რატომ გამოვიჩინეთ ესოდენ დიდი ყურადღება მ. ფილარეტის თხზულებებისადმი. როგორც უკვე დასაწყისში ვთქვით, ჩვენი ამოცანაა გავხსნათ სამოციქულო სწავლება ეკლესიაზე, როგორც ქრისტეს სხეულზე, თანაც ძველი ეკლესიის წმიდა მამები და მოძღვრები დაგვეხმარებიან ამ სწავლების მართებულ გააზრებაში. ხოლო მოსკოველი მოძღვარი, მაღალყოვლადუსამღვდელოესი მ. ფილარეტი, თავის შრომებში დაგვიდასტურებს იმას, რომ სრულიად რუსეთის ეკლესია ძველი საყოველთაო ეკლესიის ერთგული დარჩა სწავლებაში საკუთარი არსის შესახებ; ასევე იმას, რომ ჩვენც ეკლესიის შესახებ საკუთარ გამოკვლევაში ყოველთვის ერთგულები ვართ მართლმადიდებლური ეკლესიის სიმბოლური სწავლებისა საკუთარ თავზე.
გაგრძელება იქნება.
წყარო: Церковь. Научные определения Церкви и апостольское учение о ней как о Теле Христовом / Соч. Евгения Аквилонова. - Санкт-Петербург. 1894 - VI, 254, 90 с.